Nederlandse Partijen in de Fracties van het Europees Parlement

Met dank overgenomen van Europa Nu.

In het Europees Parlement i (EP) verenigen de parlementariërs zich niet op basis van nationaliteit, maar op basis van politieke overtuiging. De honderden nationale politieke partijen hebben zich aangesloten bij verschillende EP-fracties i. Een klein deel van de parlementariërs is niet aangesloten bij een fractie; zij vallen onder de niet-ingeschrevenen i. De politieke voorkeur van een fractie heeft een partij-overstijgend karakter. Zo zitten het CDA i en de ChristenUnie i samen in de EVP i-fractie en maken de VVD i en D66 i deel uit van de Renew Europe i-fractie.

De fracties spelen een essentiële rol in het functioneren van het Europees Parlement. Zij bepalen welke onderwerpen tijdens een plenaire vergadering i worden besproken en zij kunnen amendementen i indienen op wetsvoorstellen. Ook leveren zij in praktijk kandidaten voor belangrijke posities. Doorgaans stemmen de leden van een EP-fractie volgens het door de fractie vastgestelde standpunt, maar dit is niet verplicht.

Hieronder volgt (per fractie) een historische ontwikkeling van de aansluiting van Nederlandse partijen i bij de desbetreffende Europese fracties. Hoewel de politieke groepen al bestaan sinds het begin van het Europees Parlement, begint deze uiteenzetting in 1979. In dat jaar werden voor het eerst directe verkiezingen voor het Europees Parlement gehouden. Verder wordt er ingegaan op de (huidige) insteek en positie van de Nederlandse partijen in deze Europese fracties.

1.

CDA (EVP)

Het CDA i is aangesloten bij de Europese Volkspartij i (EVP). De EVP is van oorsprong een christendemocratische partij waarvan internationale samenwerking al teruggaat naar de jaren 1950. Hoewel de EVP een christendemocratische grondslag heeft, zijn er inmiddels ook niet-christendemocratische partijen bij de fractie aangesloten. Hierdoor is er voor de naam ‘Volkspartij’ gekozen. Het CDA is hierbinnen één van de nationale christendemocratische partijen; het werkt in de fractie samen met zusterpartijen zoals het Duitse CDU/CSU en de Vlaamse CD&V.

2.

ChristenUnie (EVP) & de SGP (ECR)

Hoewel de ChristenUnie i en de SGP i op het moment niet in dezelfde fractie zetelen, is hun geschiedenis in het Europees Parlement met elkaar verbonden. In 1984 deden de SGP en de voorlopers van de ChristenUnie gezamenlijk mee aan de Europese Verkiezingen en haalden daarbij één zetel. In de periode 1984 tot 1994 sloten de partijen zich niet aan bij een fractie, waardoor de afgevaardigde Europarlementariër een niet-fractiegebonden lid was. In 1994 kwam daar verandering in: tot 2009 sloten de SGP en de (voorlopers van de) ChristenUnie zich aan bij dezelfde fractie, respectievelijk de fractie Europa van Nationale Staten (1994-1999), de fractie Europa van Democratieën in Diversiteit (1999-2004) en de fractie van Onafhankelijkheid / Democratie (2004-2009).

In 2009 gingen de partijen ieder hun eigen weg. Na de verkiezingen sloot de ChristenUnie zich aan bij de fractie Europese Conservatieven en Hervormers i (ECR), terwijl de SGP zich aansloot bij de fractie Europa van Vrijheid en Democratie i (EFD). De Europarlementariër van de SGP had noodgedwongen zijn toevlucht gezocht bij deze fractie waar ook Lega Nord (Italië) en de UK Independence Party (Verenigd Koninkrijk) deel van waren. De ECR, waar de ChristenUnie zich bij aangesloten had, weigerde de SGP namelijk op te nemen vanwege het vrouwenstandpunt van de partij. Toen zowel de Hoge Raad der Nederlanden als ook het Europees Hof van de Rechten voor de Mens i oordeelde dat de SGP vrouwen het passief kiesrecht niet mocht onthouden, en de SGP maatregelen nam, trad ook de SGP toe tot de ECR. Van 2014 tot 2019 zaten de ChristenUnie en de SGP samen in de ECR-fractie.

In 2019 stonden de SGP en de ChristenUnie samen op de Europese verkiezingslijst, maar na de verkiezingen besloot de ChristenUnie de ECR te verlaten vanwege de toetreding van Forum voor Democratie i bij deze fractie. In eerste instantie voerde de ChristenUnie gesprekken met de Italiaanse Vijfsterrenbeweging en de Vlaams-nationalisten voor een nieuwe fractie, maar uiteindelijk sloot de ChristenUnie zich aan bij de EVP, de fractie van het CDA. De ChristenUnie had zich het liefst aangesloten bij een fractie met een helder christelijk-sociaal profiel, maar zag echter dat een dergelijke fractie niet te realiseren was. De ChristenUnie koos daarom voor de EVP, aangezien deze fractie de joods-christelijke waarden als basis verdedigt.

De SGP bleef wel bij de ECR-fractie, omdat de partij hier relatief veel vrijheid geniet om naar eigen inzicht te kunnen stemmen. Daarbij komt dat de SGP erg kritisch is op zowel verdere uitbreiding van de EU als op de huidige koers van de EU. De SGP wil juist meer ruimte voor de nationale lidstaten. Dit sluit beter aan bij de standpunten van de ECR-fractie dan die van de EVP-fractie.

3.

D66 & VVD (Renew Europe)

D66 i en de VVD i zijn beide al vanaf 1979 vertegenwoordigd in het Europees Parlement. Sinds 1989 zitten de partijen samen in dezelfde fractie. Van 1989 tot 1994 waren ze lid van de Liberale en Democratische fractie, van 1994 tot 1999 van de fractie van de Europese Liberale en Democratische Partij en van 2004 tot 2019 van de fractie Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) i. Sinds 2019 is de fractie verder gegaan als Renew Europe i waardoor het woord liberaal niet meer voorkomt in de naam. De fractie is nu een bredere alliantie van liberalen, progressieven en democraten.

Binnen de fractie is er een duidelijke scheiding tussen de verschillende liberale Europese partijen. D66 werkt voornamelijk samen met zusterpartijen en geestverwanten zoals de Oostenrijkse, Deense en Zweedse sociaalliberalen. Daarnaast was D66 in de periodes 2009-2014 en 2014-2019 meer in lijn met de ALDE standpunten dan de VVD. Aansluiting bij deze fractie is voor de VVD wellicht een strategisch keuze gebaseerd op de grootte en daarmee de invloed van de fractie.

4.

Forum voor Democratie (voorheen ECR/ID, nu niet-ingeschrevenen)

In 2019 kwam Forum voor Democratie i (FvD) met drie zetels in het Europees Parlement. Het sloot zich daarna aan bij de Europese Conservatieven en Hervormers i (ECR). De ChristenUnie en de SGP waren sinds 2014 als één partij lid van deze fractie, maar in 2019 besloot de ChristenUnie mede vanwege de toetreding van FvD deze fractie te verlaten. In 2020 splitsten de leden die voor FvD waren gekozen zich op. Zij sloten zich later aan bij de nieuwe partij JA21 waarmee zij nu de JA21-delegatie in het Europees Parlement i vormen.

Daarmee begon er een periode waarin FvD niet in het Europees Parlement zetelde, totdat Marcel de Graaff op 20 januari 2022 overstapte van de PVV naar FvD. Sindsdien heeft Forum voor Democratie één zetel in het Europees Parlement. Hij zetelde voor FvD in de fractie Identiteit en Democratie (ID) tot 24 oktober 2022, toen hij uit die fractie stapte.

5.

GroenLinks & Volt (Groenen/EVA)

De voorlopers van GroenLinks i waren vanaf 1984 vertegenwoordigd in het Europees parlement door deel te nemen met een gemeenschappelijke lijst. Van 1984 tot 1989 waren zij lid van de Regenboogfractie. In 1990 fuseerden de partijen tot het huidige GroenLinks. Van 1989 tot 2004 sloten zij zich aan bij de fractie voor de Groenen. In 2004 richtten 32 groene partijen uit 29 landen de Europese Groene Partij i (EGP) op. Groenlinks, de Belgische Groenen, de Duitse Die Grünen en de Franse Europe Écologie zijn lid van de EGP. In het Europees Parlement heeft de EGP zich aangesloten bij de Europese Vrije Alliantie i in de fractie Groenen/EVA i.

Volt i is een pan-Europese politieke beweging en werd in 2017 opgericht, waarna zij in 2019 voor het eerst mee deed aan de verkiezingen voor het Europes Parlement. Hoewel Volt in Nederland geen zetel haalde bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2019, hebben zij door hun pan-Europese structuur wel vertegenwoordiging in het Europees Parlement. Namens Duitsland zetelt Damian Boeseslager voor Volt in het Europees Parlement, waar hij aangesloten is bij de Groenen/EVA. Omdat het Volt-programma in alle nationale afdelingen hetzelfde is, vertegenwoordigt Boeseslager ook de andere nationale afdelingen van Volt.

6.

JA21 (ECR)

Vlak na de oprichting van JA21 i in december 2020 sloten de drie Europarlementariërs van Forum voor Democratie i zich aan bij de nieuwe partij in het Europees Parlement. De JA21-delegatie maakt, net zoals de voormalige FvD-fractie, deel uit van de fractie Europese Conservatieven & Hervormers i (ECR).

7.

Partij voor de Dieren & SP (GUE/NGL)

Van 1999 tot 2019 zetelde de SP i in het Europees Parlement en maakten de Europarlementariërs deel uit van de fractie Europees Unitair Links/Noord Groen Links i (GUE/NGL). De fractie is ontstaan uit (voormalig) communistische, links-populistische en groene eurosceptische partijen. In 2014 kreeg de Partij voor de Dieren (PvdD) een zetel in het Europees Parlement. Zij sloten zich aan bij dezelfde fractie als de SP, vanwege het confederale karakter van deze fractie. GUE/NGL kent geen centrale beleidslijn of fractiediscipline waardoor de PvdD vrijheid heeft in haar stemgedrag. Daarnaast zijn de SP en de PvdD in de Tweede Kamer meestal gelijkgestemd wanneer het over landbouwbeleid gaat. In 2019 verdween de SP uit het Europees Parlement waardoor de PvdD als enige Nederlandse partij in de GUE/NGL fractie vertegenwoordigd is.

De Partij voor de Dieren i werkt in het parlement nauw samen met de Duitse zusterpartij Partei Mensch Umwelt en de Portugese Pessoas-Animais-Natureza, hoewel de drie partijen niet in dezelfde fractie zitten. De Duitse en Nederlandse dierenpartijen zijn aangesloten bij GUE/NGL terwijl de Portugese partij lid is van de Groene fractie. i GUE/NGL lijkt voor de PvdD een strategische keuze. De Groene fractie zet zich voornamelijk in voor duurzame ontwikkeling en richt zich met name op milieu, omgeving en culturele en democratische rechten, waardoor commissies zoals AGRI i, ENVI i en PECH i binnen de groene fractie begerenswaardig zijn. De PvdD wil binnen deze commissies echter met name het dierenwelzijn accentueren.

8.

PvdA (S&D)

De PvdA i zetelt sinds 1979 in het Europees Parlement. De partij heeft zich respectievelijk aangesloten bij de Socialistische fractie (1979-1994), de fractie van de partij van de Europese Sociaal Democraten (1999-2009) en de fractie van Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten i (S&D) (2009-2024). Bij deze fractie zijn meerdere arbeiderspartijen en sociaaldemocratische partijen aangesloten, zoals de Duitse Sociaaldemocratische Partei (SPD).

In 2019 was Frans Timmermans i spitzenkandidat voor de sociaal democratische fractie, maar hij greep naast het voorzitterschap van de Europese Commissie. In de Commissie-Von der Leyen i is hij eerste vicevoorzitter en verantwoordelijk voor de European Green Deal i. Volgens de PvdA is dit een belangrijke portefeuille om Europa eerlijker, socialer en duurzamer te maken, waar ook de Europarlementariërs van de PvdA zich voor inzetten.

9.

PVV (ID)

Bij de verkiezingen van 2019 verdween de PVV i uit het Europees Parlement, maar de nieuwe zetelverdeling na brexit zorgde ervoor dat de partij later in 2020 weer terugkeerde. Tussen 2020 en 20 januari 2022 zetelde de partij daarom met 1 zetel in het Europees Parlement en was het onderdeel van de fractie Identiteit & Democratie i. Op 20 januari 2022 splitste het enige lid van de fractie zich echter af en ging verder voor FvD. Zo verdween de PVV weer uit het Europees Parlement.

In de eerste zittingsperiode (2009-2014) was de PVV fractieloos i maar al snel bleek dat de partij tegen te werken. In 2014 begon de PVV echter toch weer fractieloos, omdat de partij er niet in was geslaagd om met het Franse Front National aan de vereisten van een fractie te voldoen. In 2015 lukte het alsnog om met het Belgische Vlaams Belang, het Franse Front National, de Italiaanse Lega Nord, de Oostenrijkse FPÖ, het Poolse Nieuw Rechts, en de Britse UK Independence Party de fractie Europa van Naties en Vrijheid (ENF) op te richten.

In 2019 verdween de PVV samen met de ENF-fractie uit het Europees Parlement. De rechts-populistische partijen begonnen een nieuwe fractie, Identiteit & Democratie en daar sloot de Europarlementariër van de PVV zich destijds bij aan.

10.

50PLUS (EVP)

50PLUS i is momenteel niet vertegenwoordigd in het Europees Parlement. Bij de verkiezingen van 2019 werd Toine Manders i verkozen voor de lijst van 50PLUS, maar na interne partijruzies binnen de partij (waar hij zelf overigens geen onderdeel van was) verkoos Manders 50PLUS te verlaten en zich aan te sluiten bij de fractie van het CDA. Hij was al onderdeel van die fractie, omdat 50PLUS daarbij aansloot na de verkiezingen van 2019. Hoewel Manders zelf een voorkeur voor een liberale fractie had, koos het 50PLUS-bestuur voor aansluiting bij de christendemocratische fractie. De EVP was in 2019 een grotere fractie dan de liberale fractie en had tevens stemmen nodig voor Von der Leyen i als commissievoorzitter.

11.

Meer informatie

Op Europa Nu

Andere websites