Bijlagen bij COM(2018)65 - Geloofwaardig vooruitzicht op toetreding en een grotere EU-betrokkenheid bij de Westelijke Balkan - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2018)65 - Geloofwaardig vooruitzicht op toetreding en een grotere EU-betrokkenheid bij de Westelijke Balkan. |
|---|---|
| document | COM(2018)65   |
| datum | 6 februari 2018 |
Het uitbreidingsbeleid van de EU, het stabilisatie- en associatieproces en de middelen en instrumenten die daardoor worden geboden, blijven de absolute grondslag voor steun aan de Westelijke Balkan. De Commissie zal ernaar streven alle relevante activiteiten beter te coördineren, ook met andere belanghebbenden, waaronder de internationale financiële instellingen, en verder de regionale eigen verantwoordelijkheid te bevorderen die cruciaal is om in de regio vooruitgang te boeken.
De EU moet haar beleidsengagement ten aanzien van de Westelijke Balkan uitbreiden, met name wat betreft punten van gezamenlijk belang, zoals justitie en binnenlandse zaken, met inbegrip van veiligheid en de strijd tegen de georganiseerde misdaad, de economie en de interne markt, energie, vervoer en digitaal beleid, sociaal beleid, onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, alsook buitenlandse zaken en defensie.
De samenwerking op deze gebieden zou baat hebben bij meer participatie van de Westelijke Balkan in informele Raadszittingen en regelmatige contacten op ministerieel niveau. Van haar kant zal de Commissie waar het past de Westelijke Balkan opnemen in technische comités en werkgroepen van de Commissie. Na de top van de Westelijke Balkan in Sofia in mei 2018 moeten de leiders van de EU verder blijven samenwerken met hun collega's in de Westelijke Balkan, ook tijdens topontmoetingen.
De interne beleids- en financieringsprogramma's van de EU moeten verder worden uitgebreid tot de Westelijke Balkan en de verstrekte steun moet tot betere deelname aan deze programma's en EU-netwerken leiden.
De Commissie zal haar technische bijstand aan de Westelijke Balkan opdrijven om de aanpassing aan de EU-wetgeving te ondersteunen en de effectieve tenuitvoerlegging ervan in de praktijk te garanderen. Daarnaast zullen uitwisselingen met de overheidsdiensten in de regio worden gestimuleerd en persoonlijke contactmogelijkheden verder gefaciliteerd, zoals lokale partnerschappen tussen gemeenten in de regio met gemeenten in de EU.
Om het gezamenlijke belang van een grotere veiligheid verder te bevorderen moeten ook de gestructureerde dialogen inzake het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid/Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid worden uitgebreid en verdiept, door grotere deelname aan EU-missies en operaties wereldwijd, indien mogelijk met individuele partners, alsmede door een verdere ontwikkeling van de deelname aan acties in verband met hybride bedreigingen, spionage, ruimtevaart, en de hervorming van de defensie- en veiligheidssector. In dit verband moeten de landen van de Westelijke Balkan hun beleid sneller aanpassen aan alle EU-standpunten inzake het buitenlands beleid, met inbegrip van beperkende maatregelen. De keuze voor toetreding tot de EU betekent delen van de beginselen, waarden en doelstellingen die de Unie in haar nabuurschap en daarbuiten wil bevorderen, inclusief volledige aanpassing aan het buitenlands en veiligheidsbeleid.
1.Versterkte steun aan de rechtsstaat
Er moeten intensievere inspanningen worden gedaan om de hervormingen van de rechtsstaat in de regio te sturen, ter ondersteuning van de ambitieuze stappen die door de landen zelf moeten worden gezet. De hulpmiddelen die werden ontwikkeld voor de onderhandelingen met Montenegro en Servië voor de hoofdstukken die betrekking hebben op de rechtsstaat, moeten ook worden gebruikt voor andere landen van de Westelijke Balkan als een stimulans voor een spoedige goedkeuring van essentiële hervormingen. Dit zal de analyse omvatten van wetgeving en praktijk op dit vlak, met het oog op het opstellen van gedetailleerde actieplannen met kernprioriteiten, en met een nauwgezet toezicht op de uitvoering en verwezenlijking van concrete resultaten.
Een grotere bijdrage van de lidstaten en deskundigen is erg nuttig om de tenuitvoerlegging van de hervormingen te ondersteunen en af te dwingen. Er moeten meer gedetailleerde evaluaties van de rechtsstaat worden ondernomen en de adviesmissies moeten tot de hele Westelijke Balkan worden uitgebreid, voortbouwend op de ervaringen opgedaan met de eerdere adviesmissies. Het toezicht op de uitvoering en de afdwinging moet worden opgevoerd, onder meer door meer systematische, op concrete gevallen gebaseerde collegiale toetsingen die door de Commissie met de deelname van deskundigen uit de lidstaten worden georganiseerd. Op het gebied van ernstige corruptie en georganiseerde misdaad moet proceswaarneming worden ingevoerd. Er moeten indicatoren worden opgesteld voor de voortgang van de hervormingen. De vooruitgang met de hervorming van het gerecht moet worden gemeten aan de doeltreffendheid van de justitie die het systeem burgers en bedrijven kan bieden.
De onderhandelingskaders voor Montenegro en Servië leggen sterk de nadruk op de noodzaak van hervormingen van de rechtsstaat in een vroeg stadium van de onderhandelingen. De Commissie beveelt aan om het hefboomeffect dat de onderhandelingskaders kunnen bieden, beter te benutten. Dit betekent dat alvorens technische gesprekken over andere hoofdstukken van de toetredingsonderhandelingen voorlopig kunnen worden afgesloten er aanzienlijke verbetering moet zijn geboekt met betrekking tot de rechtsstaat en meer bepaald concrete resultaten in de hervorming van het gerecht en de strijd tegen corruptie en de georganiseerde misdaad.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief ter versterking van de rechtsstaat in de Westelijke Balkan.
2.Meer samenwerking op het gebied van veiligheid en migratie
Meer strategische en operationele samenwerking tussen de EU en de Westelijke Balkan op het gebied van veiligheid, ook via de relevante agentschappen, is essentieel voor een doelmatige en doeltreffende aanpak van de bestaande bedreigingen op het vlak van veiligheid en terrorisme waarmee de Unie en de Westelijke Balkan worden geconfronteerd. Ook moeten politie en justitie van de partners van de Westelijke Balkan beter samenwerken en informatie delen op nationaal en regionaal niveau.
Op EU-niveau is al veel werk geleverd om de capaciteit in de Westelijke Balkan te helpen opbouwen en internationale politiële en gerechtelijke samenwerking te faciliteren om de bedreigingen van georganiseerde misdaad en terrorisme het hoofd te bieden, met inbegrip van radicalisering die leidt tot gewelddadig extremisme, het probleem van buitenlandse terroristische strijders en de handel in wapens en explosieven. Dit engagement moet verder worden versterkt op basis van de succesvolle initiatieven op het gebied van veiligheid en terrorismebestrijding en onderbouwd door de beleidsdialoog inzake veiligheid tussen de Unie en de Westelijke Balkan. De partners in de Westelijke Balkan moeten op een concrete basis nauwer worden betrokken bij relevante discussies inzake veiligheidsbeleid die in de EU plaats vinden.
Voorts zullen de EU-agentschappen 5 , ondersteund door Interpol, in de toekomst een belangrijke rol moeten spelen in meer strategische en operationele samenwerking tussen de politie en het gerecht, onder andere door Europol-verbindingsagenten in de regio te stationeren en gezamenlijke onderzoeksteams verder te bevorderen. De samenwerkingsovereenkomsten met Eurojust moeten worden voltooid zodra de noodzakelijke normen voor gegevensbescherming operationeel zijn.
Een sterker engagement voor terrorismebestrijding en tegen radicalisering moet een versterking omvatten van de strategische, wetgevende en institutionele capaciteit in de partnerlanden, voortbouwend op gerichte terrorismebestrijdingsdialogen en gezamenlijke actieplannen, en de verdere ontplooiing van terrorismebestrijdingsexpertise in de Westelijke Balkan. Met het oog op de samenhang tussen interne en externe veiligheid moet de samenwerking worden opgevoerd met de hulp van de EU-agentschappen en Interpol, onder meer door uitwisseling van informatie over buitenlandse terroristische strijders en door uitbreiding tot de Westelijke Balkan van de steunverlening door het netwerk voor voorlichting over radicalisering. Via het terrorismebestrijdingsinitiatief van de Westelijke Balkan moeten de samenhang en de synergie van de acties worden gegarandeerd.
De operationele samenwerking tegen diverse typen georganiseerde misdaad in de context van de beleidscyclus moet geleidelijk aan tot de Westelijke Balkan worden uitgebreid. Bijzondere aandacht zal uitgaan naar meer steun voor capaciteitsopbouw op het gebied van de cyberveiligheid en de bestrijding van cybercriminaliteit. De samenwerking met de relevante EU-agentschappen zoals Europol en het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging zal worden verbeterd.
Tegelijk is het van groot belang om de strategische en operationele samenwerking met de Westelijke Balkan inzake migratie en grensbeheer verder op te voeren. Dit impliceert toegang tot internationale bescherming, uitwisseling van relevante informatie (zoals risicoanalysen), meer grenscontroles, doeltreffende uitvoering van het overname- en terugkeerbeleid en de strijd tegen irreguliere migratie en migrantensmokkel. De versterking van de internationale en regionale samenwerking (inclusief de EU-agentschappen 6 en de respectieve contactpersonen in de regio) en de verdere consolidering van de capaciteiten voor grens- en migratiebeheer zijn ook noodzakelijk.
Daarom stelt de Commissie voor om het aan de gang zijnde proces om statusovereenkomsten te sluiten tussen het Europees Grens- en kustwachtagentschap en de partners in de Westelijke Balkan, voort te zetten en zodoende een duidelijk wettelijk kader en waarborgen te creëren voor nauwere operationele samenwerking. Dit moet de mogelijkheid inhouden om gezamenlijke operationele activiteiten van de bevoegde nationale autoriteiten van de EU-lidstaten en de landen van de Westelijke Balkan te ontplooien en uit te voeren, tezamen met het Europees Grens- en kustwachtagentschap. Betere regionale samenwerking en betere uitwisseling van informatie tussen de Unie en de Westelijke Balkan op dit vlak zullen eveneens essentieel zijn.
Om een vervolg te bieden op de diverse acties van de EU-agentschappen in verband met de Westelijke Balkan, is de Commissie voornemens een agentschapsoverkoepelende EU-taskforce op te zetten, overeenkomstig de respectieve mandaten van de agentschappen.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief ter versterking van de samenwerking op het gebied van veiligheid en migratie in de Westelijke Balkan.
3.Ondersteuning van de sociaal-economische ontwikkeling
Een investering in de Westelijke Balkan is een investering in Europa. De investeringen zullen alleen toenemen wanneer de economische governance wordt versterkt en structurele hervormingen worden doorgevoerd om het concurrentievermogen te vergroten. De hieronder uiteengezette maatregelen dienen om dit doel te helpen bereiken en om groei en werkgelegenheid te bevorderen, met name voor de jongeren in de regio. Het investeringskader voor de Westelijke Balkan, dat via het instrument voor pretoetredingssteun wordt gefinancierd, zal een steeds centralere rol gaan spelen bij de bevordering van investeringen in de regio. Daartoe zal het kader worden uitgebreid om meer investeringen van bilaterale donoren en internationale financiële instellingen aan te trekken en te coördineren. Er zullen meer financiële middelen beschikbaar zijn op het gebied van vervoer, energie, de sociale sector, milieu en ontwikkeling van de particuliere sector, met inbegrip van de digitale economie. Om de sociaal-economische ontwikkeling in de regio te koppelen aan de investeringsprioriteiten van de Unie, is de Commissie voornemens een sterke impuls te geven aan de verstrekking van garanties binnen het investeringskader voor de Westelijke Balkan, teneinde particuliere investeringen in de regio aan te trekken, in volledige complementariteit met bestaande initiatieven. Met het oog op het volgende meerjarig financieel kader moet ook in eventuele toekomstige externe kredietregelingen voldoende rekening worden gehouden met de Westelijke Balkan.
De regionale economische ruimte is een essentiële stap om de economische integratie tussen de EU en de Westelijke Balkan te bevorderen en de aantrekkelijkheid van de regionale markt te vergroten. De Commissie zal de ontwikkeling van de intraregionale economische integratie blijven ondersteunen, onder meer door haar deskundigheid te mobiliseren om te helpen bij de uitvoering van het actieplan voor de regionale economische ruimte, met name op gebieden die onder het EU-acquis vallen.
Hoewel de handel tussen de EU en de Westelijke Balkan in 2016 goed was voor meer dan 43 miljard EUR, zijn er nog aanzienlijke groeimogelijkheden. Om dit potentieel te benutten, zal de Commissie de handel tussen de EU en de Westelijke Balkan verder bevorderen. In dat verband zal zij onder meer programma’s voor wederzijdse erkenning ontwikkelen op basis van de Midden-Europese vrijhandelszone en de regionale economische ruimte (bv. geautoriseerde marktdeelnemers). Lidmaatschap van de Wereldhandelsorganisatie is een voorwaarde is voor toetreding tot de EU en kan een stimulans vormen voor economische groei en voor aanzienlijke investeringen voor de regio zorgen. De Commissie zal Bosnië en Herzegovina, en Servië blijven bijstaan in hun proces van toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie.
Ondernemers, zowel uit de regio zelf als uit de EU, moeten het voortouw nemen bij de ontwikkeling van een sterke particuliere sector, zodat de dynamiek van de jongeren in de regio beter kan worden benut en wederzijds voordelige economische integratie wordt bevorderd. Het aanhalen van de banden tussen de diaspora van het bedrijfsleven in de EU en ondernemers in de EU en de Westelijke Balkan zal verder worden gestimuleerd, onder meer via het EU-programma voor het concurrentievermogen van ondernemingen en voor kleine en middelgrote ondernemingen. Er zijn maatregelen nodig om financiering toegankelijker te maken en het groeipotentieel van kleine en middelgrote ondernemingen te benutten. Om ondernemerschap en innovatie te bevorderen, zal de Commissie een regeling uitrollen ter ondersteuning van technologieoverdracht en startups in de gehele regio, en inspanningen ondersteunen die gericht zijn op slimme specialisatie,. De kaderprogramma’s van de EU staan al open voor de landen van de Westelijke Balkan. Om ervoor te zorgen dat zij daaraan efficiënter deelnemen, moet worden voorzien in de verdere integratie in de bestaande kennisnetwerken in de EU, inclusief capaciteitsopbouw op het gebied van onderzoek en innovatie. De samenwerking kan verder worden ontwikkeld in het kader van andere initiatieven, zoals de macroregionale strategieën van de EU.
De Commissie zal werken aan de ondersteuning van het professionalisme en de onafhankelijkheid van ambtenaren die zich met overheidsopdrachten bezighouden en aan de versterking van toezichtsmechanismen zodat de volledige aanbestedingscyclus kan worden gecontroleerd. Willen deze inspanningen doeltreffend zijn, is een krachtige politieke wil nodig om de corruptie aan te pakken.
De jaarlijkse exercitie van het economisch hervormingsprogramma onder leiding van de Commissie met alle landen van de Westelijke Balkan is een essentieel instrument voor de ondersteuning van de modernisering van hun economieën en voor de totstandbrenging van nauwere economische coördinatie met de EU. De Commissie zal deze exercitie versterken, en deze zelfs nog meer in overeenstemming brengen met het bestaande Europees Semester voor EU-lidstaten, en geavanceerdere technische bijstand verlenen.
De Europese pijler van sociale rechten weerspiegelt beginselen en rechten die essentieel zijn voor billijke en goed functionerende arbeidsmarkten en socialezekerheidsstelsels. Via een nieuwe versterkte sociale dimensie voor de Westelijke Balkan zal de Commissie zich inzetten voor de ondersteuning van de werkgelegenheid en het sociaal beleid in de regio, door de passende betrokkenheid van alle overheidsniveaus, sociale partners en het maatschappelijk middenveld aan te moedigen. Zij zal onder andere meer aandacht besteden aan werkgelegenheid en sociale hervormingen door middel van meer controle op het relevante beleid, onder meer in het kader van de economische hervormingprogramma’s. De Commissie stelt voor jaarlijks een ministeriële bijeenkomst EU-Westelijke Balkan te houden over sociale en werkgelegenheidskwesties om van gedachten te wisselen. Er moet worden voorzien in meer financiële bijstand in de sociale sector, met name via investeringen in onderwijs en gezondheidszorg ter ondersteuning van sociale inclusie.
Meer steun moet worden gegeven aan onderwijs, met name beroepsonderwijs, beroepsopleiding, vaardigheden, lerarenopleiding en voorschoolse educatie. De financiering uit hoofde van het programma Erasmus+ zal worden verdubbeld om nog meer jonge burgers van de Westelijke Balkan te ondersteunen om te studeren en ervaring op te doen in de EU, waardoor de economische ontwikkeling en de gemeenschappelijke waarden worden bevorderd. In nauwe samenwerking met belanghebbenden, waaronder de Europese Stichting voor opleiding, zal voor studenten en docenten beroepsonderwijs en -opleiding een proefprogramma voor mobiliteit worden opgezet.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief ter ondersteuning van de sociaal-economische ontwikkeling in de Westelijke Balkan.
4.Betere connectiviteit
Zorgen voor betere connectiviteit in de westelijke Balkan is van strategisch belang voor beide partijen. Meer vervoers- en energieverbindingen zullen zorgen voor meer concurrentievermogen, economische groei en continuïteit van de energievoorziening, en zij vormen tegelijkertijd een belangrijke voorwaarde voor de economische integratie van de landen van de Westelijke Balkan. Het Verdrag tot oprichting van de Energiegemeenschap, het Verdrag tot oprichting van de Vervoersgemeenschap en de Europese gemeenschappelijke luchtvaartruimte zorgen voor geavanceerde regelgevingskaders die, in combinatie met een sterke politieke samenwerking in de regio, de interregionale connectiviteit in grote mate kan faciliteren.
De landen van de Westelijke Balkan worden geografisch omgeven door EU-lidstaten en het is een politieke prioriteit om ook de infrastructuur van de EU met die van de landen van de Westelijke Balkan te verbinden en de ontwikkeling van onderling verbonden trans-Europese netwerken op het gebied van vervoer, energie en digitale diensten te versnellen. Investeringen in infrastructuurnetwerken leveren tastbare voordelen op die door burgers en bedrijven duidelijk worden erkend, zowel in de EU als in de Westelijke Balkan. Naast meer middelen voor deze netwerken en het vaststellen van een nieuwe waarborgregeling voor particuliere investeringen, zal de Commissie ook streven naar doeltreffender gebruik van de bestaande bepalingen van de Connecting Europe Facility voor de landen van de Westelijke Balkan. De Commissie zal nagaan hoe zij gemakkelijker kunnen deelnemen aan het volgende meerjarig financieel kader.
Een energie-unie met de Westelijke Balkan: ter versterking van de energie-unie van de EU, moet zij in al haar dimensies worden uitgebreid tot de Westelijke Balkan: ondersteuning van de continuïteit van de energievoorziening, marktintegratie en energietransitie, met inbegrip van energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen. In dit verband moeten alle landen alle nodige hervormingen voltooien en hun beleid stroomlijnen, volledig in overeenstemming met de vijf pijlers van de energie-unie. Capaciteitsopbouw van energieregulatoren en transmissiesysteembeheerders in de Westelijke Balkan moet worden ondersteund, zodat zij ten volle aan netwerken op EU-niveau kunnen deelnemen. De werkzaamheden ter voltooiing van de regionale elektriciteitsmarkt in de landen van de Westelijke Balkan moeten worden voortgezet en de integratie ervan in de interne elektriciteitsmarkt van de EU moet worden gewaarborgd.
Naar een echte vervoersunie met de Westelijke Balkan: de tenuitvoerlegging van het Verdrag tot oprichting van de Vervoersgemeenschap, dat in 2017 in werking is getreden, zal de cruciale stap zijn op weg naar de geleidelijke integratie van de regio in de vervoersmarkt van de EU. Er bestaan reeds overeenkomsten over prioritaire vervoerscorridors tussen de EU en de Westelijke Balkan, als onderdeel van het trans-Europese vervoersnetwerk. Deze moeten nu een realiteit worden om ervoor te zorgen dat zij bijdragen aan een groter concurrentievermogen van Europa in zijn geheel. Naast investeringen is ook de aanpassing aan de operationele normen van de EU prioritair. Dit vergt, naast andere belangrijke hervormingen, krachtigere maatregelen voor het wegwerken van administratieve belemmeringen en barrières aan de grenzen met het oog op de bevordering van geïntegreerd weg- en spoorvervoer. Er is een nieuwe spoorwegstrategie nodig om de landen van de Westelijke Balkan in het hoofdnetwerk en de markt van de EU te integreren en om de openstelling van de regionale spoorwegmarkt te bevorderen. Bovendien zullen gerichte inspanningen nodig zijn om het buitensporig hoge aantal verkeersdoden te doen dalen door middel van een nieuwe strategie voor verkeersveiligheid.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief ter ondersteuning van de connectiviteit in de Westelijke Balkan.
5.Opzetten van een digitale agenda voor de Westelijke Balkan
De ontwikkeling van de digitale eengemaakte markt van de EU draagt bij tot het ontwikkelen van ondernemingen, het creëren van groei, het stimuleren van productiviteit, het bevorderen van innovatie, het omvormen van overheidsdiensten en het verbeteren van de levenskwaliteit van burgers. Het is van essentieel belang dat de landen van de Westelijke Balkan worden betrokken bij de inspanningen van de EU om technologische veranderingen te omarmen, zodat zij kunnen profiteren van digitale instrumenten, en zo kunnen zorgen voor een welvarende en duurzame toekomst voor hun burgers.
Samen met de partners in de Westelijke Balkan zal de Commissie een digitale agenda voor de Westelijke Balkan opzetten, met inbegrip van een stappenplan voor de verlaging van roamingkosten. Er zal steun worden verleend aan de uitrol van breedband in de Westelijke Balkan. De digitale maatschappij moet worden ontwikkeld en daarom zal in het bijzonder steun worden verleend aan diensten in verband met e-overheid, e-aanbesteding en e-gezondheid, alsook aan de ontwikkeling van digitale vaardigheden. De Commissie zal capaciteitsopbouw ondersteunen op het gebied van vertrouwen en beveiliging, en van de digitalisering van het bedrijfsleven in de Westelijke Balkan, om ervoor te zorgen dat alle sectoren kunnen profiteren van digitale innovaties. Deze inspanningen zullen worden aangevuld met meer steun voor de overname, uitvoering en handhaving van het acquis op het gebied van de digitale eengemaakte markt.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief voor een digitale agenda voor de Westelijke Balkan.
6.Ondersteuning van verzoening en goede nabuurschapsbetrekkingen
De bevordering van goede nabuurschapsbetrekkingen en verzoening vergt een grote eigen verantwoordelijkheid van de Westelijke Balkan en moet in de eerste plaats uitgaan van de landen uit die regio. Door middel van regionale samenwerkingsinitiatieven moeten de goede nabuurschapsbetrekkingen verder worden versterkt. De Commissie is bereid om deze samenwerking te blijven steunen, hetzij via de connectiviteitsagenda, hetzij via de WB6-formule en initiatieven die staatshoofden en regeringsleiders uit de regio samenbrengen, hetzij via andere initiatieven die hun inbreng in regionale samenwerking vergroten.
De Commissie zal de steun voor verzoeningsinitiatieven verder uitbreiden, met inbegrip van die welke betrekking hebben op overgangsjustitie en komaf willen maken met de erfenis van recente conflicten. De steun voor de werkzaamheden van het mechanisme voor de internationale straftribunalen en de Kosovo Specialist Chambers zal worden voortgezet. De Commissie zal ook verder uitzoeken wat de beste manier is om de werkzaamheden van het Internationaal Comité van het Rode Kruis en de Internationale Commissie voor vermiste personen te bevorderen, teneinde de regionale samenwerking te stimuleren om het probleem van vermiste personen op te lossen en na te gaan wat er nog kan worden gedaan aan het probleem van de landmijnen.
Ondersteuning van het onderwijs en het potentieel van jongeren op de Balkan is van cruciaal belang voor de verdere ontwikkeling van de regio en een voorwaarde voor vreedzaam samenleven en verzoening. Daarnaast zal er ook meer worden samengewerkt op het gebied van cultuur, jeugd en sport. De werkingssfeer en de reikwijdte van het regionaal kantoor voor samenwerking in jongerenzaken zullen worden verruimd. Naast meer financiering in het kader van Erasmus+ zal de Commissie de culturele banden met de regio blijven bevorderen. Dit zal werkzaamheden omvatten ter bescherming van het cultureel erfgoed van de Westelijke Balkan en ter bevordering van zijn culturele en creatieve sector.
ØDe Commissie zal deze acties bundelen in een vlaggenschipinitiatief ter ondersteuning van verzoening en goede nabuurschapsbetrekkingen in de Westelijke Balkan.
III.DE EU VOORBEREIDEN OM NIEUWE LEDEN TE VERWELKOMEN
1. Institutionele aangelegenheden
De EU zelf moet ervoor zorgen institutioneel klaar te zijn om nieuwe lidstaten te verwelkomen zodra die aan de voorwaarden voldoen. De Unie moet sterker en krachtiger zijn, voor zij ook groter kan worden.
De stemming bij gekwalificeerde meerderheid in de Raad is een belangrijk hulpmiddel om de nodige besluiten te nemen in een Europese Unie van 27 lidstaten. Om een doeltreffende besluitvorming te waarborgen, zal het op zijn minst noodzakelijk zijn om de stemming met gekwalificeerde meerderheid in de Raad te handhaven voor de huidige beleidsterreinen. In het derde kwartaal van 2018 zal de Commissie mededelingen vaststellen over de mogelijkheid om het gebruik van de stemming bij gekwalificeerde meerderheid uit te breiden.
Lid zijn van de Europese Unie betekent haar waarden aanvaarden en bevorderen. Bij de besprekingen over de toekomst van de Europese Unie dient een doeltreffender mechanisme te worden opgezet om ervoor te zorgen dat effectieve maatregelen kunnen worden genomen tegen een systemische bedreiging of een systematische schending van deze waarden door de lidstaten van de EU. In oktober 2018 zal de Commissie met een initiatief komen ter versterking van de handhaving van de rechtsstaat in de Europese Unie. De toetredingsverdragen zouden een rechtsgrondslag kunnen bieden voor het vaststellen van een dergelijk mechanisme in het kader van de Verdragen.
De toetreding van landen van de Westelijke Balkan zal een invloed hebben op de bestaande institutionele regelingen in de EU. Voordat de onderhandelingen worden afgesloten, zullen voorstellen nodig zijn om deze institutionele kwesties op te lossen. Bij het treffen van de institutionele regelingen voor de volgende uitbreiding moet rekening worden gehouden met het toekomstige lidmaatschap van andere landen van de Westelijke Balkan. Met name de stemming bij gekwalificeerde meerderheid in de Raad is een belangrijk hulpmiddel om de nodige besluiten te nemen in een Europese Unie van 27 lidstaten.
Er moet ook worden voorzien in bijzondere regelingen en onherroepelijke verbintenissen om ervoor te zorgen dat nieuwe lidstaten niet in staat zijn om de toetreding van andere kandidaat-lidstaten uit de Westelijke Balkan te blokkeren. Ook ten aanzien van de nationale talen van de toekomstige lidstaten zullen bijzondere regelingen nodig zijn.
Ruim voordat de algemene toetredingsonderhandelingen worden afgesloten, zal de Commissie met evaluaties komen van de wijze waarop de toetreding van een nieuwe lidstaat belangrijke beleidsgebieden, zoals landbouw, cohesiebeleid en begroting, zal beïnvloeden. Op basis daarvan kunnen de lidstaten met volledig inzicht in de waarschijnlijke gevolgen gemeenschappelijke EU-standpunten vaststellen voor de desbetreffende hoofdstukken, en eventueel verzachtende maatregelen nemen.
2. Financiële middelen voor een succesvolle toetreding
In het kader van het instrument voor pretoetredingssteun krijgt de Westelijke Balkan steun om zich voor te bereiden op toetreding en wordt regionale en grensoverschrijdende samenwerking gefaciliteerd. De EU heeft in de periode 2007-2017 via het instrument voor pretoetredingssteun meer dan 8,9 miljard EUR geïnvesteerd in de regio. Voor 2018 is 1,07 miljard EUR uitgetrokken. De financiering in het kader van het instrument voor pretoetredingssteun zal nog beter afgestemd zijn op de behoeften van de landen. De tenuitvoerlegging van deze strategie zal meer financiële middelen vereisen. Daarom overweegt de Commissie een geleidelijke verhoging van de steun voor de Westelijke Balkan in het kader het instrument voor pretoetredingssteun tot en met 2020, voor zover dat mogelijk is met herschikkingen binnen het bestaande budget van het instrument voor pretoetredingssteun.
Met inachtneming van de lessen die uit eerdere uitbreidingen zijn getrokken, moet worden uitgegaan van een geleidelijke en naadloze overgang van de pretoetredingsstatus naar de status van lidstaat, zodat de nodige absorptiecapaciteit kan worden ontwikkeld. Dit moet in het meerjarig financieel kader leiden tot een geleidelijke verhoging van de financiering in het kader van het instrument voor pretoetredingssteun vóór de toetreding, waarbij uitgaven die na de toetreding moeten worden gedaan, geleidelijk worden ingebouwd. Dit zal in wezen betekenen dat een nieuwe lidstaat weliswaar niet onmiddellijk na toetreding de volledige toegewezen EU-middelen krijgt, maar dat de pretoetredingssteun al vóór toetreding dienovereenkomstig zal worden opgevoerd.
Er zullen strengere voorwaarden worden verbonden aan onze bilaterale bijstand. De toename van financiële middelen, zowel in het huidige meerjarig financieel kader als in de volgende meerjarige financiële kaders, moet worden gekoppeld aan vooruitgang op het gebied van de uitvoering van fundamentele hervormingen en goede nabuurschapsbetrekkingen.
Aangezien het bruto binnenlands product en de bevolkingsaantallen in de regio relatief laag zijn, zullen de gevolgen van de toetreding van de Westelijke Balkanlanden op de EU-begroting naar verwachting zeer beperkt zijn. Niettemin zijn aan een uitbreiding van de Europese Unie kosten verbonden en zullen alle lidstaten daarvoor extra uitgaven moeten doen. Het meerjarig financieel kader geeft de politieke prioriteiten van de EU weer. In het volgende meerjarig financieel kader zal rekening moeten worden gehouden met de behoeften inzake toetredingsvoorbereidingen en daarin zullen derhalve specifieke bepalingen over de uitbreiding worden opgenomen. Mochten sommige kandidaat-lidstaten tijdens de periode van het volgende meerjarig financieel kader klaar zijn voor toetreding, dan zullen de nodige aanpassingen moeten worden aangebracht.
3. Communicatie
Wil het toetredingsproces een succes worden, moeten de kansen en uitdagingen duidelijker worden toegelicht, zowel in de regio zelf als in de EU. In de Westelijke Balkan is het in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de regeringen om burgers en bedrijven adequate informatie te verstrekken, en om tot een nationale consensus te komen rond hun strategische doel.
Aan de kant van de EU is het de taak van de lidstaten om hun burgers te informeren en hun de feiten mee te delen over de kansen en uitdagingen van het proces. De Commissie zal deze inspanningen steunen door haar strategische communicatie in de landen en in de Unie te intensiveren, teneinde de zichtbaarheid van het uitbreidingsbeleid te waarborgen.
IV.CONCLUSIES
De EU ondersteunt het Europese perspectief van de Westelijke Balkanlanden al geruime tijd. De toekomst van de regio als integraal onderdeel van de EU is zowel politiek, economisch als op veiligheidsgebied in het belang van de Unie zelf. Het uitbreidingsbeleid van de EU maakt deel uit van de bredere strategie die tegen 2025 moet leiden tot een versterking van de Unie. Met een sterke politieke wil, de totstandkoming van reële en duurzame hervormingen, en definitieve oplossingen voor geschillen met buurlanden, zouden Servië en Montenegro in dat jaar klaar kunnen zijn voor het lidmaatschap. De toetreding is en blijft een op verdiensten gebaseerd proces dat ten volle afhankelijk is van de objectieve vooruitgang die door elk land wordt geboekt.
Om te voldoen aan de vaste criteria voor EU-lidmaatschap en in hun eigen belang, moeten de landen van de Westelijke Balkan op cruciale gebieden omvattende hervormingen ten uitvoer leggen. De rechtsstaat, grondrechten en goed bestuur moeten aanzienlijk worden versterkt. Justitiële hervormingen, de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, en de hervorming van de overheidsdiensten moeten tot reële resultaten leiden, en het functioneren van de democratische instellingen moet grondig worden versterkt. Er moeten grondige economische hervormingen worden doorgevoerd en de structurele zwakke punten, het geringe concurrentievermogen en de hoge werkloosheid moeten worden aangepakt.
Alle landen moeten zich er ondubbelzinnig toe verbinden, in woord en daad, om de erfenis van het verleden achter zich te laten, door verzoening en door openstaande kwesties, met name grensgeschillen, ruim vóór hun toetreding tot de EU op te lossen. Een alomvattende, wettelijk bindende normalisatie-overeenkomst tussen Servië en Kosovo is nodig voor de vooruitgang van deze landen op hun Europese traject.
De EU zal haar steun voor het overgangsproces in de Westelijke Balkan aanzienlijk uitbreiden. De Commissie voorziet in een actieplan ter ondersteuning van het overgangsproces van de landen van de Westelijke Balkan, dat aan deze strategie is gehecht. Het omvat zes vlaggenschipinitiatieven die gericht zijn op specifieke gebieden die van belang zijn zowel voor de EU als voor de landen van de Westelijke Balkan zelf, onder meer via een aantal nieuwe maatregelen op gebieden van groot wederzijds belang:
Initiatief ter versterking van de rechtsstaat: bestaande onderhandelingsinstrumenten, zoals gedetailleerde actieplannen, zullen worden uitgebreid tot alle landen van de Westelijke Balkan. De uitvoering van de hervormingen zal grondiger worden beoordeeld, onder meer via nieuwe adviesmissies in alle landen. Er zal meer gebruik worden gemaakt van het hefboomeffect dat de onderhandelingskaders met Servië en Montenegro bieden.
Initiatief voor meer samenwerking op het gebied van veiligheid en migratie: er zal nauwer worden samengewerkt op het gebied van de bestrijding van georganiseerde misdaad, terrorisme en gewelddadig extremisme, en op het gebied van grensbeveiliging en migratiebeheer. In de regio zullen verbindingsfunctionarissen van Europol worden gestationeerd. Gemeenschappelijke onderzoeksteams moeten verder worden gestimuleerd en met het Europees Grens- en kustwachtagentschap moeten statusovereenkomsten worden gesloten.
Initiatief ter versterking van de steun voor de sociaal-economische ontwikkeling: dit omvat onder meer een uitbreiding van het investeringskader voor de Westelijke Balkan, een belangrijke impuls voor het verlenen van waarborgen om particuliere investeringen aan te trekken, steun voor startups en kmo’s, en meer handelsfacilitatie. Vanuit een nieuwe, versterkte sociale dimensie zal meer aandacht worden geschonken aan werkgelegenheid en sociaal beleid, met meer financiële bijstand voor de ondersteuning van de sociale sector, met name onderwijs en gezondheidszorg. De financiering in het kader van Erasmus+ zal worden verdubbeld.
Initiatief voor meer vervoers- en energieverbindingen: binnen de regio en met de EU, met inbegrip van nieuwe investeringssteun. In de landen van de Westelijke Balkan zal doeltreffender gebruik worden gemaakt van de Connecting Europe Facility. Ter versterking van de energie-unie van de EU moet zij in al haar dimensies worden uitgebreid tot de Westelijke Balkan.
Initiatief voor een digitale agenda voor de Westelijke Balkan: dit zal een stappenplan omvatten voor de verlaging van roamingkosten en voor de ondersteuning van de uitrol van breedband in de regio en van de ontwikkeling van e-overheid, e-aanbestedingen, e-gezondheid en digitale vaardigheden.
Initiatief ter ondersteuning van de verzoening en goede nabuurschapsbetrekkingen: dit omvat onder meer steun aan overgangsjustitie, vermiste personen en meer samenwerking op het gebied van onderwijs, cultuur, jeugd en sport, en de verruiming van de werkingssfeer van het regionaal kantoor voor samenwerking in jongerenzaken.
In maart 2018 zullen de diensten van de Commissie, in nauwe coördinatie met de Europese Dienst voor extern optreden, een eerste coördinatievergadering houden met de lidstaten, om het actieplan en de mechanismen voor de operationele samenwerking ter uitvoering ervan te bespreken.
De EU moet onder meer in institutioneel en financieel opzicht voorbereid zijn om nieuwe leden te verwelkomen zodra zij aan de voorwaarden voldoen. De Commissie zal ruim vóór de toetreding effectbeoordelingen uitvoeren op belangrijke beleidsterreinen. Om te zorgen voor voldoende financiering ter ondersteuning van deze strategie en een naadloze overgang naar het lidmaatschap, stelt de Commissie voor om de financiering in het kader van het instrument voor pretoetredingssteun geleidelijk te verhogen, en ervoor te zorgen dat in het volgende meerjarig financieel kader voldoende rekening wordt gehouden met eventuele toetredingen. Om een doeltreffende besluitvorming te waarborgen, zal het noodzakelijk zijn de beleidsterreinen waarvoor in de Raad bij gekwalificeerde meerderheid wordt gestemd, op zijn minst te handhaven of eventueel uit te breiden. Er moet een doeltreffender systeem komen om systemische bedreigingen voor of inbreuken tegen de rechtsstaat in eender welke EU-lidstaat aan te pakken. De activiteiten op het gebied van communicatie zullen worden verbeterd.
Het Europese perspectief van de Westelijke Balkan is duidelijk en ondubbelzinnig en de voorwaarden en criteria voor het lidmaatschap van de EU zijn algemeen bekend. Door middel van deze strategie zal de EU aan dit doel een recordhoeveelheid steun kunnen verlenen. De betrokken landen hebben nog veel werk voor de boeg, willen zij in staat zijn aan de criteria te voldoen. De regeringen moeten zorgen voor inclusievere hervormingsprocessen, waarbij alle belanghebbenden en de samenleving in het algemeen worden betrokken. Het belangrijkste is dat de leiders in de regio geen twijfel mogen laten bestaan over hun strategische oriëntatie en inzet. Zij zijn het uiteindelijk die hun verantwoordelijkheid moeten opnemen om deze historische kans te verwezenlijken.
(1) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/roadmap-factsheet-tallinn_en.pdf
(2) * Deze benaming laat de standpunten over de status van Kosovo onverlet, en is in overeenstemming met Resolutie 1244 (1999) van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.
(3) De Commissie zal haar gebruikelijke mededeling over het uitbreidingsbeleid van de EU in april 2018 goedkeuren tezamen met de omvattende landenverslagen.
(4) De meest recente top van het proces vond plaats in Triëst in juli 2017.
(5) Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol), Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex), Europese Eenheid voor de versterking van de justitiële samenwerking (Eurojust), Agentschap van de Europese Unie voor opleiding op het gebied van rechtshandhaving (Cepol).
(6) De werkzaamheden van de genoemde agentschappen zijn in dit verband relevant, evenals die van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO).