Mr. J.A. (Jan) Jonkman - Hoofdinhoud

Kenner van Nederlands-Indië die minister van Overzeese Gebiedsdelen was in het kabinet-Beel I i en later Eerste Kamervoorzitter. Behoorde in Nederlands-Indië tot de progressieve figuren rond het blad De Stuw. Als minister kreeg hij te maken met de Indonesische vrijheidsstrijd. Probeerde een realistische koers te varen, waarbij gestreefd werd naar overeenstemming met de Republiek Indonesia. Het in het najaar van 1946 gesloten Akkoord van Linggadjati bleek uiteindelijk geen basis voor overeenstemming en in 1947 werd overgegaan tot de eerste politionele actie tegen de Republiek. Na zijn ministerschap was hij lange tijd een gewaardeerde Senaatsvoorzitter. Naar buiten toe formalistisch, maar tevens sociaal voelend en beschikkend over verfijnde humor.

PvdA
functie(s) in de periode 1946-1966: lid Eerste Kamer, voorzitter Eerste Kamer, minister

• - 

  partijloos, tot juli 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf juli 1946

• - 

  officier van justitie te Semarang (Nederlands-Indië), van 16 april 1938 tot maart 1942
• - 

  voorzitter Volksraad van Nederlands-Indië, van 21 april 1939 tot maart 1942
• - 

  ambteloos, van augustus 1945 tot juli 1946
• - 

  minister van Overzeese Gebiedsdelen, van 3 juli 1946 tot 7 augustus 1948
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 20 september 1966
• - 

  voorzitter Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 1 juni 1951 tot 20 september 1966 (benoemd bij K.B. van 28 mei 1951)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

• - 

  lid commissie voor de herziening van het strafprocesrecht in Nederlands-Indië, tot oktober 1931
• - 

  vicevoorzitter Staatscommissie onderzoek Grondwetsherziening vanwege hervorming van de staatkundige structuur van het Koninkrijk (Staatscommissie-Beel), van 29 september 1947 tot maart 1948
• - 

  lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-Van Schaik), van april 1950 tot 1954
• - 

  voorzitter Garantiewetcommissie, vanaf augustus 1950 (nog in 1966)

• - 

  voorzitter vaste commissie voor Uniezaken (Zaken Overzee) (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 25 september 1952 tot 27 oktober 1959
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Nederlands Nieuw-Guinea (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 27 oktober 1959 tot 15 september 1962
• - 

  voorzitter vaste commissie voor de betrekkingen met Suriname en de Nederlandse Antillen (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 27 oktober 1959 tot 20 september 1966
• - 

  voorzitter Commissie voor de begrotingsbehandeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 16 januari 1962 tot 20 september 1966

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Hield zich in de Eerste Kamer tot zijn voorzitterschap onder meer bezig met overzeese gebiedsdelen
• - 

  Was in 1949 woordvoerder van de PvdA tijdens het debat over de Soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië
• - 

  Verliet in 1951 de voorzittersstoel om deel te kunnen nemen aan een debat over het wetsvoorstel nationaliteit en ingezetenschap
• - 

  Verliet in 1954 de voorzittersstoel om deel te kunnen nemen aan een debat over het wetsvoorstel Goedkeuring van het Verdrag tot oprichting van de Europese Defensie Gemeenschap
• - 

  Verliet in 1954 de voorzittersstoel om het woord te kunnen voeren over het wetsvoorstel Goedkeuring Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden

• - 

  Behoorde in 1963 tot de drie leden van zijn fractie die vóór het wetsvoorstel goedkeuring van het Generalbereinigungs-verdrag met Duitsland stemden
• - 

  Behoorde in 1965 tot de vier leden van zijn fractie die vóór een wijziging van de Warenwet (uitbreiding rol bedrijfschappen) stemden

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Legde op 10 december 1946 in de Tweede Kamer een verklaring af over de ontwerp-overeenkomst van Linggadjati. De toelichting was de Nederlandse interpretatie ('aankleding') van het akkoord, waarbij uitvoering afhing van nader uit te werken beginselen. Verder werd een aparte status voor Nieuw-Guinea gesuggereerd. Bracht tevens een brief uit met een toelichting op de ontwerp-overeenkomst. (kamerdossier 367)
• - 

  Verdedigde het Akkoord van Linggadjati in de Tweede Kamer, maar daarbij werd wel de - ook door Jonkman gewenste - Nederlandse uitleg ervan aanvaard door aanneming van de motie-Romme/Van der Goes van Naters. Erkenning van de Republiek Indonesia zou alleen plaatsvinden als die instemde met vorming van een soevereine Nederlands-Indonesische Unie met aan het hoofd de Nederlandse koning(in).
• - 

  Legde op 21 maart 1947 een regeringsverklaring af, waarin werd meegedeeld dat de Commissie-Generaal door de regering gemachtigd was het Akkoord van Linggadjati te ondertekenen
• - 

  Bewerkstelligde in 1948 het ontslag van Gouverneur P.A. Kasteel van de Nederlandse Antillen en benoemde ir. L.A.H. Peters als diens opvolger
• - 

  Bracht in 1948 nieuwe bestuursregelingen voor Suriname en de Nederlandse Antillen tot stand, waarbij onder andere de bestuursorganen grotere bevoegdheden kregen, het aantal Statenleden werd uitgebreid, het kiesrecht voor de Staten werd uitgebreid en Suriname en de Antillen vertegenwoordigers kregen in Nederland.

• - 

  Bracht in 1946 de Wet tot instelling van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Indië tot stand. Hierdoor kon een commissie van drie leden (Schermerhorn, F. de Boer en Van Poll) worden benoemd, die tezamen met de Luitenant-Gouverneur-Generaal Van Mook onderhandelde met vertegenwoordigers van de Republiek Indonesia. Uit deze onderhandelingen kwam het Akkoord van Linggadjati (1946) tot stand. (256)
• - 

  Bracht in 1947 samen met minister Lieftinck de Wet stichting Welvaartsfonds Suriname (Stb. H 285) tot stand. Met ingang van 1947 werd vijf jaar f. 8 miljoen in een fonds gestort om de Surinaamse economie te steunen. (379)

• - 

  Streefde in zijn Indiëpolitiek meer dan zijn voorganger Logemann naar een voor Nederland gewenste uitkomst, in plaats van naar het voorkomen van een gewapend conflict met de Republiek Indonesië
• - 

  Maakte van 3 tot en met 24 mei 1947 met Beel een reis naar Nederlands-Indië
• - 

  Tijdens zijn ministerschap vond de eerste politionele actie plaats (20 juli-4 augustus 1947), die uitvoering van het Akkoord van Linggadjati moest afdwingen
• - 

  Moest zich tussen september en 3 november 1947 wegens ziekte laten vervangen door Beel. Kreeg in november 1947 een minister zonder portefeuille naast zich en tevens ging Beel zich vanaf september 1947 meer bemoeien met de grote lijnen van het Indië-beleid
• - 

  Zijn beëdiging als Kamerlid (in verband met zijn voorzitterschap) in november 1956 moest plaatsvinden op Sicilië, alwaar de koningin vakantie hield. Uitte in zijn aanvaardingsrede zijn ongenoegen over deze gang van zaken.

• - 

  Zijn zoon Hans (P.J.H. Jonkman) was ambassadeur in Londen en grootmeester van het Huis der Koningin
• - 

  Zijn oudste zoon was gehuwd met de jongste dochter van A.A. van Rhijn, minister, staatsraad en Tweede Kamerlid

• - 

  Stond bekend om zijn geestige, maar ook fraai geconstrueerde tafelredes

• - 

  Werd in 1948, 1951, 1952, 1956, 1960 en 1963 gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe

• - 

  F.G. van Baardewijk, "Jonkman, Jan Anne (1891-1976)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 280
• - 

  M.D. Bogaarts, "De periode van het kabinet-Beel 1946-1948. Nederlands-Indië", Band D (eerste en tweede helft)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.