Czech Republic

Tsjechië op de kaart

De Tsjechische Republiek is een land in Centraal-Europa. Het land grenst aan Duitsland, Polen, Slowakije en Oostenrijk. De huidige minister-president is Petr Fiala.

Tsjechië speelde een invloedrijke rol in de Europese geschiedenis als het Koninkrijk Bohemen. Het was 300 jaar onderdeel van het Habsburgse rijk, waarna het in 1918 overging in Tsjecho-Slowakije. Na de Duitse bezetting, waarin het als het protectoraat Bohemen-Moravië zwaar te lijden had, kwam het in 1948 onder invloed van de Sovjet-Unie. Vier jaar naar de val van de muur in 1989 scheidde Tsjechië zich af van Slowakije en werd de Tsjechische Republiek uitgeroepen.

Tsjechië bracht onder meer de gevierde heilige Wenceslas, de 15e-eeuwse godsdiensthervormer Jan Hus, de renaissancistische onderwijzer Comenius, de 19e-eeuwse art nouveau-schilder Alfons Mucha en de componisten Dvorák en Smetana voort. De filmregisseur Milos Forman ontving Oscars voor zijn films "One flew over the cuckoo's nest" en "Amadeus". Bekende Tsjechische sports waren de hardloper Emil Zatopek, de turnster Vera Caslavska, de tennissers Ivan Lendl, Martina Navratilova en Petra Kvitova, de speerwerper Jan Zelesny, en de voetballers Masupust, Pluskal, Koller en Nedved. Tsjechië is een toonaangevend ijshockeyland en schaatster Martina Sablikova behoort tot de wereldtop. Op de Spelen van 2012 waren er zeges bij de moderne vijfkamp, wielrennen, en roeien. Goud won ook de speerwerpster Spotakova. In 2016 won het land alleen goud bij het judo.

1.

Politieke situatie

Sinds 28 november 2021 regeert in Tsjechië een centrumrechts kabinet geleid door Petr Fiala van de rechts-liberale ODS. Bij de verkiezingen van oktober 2021 werd de populistische centrumpartij ANO van premier Andrej Babiš de grootste met 72 zetels, maar verloor verrassend van de centrumrechtse SPOLU qua totaal aantal stemmen. Babiš was enkele dagen voor de verkiezingen in opspraak gekomen omdat zijn naam verscheen in de Pandora Papers.

Na de splitsing van Tsjecho-Slowakije op 1 januari 1993 werden aanvankelijk centrumrechtse kabinetten gevormd. De verkiezingen van 1998 brachten de sociaaldemocraten aan de macht. De sociaaldemocraten bleven aan de macht tot 2006, hierna kwam een centrumrechts kabinet aan het bewind tot 2009. Na een kabinet van technocraten in 2010 wisselen centrumlinkse en centrumrechtse kabinetten elkaar af. De politieke situatie in de Tsjechische Republiek wordt de laatste jaren gekenmerkt door grote instabiliteit.

Tsjechië is sinds 2004 lid van de Europese Unie. Het land was twee keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Dat was in de eerste helft van 2009 en de tweede helft van 2022. De Tsjechische politica Vera Jourová is Eurocommissaris voor waarden en transparantie.

2.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

De Tsjechische Republiek kent een parlementair stelsel. De president is staatshoofd, maar de minister-president regeringsleider. De president heeft wel het recht een aangenomen wetsvoorstel terug te sturen naar het parlement en kan ook na hernieuwde aanname in het parlement zijn handtekening aan een wet onthouden. Ten slotte kan de president bij stagnatie van de besluitvorming de Kamer ontbinden en verkiezingen uitschrijven.

De feitelijke (uitvoerende) regeermacht berust bij het kabinet, dat onder meer wetsvoorstellen indient. Het parlement bestaat uit twee Kamers: de direct gekozen Kamer van Afgevaardigden (Poslanecka Snemovna) en de Senaat (Senát). De Kamer controleert de regering; wetsvoorstellen worden in beide Kamers behandeld.

kiesstelsel

De 200 leden van de Kamer worden in 14 kiesdistricten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. Een kiezer brengt een stem uit op een partij en kan ook een voorkeur aangeven voor twee kandidaten. Er geldt een nationale kiesdrempel van vijf procent.

De 81 senatoren worden in evenzoveel stemdistricten gekozen op basis van een meerderheidsstelsel. Om te worden gekozen, is een absolute meerderheid nodig, waarvoor zo nodig een tweede ronde wordt gehouden.

De president wordt voor vijf jaar rechtstreeks gekozen.

partijen

Tsjechië kent een groot aantal partijen. Aan de rechterzijde van het politieke spectrum staan de populistische partij ANO (Akce nespokojených občanů), de christendemocratische TOP09 (Tradice Odpovědnost Prosperita) en de liberaal-conservatieve ODS (Občanská demokratická strana).

De KDU-ČSL (Křesťanská a demokratická unie – Československá strana lidová) is een echte middenpartij, het nam deel aan zowel linkse als rechtse coalities. De centrum-partij STAN (Starostové a nezávislí) wil dat er meer macht moet worden overgeheveld naar gemeentelijk niveau.

Aan de linkerzijde vinden we de sociaaldemocratische ČSSD (Česká strana sociálně demokratická) en de links-liberale piratenpartij (Česká pirátská strana). De SPD (Svoboda a přímá demokracie) is een (extreem)rechts-nationalistische partij.

3.

Zetelverdeling Kamer van Afgevaardigden vanaf 1996

jaar

CSSD

ODS

TOP

VV

KSCM

KDU-

CSL

US-

DEU

ODA

CPS

Ov.

SPOLU*

PM**

verkiezings-

datum

1996

61

68

   

22

18

 

13

 

18

   

31 mei-

1 juni

1998

74

63

   

24

20

19

         

19-20 juni

2002

70

58

   

41

31

           

14-15 juni

2006

74

81

   

26

13

     

6

   

2-3 juni

2010

56

53

41

24

26

             

28-29 mei

             

SPD

ANO

         

2013

50

16

26

 

33

14

 

47

 

14

   

25 en 26 oktober

2017

15

25

7

 

18

10

22

78

22

6

   

20 en 21 oktober

2021

   

14

   

23

20

72

   

71

37

8 en 9 oktober

  • SPOLU is een politiek bondgenootschap tussen de ODS, KDU - CSL, en TOP 09.

** PM is een politiek bondgenootschap tussen de CPS (Piratenpartij en STAN (onafhankelijken).

4.

Kabinetten vanaf 1996

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Klaus II

4 juli 1996-2 januari 1998

centrumrechts

ODS-KDU/CSL-ODA

BuZa: Zieleniec

Tosovsky

2 januari-22 juli 1998

centrum

KDU/CSL-ODA

BuZa: Sedivy

Zeman

22 juli 1998-15 juli 2002

centrumlinks

CSSD

BuZa: Kavan

SZW: Spidla

Spidla

15 juli 2002-26 juli 2004

centrumlinks

CSSD-KDU/CSL-US/DEU

BuZa: Svoboda

Gross

26 juli 2004-25 april 2005

centrumlinks

CSSD-KDU/CSL-US/DEU

BuZa: Svoboda

Paroubek

25 april 2005-4 september 2006

centrumlinks

CSSD-KDU/CSL-US/DEU

BuZa: Svoboda

Topolánek I

4 september 2006-9 januari 2007

centrumrechts

ODS

BuZa: Vondra

2007: Schwarzenberg

SZW: Necas

Topolánek II

9 januari 2007-8 mei 2009

centrumrechts

ODS-KDU/CSL-SZ

BuZa: Vondra

2007: Schwarzenberg

SZW: Necas

Fischer

8 mei 2009-13 juli 2010

technocraten

(ODS-CSSD-SZ)

BuZa: Kohout

Necas

13 juli 2010-10 juli 2013

centrumrechts

ODS-TOP-VV

BuZa: Schwarzenberg

Rusnok

10 juli 2013-29 januari 2014

interim

-

BuZa: Kohaut

Sobotka

29 januari 2014-13 december 2017

centrumlinks

CSSD-ANO-KDU/CSL

BuZa: Zaorálek

Babis I

13 december 2017-6 juni 2018

populistisch

ANO2011

BuZa: Stropnicky

Babis II

6 juni 2018-28 november 2021

centrum-populistisch

ANO2011-CSSD

BuZa: Petricek

2021: Kulhanek

Fiala

28 november 2021-heden

centrum-populistisch

ODS-SPOLU +3 andere

BuZa: Lipavský

5.

Kerngegevens

hoofdstad

Praag

staatshoofd

President Petr Pavel (vanaf 9 maart 2023)

regeringsleider

Premier Petr Fiala (vanaf 17 december 2021)

6.

Bevolking

aantal inwoners

10.706.242

2,4% van de EU

% van de bevolking jonger dan 15

14.68% (mannen: 808.583/vrouwen: 763.540)

 

% van de bevolking van 15 t/m 24

 

% van de bevolking van 25 t/m 54

 

% van de bevolking van 55 t/m 64

 

% van de bevolking ouder dan 65

21.13% (2.023 est.) (mannen: 954.139/vrouwen: 1.308.552)

 

gemiddelde levensverwachting

79.96 jaar

 

7.

Economie

bruto binnenlands product (bbp)

$?

-nan% van de EU

bijdrage van landbouw aan bbp

2.3%

 

bijdrage van industrie aan bbp

36.9%

 

bijdrage van dienstensector aan bbp

60.8%

 

werkloosheid

2.01%

 

8.

Geografie

oppervlakte

78.867 km²

1,9% van de EU

laagste punt

Labe (Elbe) River 115 m

 

hoogste punt

Snezka 1602 m

 

9.

Positie in Europa

aantal zetels in het
Europees Parlement

21 van de 705 zetels

gastland Europese
organen

 

prominenten in
Europa

Europese Commissie:

 
Bovenstaande gegevens zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op het CIA World Factbook.

10.

Volkslied

Titel: Kde domov muj?