Aanbeveling 2021/119 - Wijziging van Aanbeveling (EU) 2020/1475 betreffende een gecoördineerde aanpak van de beperking van het vrije verkeer in reactie op de COVID-19-pandemie - Hoofdinhoud

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

LI 36/1

Op 13 oktober 2020 heeft de Raad Aanbeveling (EU) 2020/1475 van de Raad betreffende een gecoördineerde aanpak van de beperking van het vrije verkeer in reactie op de COVID-19-pandemie (1) vastgesteld. De aanbeveling voorzag in een gecoördineerde aanpak ten aanzien van de volgende kernpunten: de toepassing van gemeenschappelijke criteria en drempelwaarden bij beslissingen over het al dan niet instellen van beperkingen van het vrije verkeer, het in kaart brengen van het risico op COVID-19-overdracht met een afgesproken kleurcode, en een gecoördineerde aanpak van eventuele maatregelen die geschikt zijn voor personen die tussen gebieden reizen, afhankelijk van het risico op overdracht in die gebieden.

Op basis van de in die aanbeveling vastgestelde criteria en drempelwaarden publiceert het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) eenmaal per week een kaart van de lidstaten, onderverdeeld in regio’s, ter onderbouwing van de besluitvorming door de lidstaten (2).

Overeenkomstig overweging 15 van die aanbeveling zou de Commissie, met de steun van het ECDC, in het licht van de evolutie van de epidemiologische situatie, regelmatig de in deze aanbeveling geschetste criteria, databehoeften en drempelwaarden moeten beoordelen, en daarbij moeten nagaan of andere criteria moeten worden overwogen en of de drempelwaarden moeten worden aangepast. Zij zou haar bevindingen ter overweging moeten voorleggen aan de Raad, samen met een voorstel om de aanbeveling te wijzigen.

Twee factoren zijn van invloed op de huidige ontwikkeling van de pandemie. Enerzijds wordt er sinds begin 2021 op grote schaal gevaccineerd, waardoor er inmiddels miljoenen Europeanen tegen COVID-19 zijn gevaccineerd. Anderzijds is het, zoals is opgemerkt in de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad over een eengemaakt front tegen COVID-19 (3), zolang het aantal besmettingen nog toeneemt en nog niet genoeg mensen gevaccineerd zijn om het tij van de pandemie te keren, zaak waakzaam te blijven en vast te houden aan de inperkingsmaatregelen en volksgezondheidscontroles. De EU en de lidstaten moeten met name actie ondernemen om het risico van een potentieel agressievere volgende golf van besmettingen — met reeds in Europa aanwezige, sneller overdraagbare nieuwe varianten van het SARS-CoV-2-virus — in te dammen.

De recente opkomst van nieuwe varianten van het virus is bijzonder zorgwekkend. Deze varianten zouden volgens de huidige aanwijzingen geen ernstiger ziekteverloop veroorzaken, maar blijken wel 50 tot 70 % gemakkelijker overdraagbaar te zijn (4). Dit betekent dat het virus zich gemakkelijker en sneller kan verspreiden, waardoor de druk op de overbelaste zorgstelsels toeneemt. Dit is waarschijnlijk een oorzaak van de aanzienlijke stijging van het aantal gevallen in de meeste lidstaten de afgelopen weken.

In zijn meest recente risicobeoordeling over de verspreiding van de nieuwe zorgwekkende SARS-CoV-2-varianten in de EU/EER (5) verklaart het ECDC dat het risico in verband met de introductie en de lokale verspreiding van zorgwekkende varianten is toegenomen tot hoog/zeer hoog.

Om de invoer en verspreiding van de nieuwe zorgwekkende SARS-CoV-2-varianten te vertragen, heeft het ECDC als een van de responsopties in verband met dit risico aanbevolen niet-essentiële reizen te vermijden. Naast aanbevelingen tegen niet-essentiële reizen en reisbeperkingen voor besmette personen zouden reismaatregelen zoals het testen en in quarantaine houden van reizigers moeten worden gehandhaafd, met name voor reizigers uit gebieden waar de nieuwe varianten vaker voorkomen. Als sequentieanalyses nog niet volstaan om uit te sluiten dat de nieuwe varianten vaker kunnen voorkomen, zouden volgens de richtsnoeren van het ECDC inzake genoomsequentieanalyse evenredige reismaatregelen ook moeten worden overwogen ten aanzien van reizigers uit gebieden waar het niveau van lokale overdracht aanhoudend hoog is.

Gezien de aanbevelingen van het ECDC moet Aanbeveling (EU) 2020/1475 dienovereenkomstig worden gewijzigd.

Om rekening te houden met het zeer hoge niveau van lokale overdracht, mogelijk in verband met de toegenomen overdraagbaarheid van de nieuwe zorgwekkende varianten, zou een nieuwe kleur, donkerrood, moeten worden toegevoegd aan de kaart die wekelijks door het ECDC wordt gepubliceerd. Deze kleur moet aangeven in welke gebieden het virus zeer snel circuleert, ook vanwege de aanwezigheid van meer besmettelijke zorgwekkende varianten.

De lidstaten zouden ook rekening moeten houden met de prevalentie van nieuwe zorgwekkende SARS-CoV-2-varianten, en met het niveau van genoomsequentieanalyse in andere lidstaten. In de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad over een eengemaakt front tegen COVID-19 wordt benadrukt dat de lidstaten het percentage genoomsequentieanalyses dringend tot 5-10 % van de positieve testresultaten moeten verhogen – zo nodig door gebruik te maken van de capaciteit van het ECDC – om de voortgang van de varianten vast te stellen of nieuwe te detecteren.

Het hoge niveau van lokale overdracht in de meeste lidstaten betekent dat reizen een bijzondere uitdaging zal blijven. Alle niet-essentiële reizen, met name naar en vanuit hoogrisicogebieden, zou sterk moeten worden ontmoedigd totdat de epidemiologische situatie aanzienlijk is verbeterd, met name in het licht van de uitbraak van nieuwe varianten. Aangezien het risico van besmetting of overdracht vergelijkbaar is voor binnenlandse en grensoverschrijdende reizen, zouden de lidstaten moeten zorgen voor samenhang tussen de maatregelen die op beide soorten niet-essentiële reizen worden toegepast.

In de mondelinge conclusies van de videoconferentie met de leden van de Europese Raad van 21 januari 2021 (6) heeft de voorzitter van de Europese Raad erop gewezen dat de grenzen open moeten blijven voor het functioneren van de eengemaakte markt, waaronder het leveren van essentiële goederen en diensten. Er zouden geen willekeurige reisverboden mogen worden opgelegd. Wel kunnen maatregelen om niet-essentiële reizen in de EU te beperken nodig zijn om de verspreiding van het virus tegen te gaan. In verband met de risico’s van de nieuwe virusvarianten zal de Raad mogelijk — zonder zijn beginselen uit het oog te verliezen — de aanbevelingen over reizen binnen de EU en niet-essentiële reizen naar de EU moeten herzien.

Een gecoördineerde aanpak heeft tot doel de herinvoering van controles aan de binnengrenzen te voorkomen. Grenssluitingen of algemene reisverboden, alsook de opschorting van lucht-, land- of watervervoer zijn niet gerechtvaardigd, aangezien gerichtere maatregelen, zoals verplichte quarantaine of tests, voldoende effectief en bovendien minder verstorend zijn. Het systeem van “green lanes” (7) moet de vervoersstromen in beweging houden, met name om het vrije verkeer van goederen en diensten te waarborgen en verstoringen van de toeleveringsketen te voorkomen.

Alle beperkingen van het vrije verkeer van personen moeten verder worden toegepast met inachtneming van de algemene beginselen van het Unierecht, met name evenredigheid en non-discriminatie, onder meer op grond van nationaliteit. Maatregelen die worden genomen, zouden dus niet verder mogen gaan dan hetgeen strikt noodzakelijk is om de volksgezondheid te beschermen. Duidelijke, snelle en omvattende informatie voor het publiek blijft van cruciaal belang om de voorspelbaarheid, rechtszekerheid en naleving door de burgers te garanderen. De beperkingen moeten adequaat worden gehandhaafd en eventuele sancties moeten doeltreffend en evenredig zijn.

Op 11 januari 2021 heeft het Gezondheidsbeveiligingscomité een akkoord bereikt over aanbevelingen voor een gemeenschappelijke EU-aanpak met betrekking tot isolatiemaatregelen voor COVID-19-patiënten en quarantainemaatregelen voor contacten en reizigers. Lidstaten die voor reizen quarantaine opleggen, zouden daarbij de aanbevelingen van het Gezondheidsbeveiligingscomité (8) met betrekking tot quarantainemaatregelen voor reizigers moeten toepassen. Met name wanneer voor reizigers uit hoogrisicogebieden een quarantaineplicht geldt, zou moeten worden overwogen de vereiste quarantaineperiode in te korten indien de reiziger 5 tot 7 dagen na binnenkomst negatief test, tenzij hij symptomen ontwikkelt.

Gezien de toename van de testcapaciteit voor COVID-19 zou Aanbeveling (EU) 2020/1475 moeten worden gewijzigd om de lidstaten de mogelijkheid te bieden om reizigers uit andere dan “groen” ingekleurde gebieden te verplichten zich vóór vertrek te laten testen.

Gezien het hoge niveau van lokale overdracht in “donkerrood” ingekleurde gebieden zouden personen die voor niet-essentiële doeleinden vanuit dergelijke gebieden reizen, moeten worden verplicht zich vóór vertrek te laten testen en, overeenkomstig de aanbevelingen van het Gezondheidsbeveiligingscomité, na aankomst op hun bestemming in quarantaine te gaan. Wanneer reizigers niet in quarantaine gaan in hun verblijfplaats, zou moeten worden voorzien in passende fysieke omstandigheden voor quarantaineruimten en in de bescherming van en zorg voor kinderen in quarantaine overeenkomstig de richtsnoeren van de WHO (9).

Personen die naar hun lidstaat van verblijf terugkeren en zich vóór vertrek niet konden laten testen, zou moeten worden toegestaan zich na aankomst te laten testen, zodat wordt voorkomen dat zij niet naar hun woonplaats kunnen terugkeren.

Gezien het hoge besmettingsniveau in “donkerrood” ingekleurde gebieden zouden essentiële reizigers ook moeten worden verplicht een COVID-19-test te laten afnemen en in quarantaine te gaan, mits dit geen onevenredige gevolgen heeft voor de uitoefening van hun essentiële functie of behoefte, bijvoorbeeld omdat de blootstelling van de reiziger aan de algemene bevolking op de plaats van bestemming zeer beperkt is. Wanneer een lidstaat, rekening houdend met de specifieke epidemiologische situatie, toch een testplicht voor transportwerkers en vervoeraanbieders oplegt, mag dit niet tot verstoringen van het vervoer leiden (10). Om de toeleveringsketens in stand te houden, mogen quarantainevoorschriften niet van toepassing zijn op vervoerspersoneel tijdens de uitoefening van deze essentiële functie.

Beperkingen in verband met grensoverschrijdende reizen zijn bijzonder verstorend voor personen die de grens dagelijks of vaak oversteken om naar het werk of naar school te gaan, om naaste familie te bezoeken, om medische zorg te krijgen of om voor hun dierbaren te zorgen. Personen die voor dergelijke essentiële doeleinden de grens oversteken, zouden niet verplicht mogen worden om in quarantaine te gaan, aangezien dit een ernstig verstorend effect heeft op hun leven en hun inkomen en op de economie als geheel. Zolang de epidemiologische situatie aan weerszijden van de grens vergelijkbaar is, lijkt het onnodig dergelijke personen te verplichten zich frequent te laten testen louter en alleen omdat zij een grens oversteken. Nauwe coördinatie tussen lidstaten en grensoverschrijdende regio’s blijft van bijzonder belang.

Gezien de evolutie van de epidemiologische situatie zou de Commissie, met de steun van het ECDC, regelmatig de in deze aanbeveling geschetste criteria, databehoeften en drempelwaarden moeten blijven beoordelen, en daarbij moeten nagaan of andere criteria moeten worden overwogen en of de drempelwaarden moeten worden aangepast. Zij zou haar bevindingen ter overweging moeten voorleggen aan de Raad, in voorkomend geval samen met een voorstel om de aanbeveling te wijzigen,

In punt 10 wordt punt c) vervangen door:

In punt 10 wordt het volgende punt c bis) ingevoegd:

In punt 13 wordt punt a) vervangen door:

In punt 13 wordt punt d) vervangen door:

In punt 13 wordt het volgende punt e) toegevoegd:

Na de titel “Gemeenschappelijk raamwerk voor mogelijke maatregelen ten aanzien van reizigers uit gebieden met een groter risico” wordt het volgende punt 16 bis ingevoegd:

In punt 17 worden de punten a) en b) vervangen door:

In punt 17 wordt de volgende alinea geschrapt:

“De lidstaten kunnen reizigers de optie bieden om, in plaats van de in punt b) vermelde test te ondergaan, zich vóór aankomst te laten testen op COVID-19-besmetting.”.

In punt 17 wordt de volgende alinea toegevoegd:

“De lidstaten zouden voldoende testcapaciteit moeten aanbieden en digitale testcertificaten moeten aanvaarden, waarbij zij er tegelijkertijd voor moeten zorgen dat dit geen afbreuk doet aan de verlening van essentiële gezondheidsdiensten, met name wat de laboratoriumcapaciteit betreft.”.

Het volgende punt 17 bis wordt ingevoegd:

Het volgende punt 17 ter wordt ingevoegd:

Het volgende punt 19 bis wordt ingevoegd:

Het volgende punt 19 ter wordt ingevoegd:

Punt 21 wordt vervangen door: