H. (Henk) Gortzak - Hoofdinhoud

Amsterdamse timmerman, die vanaf 1946 één van de voornaamste communistische leiders was. Was tijdens de bezetting actief in het verzet. Voorzitter van de CPN-fracties in Tweede Kamer en gemeenteraad van Amsterdam. Als Kamerlid een fel debater, die het de Kamervoorzitter vaak lastig maakte. Verliet in 1958 na een conflict met Paul de Groot i over de positie van de Eenheids Vakcentrale (EVC) samen met Wagenaar i en twee anderen de communistische fractie en deed zonder succes mee aan de Kamerverkiezingen van 1959 i. Nadien lid van de PSP, voor welke partij hij - tot onvrede van de CPN - vanaf 1969 nog twee jaar Kamerlid was. Vader van Wouter Gortzak i, het latere PvdA-Kamerlid.

CPN, Groep-Gortzak, PSP
functie(s) in de periode 1948-1971: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), van 1924 tot 1931 (tijdelijk geroyeerd, bleef officieus lid)
• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), vanaf 1934 (weer officieel lid na zijn aandeel in het Jordaan-oproer)
• - 

  CPN (Communistische Partij van Nederland), tot 4 april 1958 (geroyeerd)
• - 

  Brug-groep, van 15 april 1958 tot 1959
• - 

  SWP (Socialistische Werkerspartij), van 12 juni 1959 tot 18 december 1965
• - 

  PSP (Pacifistisch-Socialistische Partij), van 1965 tot november 1974

• - 

  hulpje bij groente- en fruitstal te Amsterdam, vanaf 1920
• - 

  loopjongen bij dameshoedenzaak te Amsterdam, tot 1922
• - 

  leerling-timmerman, van 1922 tot 1926
• - 

  timmerman, van augustus 1928 tot 1939 (vanaf 1930 enige malen onderbroken door werkloosheid)
• - 

  arbeider metaalbedrijf "Sikkel en Hamer" te Moskou, omstreeks 1931
• - 

  werkloos, omstreeks 1933
• - 

  partij-instructeur CPH in de Noordelijke provincies
• - 

  partij-instructeur CPH in Limburg en Zwolle, omstreeks 1936
• - 

  arbeider bij de werkverschaffing te Amsterdam (betrokken bij de aanleg van het Amsterdamse Bos)
• - 

  beheerder van woningen, vanaf 1936
• - 

  timmerman bij barakkenbouw te Schellingwoude, van 1940 tot 1941
• - 

  medewerker illegale blad "De Waarheid", vanaf november 1940
• - 

  vrijgesteld partijfunctionaris CPN, vanaf mei 1945
• - 

  lid tijdelijke gemeenteraad van Amsterdam, van 21 november 1945 tot 1 september 1946
• - 

  lid gemeenteraad van Amsterdam, van 7 september 1946 tot 1 september 1958
• - 

  redacteur binnenland, dagblad "De Waarheid", van 16 oktober 1947 tot 1 januari 1949
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 20 maart 1959
• - 

  lid Provinciale Staten van Noord-Holland, van 4 juli 1950 tot 6 juni 1962
• - 

  fractievoorzitter CPN Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 juli 1952 tot 15 april 1958
• - 

  fractievoorzitter Groep-Gortzak, Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 april 1958 tot 20 maart 1959
• - 

  timmerman, van 1959 tot 1962
• - 

  beheerder van woningen, vanaf 1962
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 juni 1969 tot 10 mei 1971

• - 

  krijgsgevangene te Stargard (Dld.), van mei 1940 tot juni 1940
• - 

  gevangenschap strafgevangenis te Scheveningen, vanaf 11 juni 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Vught, tot september 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Sachsenhausen, van september 1944 tot 23 april 1945

• - 

  medewerker "De Tribune"
• - 

  redacteur "De Jonge Arbeider"
• - 

  secretaris belast met scholing en gemeenteraadswerk, CPN afdeling Amsterdam, vanaf oktober 1945
• - 

  fractievoorzitter CPN gemeenteraad van Amsterdam, van november 1945 tot april 1958
• - 

  lid partijbestuur CPN, van 1953 tot december 1957
• - 

  hoofdredacteur "De Brug", maandblad voor Vrede en Socialisme, van 1958 tot 1965
• - 

  lid dagelijks bestuur SWP, van 12 juni 1959 tot 18 december 1965
• - 

  lid partijbestuur PSP, van 1967 tot 1968
• - 

  redacteur partijblad "Radikaal", van 1968 tot 1970
• - 

  hoofdredacteur "Radikaal", van 1970 tot 1973

• - 

  lijsttrekker SWP gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam 1959

• - 

  medewerker VVSU (Vereniging Vrienden van de Sovjet-Unie), omstreeks 1931
• - 

  lid bestuur EVC (Eeenheid Vakcentrale), van 1955 tot 1961

• - 

  Ambachtsschool te Amsterdam: houtbewerking

• - 

  Ambachtsschool te Amsterdam, van 1922 tot 1926 (opleiding voor timmerman)
• - 

  Nijverheidsavondschool te Amsterdam, van 1922 tot 1926

• - 

  cursus Marxistisch-Leninistische beginselen "Lenin-school" te Moskou, van augustus 1931 tot december 1932

• - 

  Interpelleerde op 10 november 1951 minister Van Maarseveen en staatssecretaris Van Rhijn over moeilijkheden voor bejaarden door de stijging van de brandstofprijzen
• - 

  Interpelleerde op 2 december 1952 minister Donker over de arrestatie van twee Indische staatsburgers in verband met politieke activiteiten
• - 

  Interpelleerde op 21 april 1953 minister-president Drees over de viering van 5 mei
• - 

  Interpelleerde op 25 maart 1954 minister Suurhoff over verbetering van de Noodwet Ouderdomsvoorziening
• - 

  Interpelleerde op 17 februari 1956 de ministers Drees, Suurhoff en Klompé over een toeslag voor uitkeringstrekkers i.v.m. de felle koude
• - 

  Interpelleerde op 9 juli 1958 minister Suurhoff over de bouwvak-c.a.o.
• - 

  Hield zich als Tweede Kamerlid voor de PSP vooral bezig met volkshuisvesting, sociale zaken en binnenlandse zaken
• - 

  Interpelleerde op 10 juni 1969 minister Schut over huurverhogingen voor gemeentewoningen in Den Haag die gebouwd waren voor 1921
• - 

  Interpelleerde in 1970 minister Schut over richtlijnen inzake toepassing van de Woonruimtewet 1947
• - 

  Interpelleerde op 28 oktober 1970 staatssecretaris Van Veen over vermindering van de uitkering uit het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds in verband met de AOW-vakantietoeslag

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Was in mei 1945 actief bij de heroprichting van de Duitse Communistische Partij
• - 

  In 1956 werden door hem aangevraagde interpellaties over de viering van 5 mei en over de ongeregeldheden in steden na de Russische inval in Hongarije geweigerd
• - 

  Werd 3 april 1958 samen met Brandsen, Reuter en Wagenaar uit de CPN gezet na een conflict met in het bijzonder De Groot over de positie van de EVC (Eenheids Vakcentrale)
• - 

  Werd bij zijn terugkeer in de Tweede Kamer in 1969 vijandig bejegend door de CPN-fractie. Deze fractie verklaarde voor geen enkele door Gortzak ingediende motie te zullen stemmen.
• - 

  Trad uit de PSP uit onvrede over radikalistische tendensen

• - 

  Gearresteerd na de februari-staking. Zat later ondergedoken in Rotterdam (het Witte Dorp) en bij de familie Willemsen in Utrecht.
• - 

  Was als onderduiker actief in het verzet, onder meer bij De Waarheid

• - 

  Was in 1971 in groep III (Noord-Holland en Friesland) nummer 2 op de kandidatenlijst van de PSP bij de Eerste Kamerverkiezingen. Was nummer vier op de kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen. In 1972 stond bij de Tweede Kamerverkiezingen op de vijfde plaats.

• - 

  Koos van Weringh, "Gortzak koos toen het moest", Trouw, 3 april 1989
• - 

  Het Parool, 3 april 1989
• - 

  A.A. de Jonge, "Gortzak, Hendricus (1908-1989)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel IV, 153
• - 

  F. van der Molen, "Wie is Wie in de Tweede Kamer?" (1970)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.