Bijlagen bij COM(2024)12 - Gebruik van uit hoofde van de artikelen 219 tot en met 222 van de GMO-verordening vastgestelde crisismaatregelen - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)12 - Gebruik van uit hoofde van de artikelen 219 tot en met 222 van de GMO-verordening vastgestelde crisismaatregelen. |
|---|---|
| document | COM(2024)12 |
| datum | 22 januari 2024 |
begroti ngsjaar 2023 (15 o kto ber 2023).
2. S oorten uitzonderlijke maatregelen in het kader van de GMO "verordening 2.1 Inleiding
Hoofdstuk I van deei V van de G M 0-verordening heeft als opschrift "Uitzonderlijke
maatregelen" (artikelen 219 tot en m et 222). Op grond van deze artikelen is de Vv o m missie
bevoegd om uitzonderlijke marktmaatregelen vastte stellen in geval van. mar ktv erstoringen (artikel 219);
dierziekten en plantenplagen en verlies van consumentenvert rouwen als gevolg van
risico's voor de gezondheid van mensen, dieren of planten (artikel 220);
specifieke problemen (artikel 221);
een ernstig verstoord marktevenwicht (artikel 222).
Deze bepalingen weerspiegelen de noodzaak - tegen de achtergrond van de op principes
gestoelde marktgerichtheid van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) - o m
eventuele, vaak plotse en onvoorzienbare risico's aan te pakken die het gevolg zijn van
omstandigheden die zich uitzonderlijk op de landbouwmarkten kunnen voordoen, zoals marktin stabiliteit, prijsvolatiliteit of de gevolgen van beperkingen bij problemen met de gezondheid van dieren en planten.
De uitzonderlijke maatregelen kunnen dus worden gezien in samenhang met de preventieve en risicobeheersinstrumenten die in het kader van het GLB en het nationale beleid voor landbouwers in de EU beschikbaar zijn.
De productie van landbouwproducten houdt per definitie risico's in. De opbreng ste n,
productkwaliteit en daarmee samenhangende prijzen worden beïnvloed door tal van externe factoren met gevolgen op korte termijn, zoals het weer en andere milieu- of gezondheidsgerelateerde factoren (zoals dierziekten en plantenplagen). De productie van
landbouwproducten is ook onderhevig aan risico's die voortvloeien uit ontwikkelingen op de landbouwmarkten, verstoringen van de handel of geopolitieke gebeurtenissen. Deze risico's
worden nog versterkt door de aard van de productiebeslissingen, waaronder investeringen, die vaak voor de middellange en lange termijn moeten worden genomen. Bovendien is het in sommige productiesystemen (bv. dierlijke productie) onmogelijk om de productie snel aan te passen.
Ver o rd e n i n g (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Ra ad van 17 december 2013 tot v astste Ming van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten en tot intrekking
van de Verordeningen (EEG) nr. 922/72, (EEG) nr. 234/79, (EG) nr. 1037/2001 en (EG) nr. 1234/2007 van de
Raad (PB L 347 van 20.12.2013, b,z. 671).
1
Sommige van deze risico's kunnen als normaal of verhandelbaar worden geclassificeerd en
kunnen op het landbouwbedrijf zelf of via marktinstrumenten of particuliere
risicodelingsinstrumenten (zoals verzekeringen) worden beheerst. Andere risico's kunnen
system isch/ra m pzal ig zijn en tot dermate hoge kosten leiden dat particuliere risicobeheersi nstru menten ontoereikend zijn (verzekeringsmaatschappijen kunnen
\2 T
b ij voorbeeld niet bereid zijn om dekking te bieden tegen redelijke prem iesj . lijdens marktcrises kan het daarom nodig zijn specifieke en uitzonderlijke overheidsmaatregelen te nemen.
Uitzonderlijke maatregelen vormen een aanvulling op zowel de andere
marktin te rventiemaatregelen in de GMO "verordening (met name openbare interventie en steun voor particuliere opslag j die erop gericht zijn de prijzen voor de landbouwers te stabiliseren, als de bepalingen om crises te voorkomen en te beheersen door middel van sectorale interventies die kunnen worden geprogrammeerd in de strategische GLB"plannen (bijvoorbeeld in de sector groenten en fruit).
Uitzonderlijke maatregelen zijn van nature tij del ij k en worden vastgesteld voor zover en zolang dat nodig is om de desbetreffende problemen aan te pakken.
In de overwegingen van de verordeningen die de Vv o m missie op basis van de artikelen 219 tot en met 222 van de GMO "verordening heeft vastgesteld, worden de redenen voor de vaststelling van de uitzonderlijke maatregel telkens verduidelijkt, op basis van een objectieve beoordeling van de marktsituatie.
2.2 B eg roti n gsaspecten
Vóór 2023 konden uitzonderlijke maatregelen die financiële steun inhielden, worden
gefinancierd door financiële middelen te mobiliseren uit de "reserve voor crises in de
landbouwsector" (artikel 25 van de vorige horizontale GLB "verordening , artikel 226 van de GMO "verordening), die werd gefinancierd door de toepassing van het mechanisme van
"financiële discipline". Bij dit financieringsmechanisme leidde de activering van de reserve
voor crises in de landbouwsector tot overeenkomstige verminderingen van het bedrag van de ree h tstr e e kse betalingen aan de landbouwers en was een transferbesluit van de Raad en het Europees Parlement noodzakelijk om er gebruik van te kunnen maken. Deze reserve werd pas in m a a rt 2022 voor het eerst gebruikt, toen buitengewone aanpassingssteun werd vastgesteld voor producenten die door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne werden getroffen. Het steunpakket bedroeg 500 m i IJ o e n EUR, w a a rv a n 350 m i IJ o e n EUR werd gefinancierd uit de crisisreserve van 2022. V oorheen werd in alle andere gevallen de financiering voor uitzonderlijke maatregelen beschikbaar gesteld uit andere beschikbare middelen in het kader van het submaximum van het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF), zonder activering van de crisisreserve.
In overeenstemming met de bepalingen van de nieuwe horizontale GLB_verorden i ng is vanaf 2023 een I a n d b o u w res e r v e van ten minste 450 m i IJ o e n EUR a angelegd, die ook aan het
Zie verslag van de taskforce landbouwmarkten (2018). Artikelen Stoten met 21 van de GMO- verordening.
Ver o rd e n i n g (EU) nr. 1306/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot intrekking van Verordeningen (EEG) nr. 352/78, (EG) nr. 165/94, (EG) nr. 2799/98, (EG) nr. 814/2000, (EG) nr. 1290/2005 en
(EG) nr. 485/2008 van de Raad (PB L 347 van 20.12.2013, b,z. 549).
Ver o rd e n i n g (EU) 2021/2116 van het Europees Parlement en de Ra ad van 2 december 2021 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 1306/2013 (PB L 435 van 6.12.2021, biz. 187).
2
begin van el k jaar van de periode 2023-2027 za, worden aangelegd . In de EU "beg roti n g kan een hoger bedrag worden vastgesteld.
Het bedrag voor de I a n d b o u w res e r v e wordt rechtstreeks opgenomen in de EU "beg roti n g , waardoor middelen uit de reserve ree h tstr e e ks beschikbaar zijn. Uitzonderlijke maatregelen (alsook marktinterventiemaatregelen) moeten uit deze reserve worden gefinancierd. Vo or h et aanleggen van de landbouwreserve worden eerst de resterende beschikbare middelen uit de reserve van het voorgaande Jaar overgedragen, vervolgens worden de onder het ELGF-submaximum beschikbare middelen gebruikt en, indien nodig, kan in laatste instantie het mechanisme van financiële discipline worden gebruikt.
Het hoofdstuk van de G M 0 "verordening dat betrekking heeft op uitzonderlijke maatregelen, bestaat uit vier artikelen. In de volgende punten wordt elk van deze artikelen nader besproken.
2.3 Artike, 219
Op grond van arti kei 21 9 kan de Vv o m missie door middel van gedelegeerde handelingen de
nodige maatregelen nemen om efficiënt en doeltreffend te reageren op marktverstoringen en
dreigende marktverstoringen in alle landbouwsectoren die onder de GMO "verordening
7 I
vallen . In geval van dwingende redenen van urgentie kunnen gedelegeerde handelingen volgens de spoedprocedure (artikel 228 van de GMO "verordening) worden va st ges te ld en onverwijld in werking treden zolang geen bezwaar wordt gemaakt door het Europees Parlement of de Raad.
De Commissie kan dergel ij ke maatregelen nemen in geval van een marktverstoring of dreigende marktverstoring (met name, maar niet uitsluitend, als gevolg van pr ij sst ij gingen of "dalingen) die zou kunnen voort duren of verslechteren. Deze maatregelen kunnen worden
vastgesteld wanneer andere in de GMO "verordening bedoelde maatregelen - zoals openbare
interventie en steun voor particuliere opslag - niet blijken te volstaan of niet geschikt blijken
8 n
te zijn om de situatie aan te pakken . Ueze maatregelen zijn vooral bedoeld voor situaties die het gevolg zijn van overaanbod (gebrek aan vraag), gekenmerkt door prijsdalingen, maar het artikel is zo geformuleerd dat zij ook bij een tegenovergestelde situatie van tekorten en pr ij sst ij gingen kunnen worden ingezet.
Deze regeling weerspiegelt de trapsgewijze opbouw van de in de GMO "verordening vastgestelde maatregelen, voordat uitzonderlijke maatregelen kunnen worden va st ges te ld, moet eerst blijken dat de instrumenten voor marktinterventie (openbare interventie en steun voor particuliere opslag) en de andere in de GMO "verordening bedoelde instrumenten niet vol st aan. In die geest wordt bij elke vastgestelde maatregel, naargelang van het geval, verduidel ij kt waarom de toepassing van de in de GMO "verordening bedoelde maatregelen de marktverstoring niet heeft verholpen of daartoe niet zou hebben volstaan.
Artikel 16, lid 2, van Verordening (EU) 2021/2116.
Zie artikel 1, lid 2, van de G M 0" v e r o r d e n i n g en bijlage I daarbij.
De verwijzing naar het "niet geschikt" zijn van andere in de GMO verordening bedoelde marktmaatregelen is b ij de I aatste GLB "hervorming ingevoegd, Verordening (EU) 2021/2117 van het Europees Parlement en de Raad van 2 december 2021 tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1308/2013 tot va stste Ming van een gemeenschappelijke ordening van de mark te n voor landbouwprodu cte n, (EU) nr. 1151/2012 inzake kwali te its regelingen voor landbouwprodu ct en en levensmiddelen, (EU) nr. 251/2014 inzake de definitie, de aanduiding, de aanbiedingsvorm, de etikettering en de bescherming van geografische aanduidingen van gearomatiseerde wijnbouwproducten en (EU) nr. 228/2013 houdende specifieke maatregelen op landbouwgebied ten behoeve van de ultraperifere gebieden van de Urne (PB L 435 van 6.12.2021, b,z. 262).
3
De betrokken maatregelen kunnen, voor zover en zolang dat nodig is om de marktverstoring of de dreiging daarvan te verhelpen, het toepassingsgebied, de loopt ij d of andere aspecten van andere in de GMO "verordening vastgestelde maatregelen uitbreiden of wijzigen, en kunnen ook bestaan uit geheel nieuwe maatregelen, waaronder het verlenen van buitengewone steun aan een of meer sectoren en een of meer landen.
Bij alle uitzonderlijke maatregelen tot toekenning van buitengewone steun worden de volgende aspecten verduidelijkt.
i) Zij vermelden welke landen voor steun in aanmerking komen en wat de grondslag is voor de verdeling van de steunbedragen over deze landen.
ii) Zij verduidelijken dat de lidstaten bij de ste u n v e r d e I i n g in de eerste plaats steun moeten verlenen aan de producenten die het zwaarst door de marktverstoring in kwestie worden getroffen. Om marktverstoringen te beperken, zijn de lid sta te n, volgens de logica van de subsidiariteit, vaak beter in staat om te analyseren welke landbouwers en sectoren in de verschillende marktsituaties moeten worden ondersteund. Ook moet de steun worden verdeeld op basis van objectieve en niet"discri m inerende criteria, zonder verstoringen van de markt of de mededinging te veroorzaken.
iii) Zij bepalen of de lidstaten aanvullende nationale steun mogen verlenen, met inachtneming van dezelfde voorwaarden op het gebied van objectiviteit, non-discriminatie en niet_verstoring van de mededinging. Dergel ij ke aanvullende nationale steun, die niet onder de staatssteunregels valt, kan worden gerechtvaardigd door het feit dat de aan de begunstigde lidstaten toegewezen bedragen slechts een deel van de daadwerkelijke verliezen van de producenten vergoeden.
iv) Zij verduidelijken wat het verband is tussen de buitengewone steun en de financiële b ij sta n d van de EU die in het kader van andere instrumenten wordt verleend, en of de buitengewone steun en die financiële bijstand kunnen worden gecumuleerd.
v) Zij bepalen dat de lidstaten de Commissie in kennis moeten stellen van. i) de objectieve criteria die worden gebruikt om de steun toe te kennen, ii) de acties die zij hebben ondernomen om verstoring van de mededinging te vermijden, iii) de betaalde totaalbedragen, iv) het aantal en het soort begun stigden, en v) een beoordeling van de doeltre ff endheid van de genomen maatregelen. Sinds 2015 moet ook kennis worden gegeven van de genomen concrete maatregelen, de beoogde effecten en de aanvullende nationale steun.
2.4 Artikel 220
Overeenkomstig artikel 220 kan de Vvom missie uitvoeringshandelingen va stste Men en kan zij, op verzoek van een lidstaat en op basis van een inhoudelijke beoordeling, uitzonderlijke maatregelen nemen om de gevolgen voor de markt van de toepassing van nationale
maatregelen ter bestrijding van de verspreiding van dierziekten of plantenplagen aan te
9 D
pakken . Dij de beoordeling wordt bekeken of de betrokken lidstaat snel de nodige sanitaire, veterinaire of fytosanitaire maatregelen heeft genomen om de dierziekte uit te roeien of om de plaagorganismen te monitoren, te controleren en uit te roeien of te beheersen. M et maatregelen op grond van artikel 220 kunnen ook ernstige marktverstoringen worden aangepakt die rechtstreeks toe te schrijven zijn aan een verlies van consumentenvertrouwen
als gevolg van risico's voor de gezondheid van mensen, dieren of planten.
^ Plantenplagen en de verwijzing naar de daarmee verband houdende fytosanitaire controles zijn ingevoerd bij de laatste GLB "hervorm ing, Verordening (EU) 2021/2117. Ei antenplagen hebben alleen b et rekking op groen te n en fruit.
4
Artikel 220 biedt een rechts grondslag voor het vergoeden van producenten die worden getroffen door de indirecte gevolgen van handelsbeperkingen of een verlies van consumen te nvert rouwen, en niet in aanmerking komen voor financiële b ij dragen van de EU in het kader van de sanitaire en veterinaire preventieve en bestrijdingsmaatregelen waarin de EU "wetgeving voorziet . LJeze vergoeding moet door de betrokken lidstaat worden gecofi nancierd. De EU cofi nanciert 50 % van de uitgaven van de lid sta te n (60 % b ij de bes tr ij ding van mond"en"klauwzeer).
In artikel 220 worden de sectoren opgesomd die in aanmerking komen om voor de gevolgen van h a n d e I s b e p e r k e n d e maatregelen te worden vergoed.
Dij op grond van artikel 220 vastgestelde steunregelingen moeten de lidstaten administratieve controles en controlester plaatse uitvoeren en deze controles naar behoren documenteren.
2.5 Artikel 221
Overeenkomstig artikel 221 kan de Uom missie door middel van uitvoeringshandelingen noodmaatregelen nemen om specifieke problemen op te lossen, indien niet wordt voldaan aan de voorwaarden om maatregelen op grond van artikel 219 of a rt i k e I 220 v a st te ste Men.
\/o or deze maatregelen hoe ft geen sprake te zijn van een bestaande marktverstoring of een
dreiging daarvan. Het "specifieke probleem" dat moet worden aangepakt, kan dus een andere
reden zijn die de verwezenlijking van de doelstellingen van het GLB in de weg staat. Deze maatregelen mogen van de GMO "verordening afwijken, doch slechts voor zover en zolang dat st rikt noodzakelijk is, en in ieder geval niet langer dan tw aalf maanden.
Om dwingende redenen van urgentie, wanneer de omstandigheden tot een snelle verslechtering van de situatie kunnen leiden die zonder een onmiddellijk op tr eden moeilijk te verhelpen zou kunnen worden, kunnen onmiddellijk toepasselijke uitvoeringshandelingen worden vastgesteld (artikel 229, Md 3, van de GMO "verordeningj,
2.6 Artikel 222
Tot slot is de Com missie overeenkomstig artikel 222 van de GMO "verordening bevoegd om uitvoeringshandelingen vast te st ellen om ervoor te zorgen dat het mededingingsrecht niet van toepassing is op overeenkom st en en besluiten van landbouwers, verenigingen van landbouwers of erkende producentenorganisaties, unies van erkende producentenorganisaties
11
en erkende brancheorganisaties die tot doel hebben de markt te stabiliseren
10 Zie V erordening (EU) nr. 652/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 tot vaststelling van bepalingen betreffende het beheer van de uitgaven in verband met de voedselketen, diergezondheid en
dierenwelzijn, alsmede in verband met plantgezondheid en teeltmateriaal (PB L 189 van 27.6.2014, b,z. 1). De verordening is ingetrokken bij Verordening (EU) 2021/690 v an het Europees Parlement en de Raad van 28 april 2021 tot v astste Ming van een programma voor de interne markt, het concurrentievermogen van ondernemingen, met inbegrip van kleine en middelgrote ondernemingen, het gebied van plan te n, dieren, levensmiddelen en diervoeders, en Europese statistieken (programma voor de eengemaakte markt), en tot intrekking van de Verordeningen (EU) nr. 99/2013, (EU) nr. 1287/2013, (EU) nr. 254/2014 en (EU) nr. 652/2014 (PB L 1 53 van
3.5.2021, b,z. 1).
11 Bu V erordening (EU) 2017/2393 van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2017 tot w ij z i g i n g van Verordeningen (EU) nr. 1305/2013 inzake steun voor platt elandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo), (EU) nr. 1306/2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, (EU) nr. 1307/2013 tot vaststelling van voorschriften voor rech tstr ee kse betalingen aan landbouwers in het kader van de steunregelingen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, (EU) nr. 1308/2013 tot va stste Ming van een gemeenschappelijke ordening van de mark te n voor landbouwproducten en (EU) nr. 652/2014 tot vaststelling van bepalingen betreffende het beheer van de uitgaven in verband met de voedselk ete n, diergezondheid en dierenwelzijn, alsmede in verband met plantgezondheid en
5
De door particuliere marktdeelnemers genomen maatregelen inzake aanbodbeheersing zijn bedoeld om een ernstig ver st oord marktevenwicht aan te pakken. Overeenkomstig het mededingingsrecht z ij n dergel ij ke overeenkom st en tussen producentenorganisaties gewoonlijk niet toeges ta an omdat z ij de mededinging beperken.
Deze overeenkom st en en besluiten, i) mogen maximaal zes maanden geldig zijn (maar kunnen worden verlengd), ii) mogen de goede werking van de eengemaakte markt niet ondermijnen, iii) mogen uitsluitend tot doel hebben de betrokken sector te stabiliseren, en iv) moeten uitsluitend onder een of meer van de in het artikel genoemde specifieke categorieën van collectieve maatregelen vallen. Tot 2017 konden deze maatregelen alleen in la atste instantie worden vastgesteld, indien voor de betrokken producten reeds marktmaatregelen of
^ ( 12ï
uitzonderlijke maatregelen waren vastgesteld. Ji ndsd ien ^en sinds de omnibusverordening j kunnen zij het optreden van de EU in het kader van de andere bepalingen aanvullen zonder dat een dergelijke voorwaarde van toepassing is.
Artikel 222 houdtgeen beschikbaarstelling van EU "middelen in.
3. G e b r u i k
van uitzonderlijke maatregelen ^ p e r crisis^
Tussen 1 Januari 201 4 en eind 2023 z ijn op grond van de artikelen 219 tot en m et 222 van de GMO "verordening 63 uitzonderlijke maatregelen vastgesteld. LJe maatregelen worden hieronder weergegeven, samen met de specifieke crisis of situatie die aanleiding gaf tot de
13
vaststelling ervan
De meeste maatregelen zijn op grond van artikel 219 (32 handelingen) vastgesteld, gevolgd door 14 handelingen op grond van artikel 220, 11 handelingen op grond van artikel 221 en 6 handelingen op grond van artikel 222.
A Me maatregelen staan vermeld in b ij lage 1 . B ij lage 2 bevat ook informatie over de uitvoering van de maatregelen tot en met 15 o kto b e r 2023.
3.1 Russisch invoerverbod, in combinatie meteen verstoord evenwicht tussen vraag en aanbod
Ter vergelding van de sancties die de EU na de Kussische annexatie van de i\rim in het voo rj aar van 2014 had opgelegd, heeft de Kussische regering een verbod ingesteld op de invoer van bepaalde landbouwproducten uit de Europese Unie. H et verbod, dat op / augustus 2014 in werking is getreden, had onder meer betrekking op producten zoals melk en zuivelproducten, dierlijke producten en voor verse consumptie bestemde groen te n en fruit. Het oorspronkelijke verbod, dat vervolgens werd verlengd, had aanzienlijke gevolgen voor de EU- exporteurs van de betrokken landbouwproducten, aangezien het hun toegang tot de Russische markt beperkte.
3, 7, 7 Groenten en fruit
Het Russische invoerverbod leidde tot aanzienlijke prijsdalingen in de sector groen te n en fruit in de EU, aangezien een van zijn gro otste expo rt mark te n plotseling onbeschikbaar werd, wat leidde tot een overaanbod in de EU.
tee 11 m ater i a a I (PB L 350 van 29.12.2017, b,z. 15) ( omnibusverordening) zijn de mogelijkheden om van
dergel ij ke collectieve maatregelen gebruik te maken, uitgebreid tot landbouwers en verenigingen van landbouwers.
Ver o r d e n i n g (EU) 2017/2393.
1 3 r
Lr moet worden opgemerkt dat som mige handelingen slechts wijzigingen van eerder va stg estelde handelingen zijn, b ij voorbeeld verlenging van de loopt ij d van de maatregelen, uitbreiding van het toepassingsgebied ervan tot b ij komende begun stigden enz.
6
De dreigende marktverstoring was b ij zonder urgent voor deze sector, aangezien deze onverwacht plaatsvond in het oog sts eizoen, toen de landbouwers tegelijk over grote hoeveelheden geoogste en zeer bederfelijke producten en beperk te opslagmogelijkheden beschikten. Bovendien werden voor sommige productvariëteiten die voornamelijk voor Rusland bestemd waren, niet snel alternatieve exportmarkten gevonden. Vo or perziken en nectarines viel het verbod samen met een groot aanbod als gevolg van de weersomstandigheden in 2014. A angezien de productie van groenten en fruit onvoorspelbaar is en de producten bederfelijk zijn, kunnen zelfs kleine overschotten op de markt de markt aanzienlijk verstoren.
Om een ernstige marktverstoring te voorkomen en de prijsdaling te beperken, werden twee maatregelen va st ges te ld. Op 21 a u g u st u s 2014 werd een maatregel op grond van artikel 219 vastgesteld waardoor meer perziken en nectarines in aanmerking kwamen voor steun voor het
14 n
uit de markt nemen ervan voor gratis verstrekking door producentenorganisaties . U o or de maatregel kon ook financiële steun van de EU worden verleend aan producenten die geen lid waren van een producentenorganisatie, en aanvullende steun voor
afzetbevorderingsactiviteiten door producentenorganisaties uit de vier belangrijkste
producerende landen - Griekenland, Spanje, Frankrijk en Italië - voor een
maximumbedrag van O mi IJ oen EUR
IVI et een tw eede maatregel op grond van artikel 219, die op 29 a u g u st u s 2014 werd vastgesteld, werd de verordening uitgebreid tot andere soorten groenten en fruit die door het verlies van exportmarkten werden getroffen. M et deze maatregel werd 125 m i IJ o e n EUR [waarvan Ol. mi IJ oen EUR voor appelen en peren en 43 m i IJ o e n EUR voor andere soorten groenten en fruit) toegewezen voor de verlening van financiële bijstand aan producenten, ongeacht of zij lid waren van een producentenorganisatie, voor grotere hoeveelheden uit de markt genomen, groen geoogste en niet geoogste producten tot specifieke
( i ï16
maximumhoeveelheden [vermeld in b ij lage I bij de desbetreffende verordening^
Deze uitzonderlijke maatregelen werden verlengd en aangevuld, onder meer om het toepassingsgebied ervan uit te breiden tot sinaasappelen, clementines, mandarijnen en
17
c i tr o e n e n
In Januari 2016 werd het Kussische invoerverbod uitgebreid tot I urkse landbouwproducten. A a ngezien Turk ij e een belangrijke exporteur van groenten en fruit naar Rusland was, o ntsto n d er in de EU een aanzienlijke kans op marktverstoring als gevolg van de verlegging van het handelsverkeer. In Juni 2016 werd op grond van artikel 219 een nieuwe maatregel ingevoerd om de bestaande maatregelen aan te passen en het toepassingsgebied ervan uit te breiden tot andere producten. De maatregel bevatte maximumhoeveelheden voor de
Ue rechts grondslag voor crisisbeheersingsmaatregelen [zoals het uit de markt nemen, groen oogsten en niet
oogsten) die de EU in het kader van de operationele programma's voor groenten en fruit kan ondersteunen, is in
de loop der tijd gewijzigd, van GMO- verordening nr. 1308/2013 ( arti kelen 33 en 34) naar de verordening inzake strateg i sc h e GLB-pi annen (Verordening (EU) 2021/2115 van het Europees Parlement en de Ra ad van 2 december 2021 tot vaststelling van voorschriften inzake steun voor de strategische plannen die de lidstaten in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid op ste Men (str ate g i sc h e GLB-pi annen) en die uit het Europees Landbou wgaranti ef o nds (ELGF) en het Europees Landbouwfonds voor platt elandsontwikkeling (Elfpo) worden gefinancierd en tot intrekking van Verordeningen (EU) nr. 1305/2013 en (EU) nr. 1 307/201 3 (PB L 435 van 6.12.2021, blz. 1)). Sinds 2021 worden hettoepassingsgebied, de loopt ij d en andere aspecten van se ct orale interventies in de sec to r groen te n en fruit geregeld door de verordening inzake strategische GLB-plannen (artikel 42 e.v.).
15 PB L 248 van 22.8.2014, b,z. 1.
16 PB L 259 van 30.8.2014, b,z. 2.
17 PB L 284 van 30.9.2014, b,z. 22; PB L 366 van 20.12.2014, b,z. 20; PB L 211 van 8.8.2015, b,z. 17.
7
18 I
producten die in aanmerking kwamen voor financiële steun per producerende lidstaat . In
m a a rt 2017 werden niet_gebruikte toegewezen hoeveelheden herverdeeld onder de lidstaten
19
krachtens een nieuwe gedelegeerde handeling
Uit de regelmatige monitoring van de EU "markt bleek vervolgens dat de situatie voor niet"
meerjarige teelten (groenten en sommige soorten fruit) verbeterde, wat leidde tot een
aanpassing van de bestaande maatregelen. In april 2017 werden met een maatregel op grond
van a rt i k e I 219 het aantal producten en de maximumhoeveelheden die voor steun in
20 w
aanmerking kwamen, verminderd . Vanwege de hoge productieniveaus en de grote voorraden perziken en nectarines in sommige lidstaten, en ook vanwege de invoering van sanitaire en fytosanitaire maatregelen door alternatieve uitvoerbestemmingen zoals Belarus, werd in september 2017 een nieuwe maatregel op grond van artikel 219 vastgesteld. Bij deze nieuwe handeling zijn voor Griekenland, Spanje en Italië de maximumhoeveelheden perziken
21
en nectarines die voor steun in aanmerking kwamen, verhoogd
Als gevolg van al deze maatregelen werd tot 2018 in totaal meer dan 500 m i IJ o e n EUR uitbetaald, waardoor bijna 1,8 mi IJ oen ton voor verse consumptie bestemde groenten en fruit uit de markt kon worden genomen.
3.1.2 Me Ik en zuivelproducten
Het R ussische verbod op invoer uit de EU ,e idde eerst tot een dreigende marktverstoring en vervolgens tot een daadwerkelijke marktverstoring voor de zuivel markt, met aanzienlijke prijsdalingen. Deze situatie viel samen met andere omstandigheden, zoals een vert raging van de invoer door China (de grootste invoermarkt ter wereld), positieve prijzen en weersomstandigheden die het mondiale melkaanbod hadden doen toenemen. Het gecombineerde effect van al deze omstandigheden leidde tot een wereldwijd ver st oord evenwicht tussen vraag en aanbod in de melksector en tot een scherpe daling van de prijzen van melk en zuivelproducten, met negatieve neveneffecten voor de veehouderijsector.
Om de markt zekerheid te bieden, is de openbaren nterventieperiode voor mageremelkpoeder en boter (die gewoonlijk liep van 1 maart tot en met 30 s eptember) verschillende keren verlengd door middel van maatregelen op grond van artikel 219^.
Naast de standaardsteun voor particuliere opslag van boter en mageremelkpoeder is zowel eind 201 4^ als eind 2015^ een tijdelijke buitengewone steunregeling voor particuliere opslag van alle soorten kaas ingevoerd (dus niet alleen van kazen met een beschermde geografische aanduiding (BGA) of oorsprongsbenaming (BOB) die in het kader van de GMO "verordening voor steun voor particuliere opslag in aanmerking komen).
Deze maatregelen werden tussen 2014 en 2017 aangevuld met buitengewone financiële steunregelingen voor de melksector en andere veehouderijsectoren.
18 PB L 154 van 11.6.2016, b,z. 3.
19 PB L58 van 4.3.2017, b,z. 8.
20 PB L 170 van 1.7.2017, b,z. 31.
21 PB L 233 van 9.9.2017, b,z. 1.
22 PB L 265 van 5.9.2014, b,z. 21; PB L 360 van 17.12.2014, b,z. 13; PB L 242 van 18.9.2015, b,z. 28; PB L 242 van 9.9.2016, b,z. 15.
23 PB L 265 van 5.9.2014, b,z. 22, kort daarna ing etr o kken omdat de regeling bovenmatig bleek te worden
gebruikt door kaasproducenten uit gebieden die traditioneel geen grote hoeveelheden naar Rusland uitvoerden
(PB L 279 van 23.9.2014, b,z. 17).
24 PB L 271 van 16.10.2015, b,z. 15, later gewijzigd om n iefgebru i kte maximumhoeveelheden kaas beschikbaar te ste Men voor sommige lid state n (PB L 41 van 18.2.2016, b,z. 10).
8
In november 2014 is een maatregel op grond van artikel 219 vastgesteld waarbij buitengewone steun werd verleend aan melkproducenten in Estland, Letland en Litouwen ten bedrage van 28,6 m i IJ o e n EUR ( respectievelijk 0,0 mi IJ oen EUR, 7,7 m i IJ o e n EUR en 14,1 m i IJ o e n EUR). Deze maatregel was bedoeld om liquiditeits problemen aan te pakken die het gevolg waren van het verlies van een belangrijke handelspa rtner en de daaropvolgende daling van de melkprijzen. De drie landen waren sterk afhankelijk van de uitvoer naar Rusland en hun melksector produceerde hoofdzakelijk producten die niet onder de
25 I
maatregelen van openbare interventie en steun voor particuliere opslag vielen . In december 2014 werd om soortgelijke redenen 10,7 m i IJ o e n EUR aan F inland toegewezen . LJe aan de vier landen toegewezen steun was gebaseerd op hun nationale melkquota.
I n o kto b e r 2015 werd het sterk verstoorde evenwicht tussen vraag en aanbod in de sectoren melk, zuivelproducten en varkensvlees als gevolg van het Russische verbod en de la te re verlenging ervan nog meer verstoord door een st ij ging van de productiekosten in andere veehouder ij sectoren als gevolg van de droogte in 2015 m E uropa. LJeze combinatie van omstandigheden heeft geleid tot de va stste Ming van een maatregel op grond van artikel 219 ter verlening van buitengewone steun aan landbouwers in de melksector en andere veehouder ij sectoren in alle EU-, idstaten voor een totaalbedrag van 420 m i IJ o e n EUR" De lidstaten konden ook aanvullende nationale steun verlenen ten belope van hoog st ens 100%, waarop de procedurele regels op het gebied van staatssteun niet van toepassing waren.
Vervolgens werden in april 2016 twee maatregelen op grond van respectievelijk artikel 219
en a rt i k e I 222 v a stg e ste I d . M et deze tw ee maatregelen werd toestemming verleend aan
coöperaties en andere vormen van erkende en niet" erkende producentenorganisaties om
overeenkom st en te sluiten en besluiten te nemen betreffende de planning van de
28 n
melkproductie, om de markt te stabiliseren . VJ e tw eede maatregel werd in september
29
verlengd, gezien de geringe benutting ervan
In se pte m b e r 2016 werden tw ee nieuwe maatregelen op grond van artikel 219 ingevoerd om marktverstoringen in de sectoren melk en veehouder ij aan te pakken, die onder meer het gevolg waren van het gehandhaafde Russische invoerverbod en het aanhoudend verstoorde evenwicht tussen vraag en aanbod op de wereldmarkt. Daarbij werd extra buitengewone steun verleend aan landbouwers in de sectoren melk en veehouder ij.
Dankzij de eer ste maatregel konden de lidstaten steun verlenen op basis van vr ij willige verminderingen van de leveringen van koemelk om de productievolumes te verlagen en bij te dragen aan de stabilisatie van de sector. De tw eede maatregel had tot doel mar ktv erstoringen in de sectoren melk, varkensvlees, rundvlees, schapen- en geitenvlees aan te pakken. Afhankelijk van de nationale omstandigheden, i) konden landbouwers door deze maatregel worden vergoed voor de lagere melkprijzen, ii) kon steun worden verleend aan de rundvleessector, en iii) konden uitbraken van Af r ikaanse varkenspest in andere veehouder ij sectoren worden aangepakt. In de handeling werden de activiteiten ter bevordering van economische duurzaamheid en mar ktsta bilisatie opgesomd die in aanmerking kwamen voor steun. De lidstaten moesten verslag uitbrengen over de genomen
25 PB L341 van 27.11.2014, b,z. 3.
26 PB L 366 van 20.12.2014, b,z. 18.
27 PB L 271 van 16.10.2015, b,z. 25.
28 PB L96 van 12.4.2016, b,z. 18; PB L 96 van 12.4.2016, b,z. 20. De verschillende rechts grondslagen
weerspiegelen het feit dat artikel 222 alle en b et rekking heeft op erkende producentenorganisaties, om de maatregel uit te breiden tot coöperaties die niet als producentenorganisaties zijn erkend, moest een maatregel op grond van artikel 219 worden va stg este I d .
29 PB L 242 van 9.9.2016, b,z. 17.
9
maatregelen en verantwoorden waarom zij steun verleenden in andere veehouder ij sectoren
dan de mei ksector, Len bedrag van 150 m i IJ o e n EUR werd toegewezen om de melkproductie
te helpen verminderen en 350 m i IJ o e n EUR werd toegewezen voor aanpassingssteun in de 30 m
veehouder ij sectoren . IMaast deze aanpassingssteun kon ook aanvullende nationale steun ten belope van hoogstens 100 % worden verleend.
3.2 COVID-19
Tijdens de C0VID-19-p andemie leidden beperkingen op verplaatsingen, de beperkte beschikbaarheid van arbeidskrachten en de verplichte sluiting van horeca- en cateringfaciliteiten tot een plotselinge daling van de consumptie van verschillende landbouwproducten en levensmiddelen.
3.2.1 Me Ik en zuivelproducten
Tijdens de lockdowns van 2020 werd de sector melk en zuivelproducten geconfronteerd met een daling van de vraag. In april 2020 z ijn marktinterventiemaatregelen in het kader van de GMO "verordening vastgesteld in de vorm van steun voor particuliere opslag voor producten die daarvoor in aanmerking komen (boter, mageremelkpoeder). A a ngezien de producenten niet over de capaciteit beschikten om verwerkte rauwe melk om te zetten in producten met een lange houdbaarheid die minder arbeidsintensief zijn, gingen deze maatregelen vergezeld van een maatregel op grond van artikel 219 waarbij steun voor particuliere opslag werd verleend voor vooraf per lidstaat vastgestelde hoeveelheden kaas zonder BOB of BGA ( die in het kader van de GMO "verordening niet voor deze steun in aanmerking komen]
Gezien de ernstige verstoring van het evenwicht tussen vraag en aanbod in de sector werd toen ook een maatregel op grond van artikel 222 vastgesteld waarbij producentenorganisaties de toestemming kregen om vóór het begin van het hoogseizoen overeenkomsten te sluiten en gemeenschappelijke besluiten te nemen betreffende de planning van het volume rauwe melk dat zou worden geproduceerd, teneinde de daling van de prijzen voor melk en
32
zuivelproducten tegen te gaan
3.2.2 Groenten, fruit en wijn
De sluiting van belangrijke verkooppunten (winkels, restaurants) voor groenten, fruit en wijn, in combinatie met een tekort aan werknemers, heeft de sectoren groenten, fruit en wijn in de EU ernstig verstoord.
Voor de wijnsector had de instelling van invoerrechten van 25 % (in waarde) op de invoer van wijn uit de EU door de Verenigde Staten in oktober 2019 a, een negatief effect gehad op de uitvoer. Dit werd nog verergerd door de pandemie, met financiële problemen voor de wijnproducenten tot gevolg.
In april 2020 werd een maatregel op grond van artikel 219 vastgesteld om de marktverstoringen als gevolg van COVID-19-p andemie in de sectoren groenten, fruit en wijn aan te pakken. LJe handeling voorzag in af w ij kingen van de bestaande GMO "regels voor o p e rati o r
Vo or de sector groenten en fruit werden de uitgavenmaxima voor crisispreventie" en
crisisbeheersingsmaatregelen in de operationele programma's tijdelijk opgeheven.
>nele en steunprogramma's33.
30 PB L 242 van 9.9.2016, blz. 4; PB L 242 van 9.9.2016, blz. 10.
31 PB L 140 van 4.5.2020, blz. 1.
32 PB L 140 van 4.5.2020, b,z. 37.
33 In 2020 vielen beide programma's nog onder de GMO verordening.
10
Vo or de wijnsector werd de financiële steun in het kader van de stCUnprO§I"ciïTlïTlci S tij dcllj k
uitgebreid tot zowel distillatie van wijn voor industriële of energiedoeleinden als crisisopslag, om de overschotten die de prijzen deden dalen, van de markt te halen. De maatregel breidde ook de EU"steun voor onderlinge fondsen van producenten uit en verhoogde de drempels voor financiële b ij dragen van de EU voor verschillende maatregelen om zowel de eigen financiële b ij dragen van exploitanten te verlagen als hun kasstroom te verbeteren. De
operationele begroting voor de nationale steunprogramma's bleef ongewijzigd
Tegelijkertijd werd een maatregel op grond van artikel 221 vastgesteld om de tekorten aan arbeidskrachten in de wijngaarden aan te pakken. Bij deze maatregel werd zowel de
geldigheidsduur van de in 2020 aflopende vergunningen voor het aanplanten van wijnstokken
35
als de termijn voor het rooien in geval van vervroegde herbeplanting verlengd
In Juli 2020 werden twee nieuwe maatregelen ingevoerd om de sectoren groenten, fruit en wijn te helpen de gevolgen van de pandemie het hoofd te bieden. Een eerste maatregel op
grond van artikel 219 zorgde voor extra flexibiliteit bij de operationele en steunprogramma's
in de tw ee sectoren. In de wijnsector konden producenten onder bepaalde voorwaarden ook
voorschotten van 100 % van de EU "steun aanvragen voor zowel crisisdistillatie als
36
crisisopslag van wijn, om hun verminderde kasstroom te verbeteren
Een tweede maatregel werd ingevoerd op grond van artikel 222 en had tot doel het ernstig verstoorde marktevenwicht in de wijnsector aan te pakken, waarbij de consumptie en de uitvoer daalden terwijl grote hoeveelheden wijn werden opgeslagen. Dankzij die maatregel konden landbouwers, erkende producentenorganisaties en brancheorganisaties
overeenkom st en sluiten en gemeenschappelijke besluiten nemen inzake bewerking en
37
verwerking, opslag en afzetbevordering
In het besef dat de situatie in de wijnsector ondanks de eerdere maatregelen niet was verbeterd, werden in Januari en september 2021 tw ee maatregelen op grond van artikel 219 genomen. Daarbij werden de eerder vastgestelde afw ij kingen verlengd en werd nog meer
38
flexibiliteit geboden om oog st verzekeringen te onder steunen
3.2.3 A nc/ere secto re n
De sectoren aardappelen en levende planten en producten van de bloementeelt hebben tijdens de COVID-19- lockdowns een periode van ver st oord marktevenwicht doorgemaakt als gevolg van scherpe vraag- en prijsdalingen, beperkte beschikbaarheid van arbeidskrachten en hogere vervoers kosten .
Ter ondersteuning van de producenten zijn in april 2020 tw ee maatregelen op grond van arti kei 222 vastgesteld, waardoor landbouwers en erkende producentenorganisaties overeenkom st en konden sluiten en gemeenschappelijke besluiten konden nemen over onder
andere uitdemarktneming, gratis verstrekking, afzetbevordering, en tij del ij ke
39
productieplanning
3.3 De oorlog in we kraïne en daaropvolgende markton tw i k k e I i n g e n
34 PB L 140 va
35 PB L 140 va
36 PB L 300 va
37 PB L 215 va
38 PB L31 van
39 PB L 140 va
4.5.2020, b,z. 6. 4.5.2020, b,z. 46. 14.9.2020, biz. 26. 7.7.2020, biz. 13.
'9.1.2021, biz. 198; PB L415 van 22.11.2021, b,z. 1. 4.5.2020, biz. 13; PB L 140 van 4.5.2020, b,z. 17.
11
A Is gevolg van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne was er een acute dreiging voor een verstoring van de EU~markt als gevolg van aanzienlijke p r ij s st ij gingen voor granen en productiemiddelen (met name energie en m eststof f e n) en voor een o n tw richting van de handel, wm deze dreigingen het hoofd te bieden, werd in maart 2022 een maatregel op grond van a rt i k e I 219 vastgesteld om tij del ij k e buitengewone steun te kunnen verlenen aan landbouwers uit alle sectoren die activiteiten ontplooien die de voedselzekerheid bevorderen of het verstoorde marktevenwicht aanpakken, tien totaalbedrag van 500 m i IJ o e n EUR werd beschikbaar gesteld en toegewezen aan de lidstaten op basis van hun maxima voor ree h tstr e e kse betalingen. De lidstaten mochten vrij bepalen in welke sector of sectoren steun zou worden verleend aan de producenten die het meest te I ij den hadden. Er kon ook
9nn o/ 40
aanvullende nationale steun worden verleend ten belope van hoogstens lUU /O
In Juli 2022 werd nog een maatregel op grond van artikel 219 vastgesteld, ter ondersteuning van de sector groenten en fruit. Deze maatregel voorzag in afw ij kingen van de uitgavenmaxima voor crisispreventie" en crisisbeheersingsmaatregelen en verhoogde het
FM 41
aandeel van de financiële steun van de LU voor nationale actiefondsen in de sector
De toegenomen invoer van granen en oliehoudende zaden uit Oekraïne naar de EU"lidstaten
dicht bij de Oekraïense grens, waar zogenaamde "solidariteitscorridors tussen de EU en Oekraïne" werden ingesteld, had gevolgen voor de lokale landbouwers. In bepaalde regio's
van de EU zorgde de extra invoer voor een overaanbod op de binnenlandse markt, een n e e r w a a rtse druk op de lokale prijzen of verzadigde logistieke ketens. Zich bewust van deze problemen stelde de Vvo m missie in april 2023 een maatregel op grond van artikel 221 v a st. Een bedrag van 56 m i IJ o e n EUR werd toegewezen om de landbouwers in Bulgarije, Polen en Roemenië te ondersteunen die het zwaarst werden getroffen door de toegenomen invoer van granen en oliehoudende zaden uit Oekraïne. Er kon ook aanvullende nationale steun worden verleend ten belope van hoogstens 100 %41
Gezien de omvang van de negatieve gevolgen van de toegenomen invoer van granen en oliehoudende zaden uit Oekraïne in Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije werd in Juni 2023 een tweede maatregel op grond van artikel 221 vastgesteld. LJeze tw eede maatregel breidde de vorige met 100 m i IJ o e n EUR uit, een bedrag dat beschikbaar werd ges te ld om landbouwers in de vijf landen die specifieke granen en oliehoudende zaden [b ij lage 1] produceerden, te onder steunen. De lid sta te n konden ook aanvullende nationale steun verlenen ten belope van hoogstens 200 %4J.
IVIed i o 2023 werd tegen de achtergrond van hoge productiekosten, een hoge voedselprijsinflatie en een verminderde consumentenvraag een snelle daling van de prijzen voor verschillende landbouwproducten waargenomen. Deze omstandigheden hadden aanzienlijke negatieve gevolgen voor verschillende landbouwsectoren in de EU en leidden tot liquiditeits problemen voor landbouwers, die groter waren dan de problemen in de vijf lidstaten in de voorste linie die eerder steun hadden ontvangen.
In Juli 2023 werd een maatregel op grond van artikel 221 vastgesteld om de specifieke uitdagingen aan te pakken die werden waargenomen in meerdere sectoren, zoals de dierlijke sector en de sectoren groenten en fruit, wijn, granen en oliehoudende zaden. De maatregel voorzag in noodsteun voor landbouwers in de zwaar st getroffen landbouwsectoren van de 22 lidstaten die geen steun hadden gekregen uit de tw ee eerdere maatregelen op grond van
40 PB L 96 van 24.3.2022, b,z. 4.
41 PB L 189 van 18.7.2022, b,z. 1.
42 PB L96 van 5.4.2023, b,z. 80.
43 PB L 168 van 3.7.2023, b,z. 22.
12
arti kei 221. I n tota a I is 330 m i IJ o e n EUR ter beschikking gesteld. LJe lidstaten
m o este n zich
richten op landbouwers in de zwaarst getroffen sectoren en konden meer steun voor
crisisdistillatie van wijn verlenen dan de in de nationale steunprogramma's vastgestelde
toew ij zingen. De lidstaten konden ook aanvullende nationale steun verlenen ten belope van
hoog ste n s 200 %44.
Gezien de dreiging van een toekomstig ver st oord marktevenwicht in de wijnsector bij het
binnenhalen van de nieuwe oogst is in Juni 2023 een maatregel op grond van artikel 219
vastgesteld waarbij het de lidstaten was toegestaan een deel van de in hun nationale
steunprogramma's toegewezen financiële middelen te heroriënteren om meer op maat
gesneden steun te kunnen bieden. Steun voor de crisisdistillatie van wijn werd onder
specifieke voorwaarden toegestaan, naast afw ij kingen van de GMO "bepalingen en verhoogde
rii 45 financiële b ij dragen van de l_U voor verschillende soorten sectorale maatregelen
3.4 Extreme weergebeurtenissen en natuurrampen
A, m 2015 werden de negatieve gevolgen van ongunstige weersomstandigheden voor de markten erkend als een factor die b ij draagt tot het verstoorde evenwicht tussen vraag en aanbod in de veehouder ij sector, omdat de droogte in de zomer van 2015 ,e idde tot schaarste
46
aan voedergewassen en weiden
Naar aanleiding van een aardbeving in M i d d e n - I ta I i ë in augustus 2016 werd de in 2016 vastgestelde maatregel op grond van artikel 219 tot toekenning van buitengewone aanpassingssteun voor veehouders in 2017 gewijzigd. KJ m de verliezen van de veehouders in de ge tr o ff en gebieden te helpen compenseren, mocht Italië aanvullende nationale steun ten belope van hoogstens 200 % verlenen
A Is gevolg van ongekende en abnormale weersomstandigheden, namelijk langdurige zware regenval en over st romingen die hun bouwland hebben getroffen, werd in Januari 2018 een maatregel op grond van artikel 221 vastgesteld om landbouwers in Litouwen, Letland, Estland en Finland te ondersteunen. De maatregel was bedoeld om de landbouwers te compenseren die het zwaar st waren getroffen door de regenval en de overstromingen en die de grootste verliezen hadden geleden, zowel aan areaal voor winterinzaai als tijdens de oogst. In de handeling werden de maximale EU "middelen voor elk land vastgesteld, voor een totaal bedrag van 15 m i IJ o e n EUR, terwijl de landen zelf het aantal subsidiabele hectaren en het forfaitaire steunbedrag per hectare bepaalden. Er kon ook aanvullende nationale steun ten
1 nn o/ 48
belope van hoogstens I UU /O worden verleend
De maatregel op grond van artikel 221 die medio Juli 2023 werd vastgesteld, was ook gedeeltelijk bedoeld om de gevolgen van extreme weergebeurtenissen op te vangen, zoals de
droog te van het voorjaar van 2023 ( die heel acuut was in sommige gebieden van Jpanje,
O \ \ 49
Portugal en Italië^ en de daarmee gepaard gaande schade voor de landbouwproducenten
Deze extreme weergebeurtenissen hadden specifieke negatieve gevolgen voor de producenten van groenten, fruit en wijn en leidden tot de vaststelling van een nieuwe maatregel op grond van a rt i k e I 221 in augustus 2023. De maatregel zorgde voor een zekere flexibiliteit en verhoogde de financiële bijdrage van de EU aan de uitvoering van de operationele
44 PB L 180 van 17.7.2023, b,z. 21.
45 PB L 160 van 26.6.2023, b,z. 12.
46 Zie PB L 271 van 16.10.2015, b,z. 25.
47 PB L42 van 18.2.2017, b,z. 7.
48 PB L 19 van 24.1.2018, b,z. 6.
49 Zie PB L 180 van 17.7.2023, biz. 21.
13
programma's voor producentenorganisaties en unies van producentenorganisaties in de sector
groenten en fruit. In de wijnsector verlengde de maatregel zowel de geldigheidsduur van de in 2023 aflopende aanplantvergunningen als de termijn voor het rooien, wok werd een zekere flexibiliteit geïntroduceerd bij de maatregelen inzake de herstructurering en omzetting van wijngaarden, die in 2023 s,e chts gedeeltelijk waren uitgevoerd
Vervolgens hebben zich in Slovenië in 2023 extreem ernstige over st romingen en aardverschuivingen voorgedaan, terwijl delen van Griekenland in augustus en september 2023 te maken kregen met ongeziene bosbranden en overstromingen. LJe aanzienlijke schade die deze natuurrampen aan de landbouwproductie hebben berokkend, heeft in december 2023 geleid tot de va stste Ming van een nieuwe maatregel op grond van artikel 221 ter onder steuning van de getroffen landbouwers. A a n beide landen samen werd een bedrag van 51,7 m i IJ o e n EUR toegewezen en zij mochten ook aanvullende nationale steun ten belope van hoog ste n s 200 % verlenen
3.5 Dierzi e k t e n
3.5.1 Afr ika anse varkenspest
Om te voorkomen dat de Afri kaanse varkenspest zich op hun grondgebied zou verspreiden, hebben Polen en Litouwen in februari 2014 preventieve maatregelen genomen om de afzet van varkensvlees in de getroffen gebieden te beperken. De tw ee landen hebben de Commissie daarna in kennis ges te ld van aanzienlijke prijsdalingen en marktverstoringen in die gebieden die het resultaat waren van deze beperkende maatregelen. A Is gevolg daarvan zijn in maarten apri, 2014 tw ee maatregelen op grond van artikel 220 vastgesteld, waarbij beide landen toestemming hebben gekregen om steun te verlenen voor het slachten van bepaalde dieren
52
binnen een vooraf bepaalde periode mits aan specifieke voorwaarden was voldaan
Naar aanleiding van nieuwe uitbraken van Afri kaanse varkenspest in Polen waardoor de producenten verliezen leden, is in april 2017 een maatregel op grond van artikel 220 vastgesteld. Polen mocht producenten onder specifieke voorwaarden steun verlenen voor het slachten van bepaalde dieren . In september 2017 werd onder soortgelijke voorwaarden ook buitengewone steun verleend aan kleine varkenshouder ij en door middel van een maatregel op grond van artikel 221 om te voorkomen dat deze kleine bedrijven hun productie zouden stopzetten en om hen te helpen de kosten ter naleving van de nationale maatregelen te
54
dragen
3.5.2 Vog elgriep
Tussen 2014 en 2023 hebben zich verschillende uitbraken van vogelgriep voorgedaan in Europa, onder meer in Italië, Frankrijk en Polen. In de loop dertijd hebben de drie landen de Commissie ervan in kennis gesteld dat de maatregelen die waren genomen om de verspreiding van de ziek te in te dammen en uit te roeien, hadden geleid tot inkomstenverliezen die niet in aanmerking kwamen voor financiële b ij dragen van de EU in het kader van de toepasselijke EU_wetgeving voor marktdeelnemers in de sectoren eieren en pluimveevlees. LJaarom heeft de Vv o m missie tussen oktober 2014 en augustus 2023 elf maatregelen op grond van artikel 220 vastgesteld, die voorzagen in cofinanciering door de
50 PB P 199 van 9.8.2023, b,z. 96.
51 PB P, 2023/2820, 18.12.2023, PPP PUR-Pex - P 202302820 - NP - PUR-Pex (europa.eu)
52 PB P 95 van 29.3.2014, b,z. 24; PB P 125 van 26.4.2014, b,z. 64.
53 PB P92 van 6.4.2017, b,z. 41.
54 PB P 234 van 12.9.2017, b,z. 1.
Ver o r d e n i n g (PU) nr. 652/2014, ingetrokken bij Verordening (PU) 2021/690.
14
EU van de uitgaven van de drie landen om de marktdeelnemers die gevestigd zijn in de gebieden waarvoor de nationale maatregelen gelden, t ij del ij k en voor bepaalde perioden te onder steunen, op voorwaarde dat zij in aanmerking komende steunaanvragen indienen die zijn gebaseerd op controles vooraf door de nationale autoriteiten. In de maatregelen is het volgende vastgelegd, i) de betrokken soorten, ii) de maximumhoeveelheden producten die voor steun in aanmerking komen, en iii) de forfaitaire bedragen voor de cofinanciering en de criteria die worden gehanteerd om deze bedragen te bepalen (in sommige gevallen tot vastgestelde maximumniveaus/ "bedragen van cofinanciering van de EU). S i n d s mei 2014 werd in de handelingen verduidelijkt dat de geleden verliezen niet door middel van staatssteun of via een verzekering mochten zijn gecompenseerd en dat de producenten voor
die verliezen geen financiële b ij dragen van de EU mochten hebben ontvangen in het kader
rii 56 van andere relevante LU"verordeningen
3.6A n d e r e
In het belang van de mar ktsta b i I i te i t (op EU "niveau of in de getroffen sectoren) of om een scherpe daling van de productie van specifieke producten te voorkomen, zijn nog eens drie uitzonderlijke maatregelen op grond van artikel 221 vastgesteld om specifieke problemen aan te pakken.
I n J u I i 2019 werd een maatregel op grond van artikel 221 vastgesteld om buitengewone steun te verlenen aan landbouwers in de Ierse rundvleessector. De maatregel werd ingegeven door de mogelijke gevolgen van de terugtrekking van het Verenigd iXoni n krij k uit de EU, aangezien het Ve r e nigd Koninkrijk een belangrijke expo rt markt voor Iers rundvlees was. Om landbouwers te onder steunen bij het aanpassen van hun productie en het o n tw ikkelen van nieuwe mark te n, kreeg Ierland in totaal 50 m i IJ o e n EUR toegewezen om landbouwers te
onder steunen. L_r kon ook aanvullende nationale steun ten belope van hoogstens 100 %
57
worden verleend
In januari 2020 werd een afwijking van de steunprogramma's in de wijnsector ingevoerd
door middel van een maatregel op grond van artikel 221. De maatregel was bedoeld als reactie op de instelling van invoerrechten door de VS op EU "wijnen uit bepaalde landen. Deze rechten waren na een a r b i tr a g e b es I i ss i n g van de WTO door de VS opgelegd als tegenmaatregel voor de EU- subsidies voor Airbus. Dankzij de maatregel konden
afzetbevorderingsmaatregelen in de wijnsector flexibeler worden uitgevoerd en konden de
ril 58 l_U"b ij dragen worden verhoogd
In maart 2020 werden ook afwijkingen van de operationele programma's in de Italiaanse
sector groenten en fruit goedgekeurd door middel van een maatregel op grond van arti kei 221. De maatregel was bedoeld om producentenorganisaties waarvan de productie was
aangetast door de schildwants in bepaalde Italiaanse regio's te ondersteunen en hen te helpen
het hoofd te bieden aan het plaagorganisme, aangezien er op EU "niveau geen maatregelen voor de uitroeiing ervan konden worden genomen op grond van het toepassel ij ke EU"recht.
Om deze doelstellingen te bereiken, zijn de drempels voor EU "steun voor crisispreventie" en
59
crisisbeheersingsmaatregelen verhoogd
56 PB L 295 van 11.10.2014, b,z. 51; PB L126 van 14.5.2016, b,z. 63; PB L 43 van 21.2.2017, b,z. 196; PB L46 van 20.2.2018, b,z. 1; PB L 255 van 11.10.2018, b,z. 1; PB L 255 van 11.10.2018, b,z. 7; PB L 206 van 6.8.2019, biz. 12; PB L 273 van 20.8.2020, b,z. 1; PB L317 van 9.12.2022, b,z. 56; PB L 105 van 20.4.2023, biz. 2; PB L 202 van 14.8.2023, b,z. 8.
57 PB L 179 van 3.7.2019, b,z. 20.
58 PB L 27 van 31.1.2020, b,z. 20.
59 PB L98 van 31.3.2020, b,z. 26.
15
4. S lotop merkingen
Uit de in dit verslag besproken maatregelen blijkt dat de Juridische instrumenten voor uitzonderlijke maatregelen die bij de hervorming van 2013 z ijn ingevoerd, flexibiliteit bieden om verschillende soorten crises aan te pakken. Zij zijn dus een belangrijke stap voorwaa rts ten opzichte van de voordien bestaande rechtssituatie.
Politiek gezien worden uitzonderlijke maatregelen over het algemeen positief o n tv a n g e n . Dit blijkt ook uit de brede steun in de Raad en het Europees Parlement, alsook in de
comitéprocedures, wanneer dergel ij ke handelingen worden voorgesteld - of nadat zij zijn
vastgesteld. Met deze uitzonderlijke maatregelen tonen de EU en haar lidstaten dat zij solidair zijn. In dit verband verdienen de volgende opmerkingen over de redenen voor het va stste Men van deze maatregelen, het ontwerp en de financiële aspecten ervan aandacht.
4.1 R edenen voor het vaststellen van uitzonderlijke maatregelen
De uitzonderlijke maatregelen zijn vastgesteld om duidelijke beleidsdoelstellingen te bereiken, zoals blijkt uit de overwegingen van de handelingen, en om uitzonderlijke situaties aan te pakken die negatieve gevolgen voor de landbouwmarkten kunnen hebben. Deze maatregelen zijn uitgevoerd in overeenstemming met die beleidsdoel stellingen. Het concept en de plaats van de uitzonderlijke maatregelen in de GMO "verordening suggereren dat zij middelen zijn die bij wijze van uitzondering moeten worden ingezet als reactie op specifieke uitdagende situaties die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de landbouwmarkten.
Uit het gebruik van de uitzonderlijke maatregelen blijkt dat zij hoofdzakelijk zijn ingezet om landbouwers te helpen in verband met de schade die zij I ij den als gevolg van marktverstoringen of problemen met de gezondheid van dieren of planten. Zij hebben ook, zij het minder vaak, landbouwers geholpen om de negatieve impact van extreme weergebeurtenissen op hun economische resultaten aan te pakken. In het geval van lage prijzen omvatten de toegepaste aanvullende instrumenten onder meer steun voor particuliere opslag in een poging om de prijzen te handhaven, en openbare i nterventie_i n kopen, zoals in 2014-2016 het geval was voor m a g e r e m e I k p o e d e r.
4.2 0 ntwerp van de uitzonderlijke maatregelen en uitvoeringsaspecten
Het spectrum van uitzonderlijke maatregelen die tot dusver zijn vastgesteld en de grote verscheidenheid aan omstandigheden waarop deze maatregelen een reactie vormden, tonen aan dat marktverstoringen vaak multidimensionaal en onvoorspelbaar zijn en daarom a d " h o c-en gerichte reacties vereisen.
Uitzonderlijke maatregelen zijn over het algemeen doeltreffend gebleken om tegemoet te
60 n
komen aan de beho ef te n van belanghebbenden om crises het hoofd te bieden . VJ e tijdige i n z et van EU "steun bewijst duidelijk dat de overheid bekommerd is, getuigt van Luropese solidariteiten positieve gevolgen heeftvoorde marktstemming in de landbouwsector.
De E uropese Kekenkamer heeft de Uom missie aanbevolen om vooraf objectieve parameters en criteria vastte stellen die fungeren als drempels om het bestaan van een marktverstoring
61 I_I
vast te st ellen en een uitzonderlijke maatregel in werking te doen treden . Plet is echter
Europese Commissie, Directoraafgeneraal Landbouw en Pi atte I a n d so n tw ikkeling, Improving crisis prevention and management criteria and strategies in the agricultural sector (B et ere criteria en strategieën voor crisispreventie en "beheersing in de landbouwsector) - Eindverslag, Publicatiebureau,
2020, https.//data.europa.eu /doi/10.2762/650110
61 Speciaal verslag 23/2019 v an de Europese Rekenkamer. Inkomen ssta bilisering voor landbouwers, uitgebreid i n str umentarium, maar geringe benutting van ins tr urnen te n en overcompensatie moe te n worden aangepakt,
16
uiterst moeilijk om vooraf dergelijke drempels vast te stellen, gezien de verscheidenheid aan crises en de daarmee samenhangende gevolgen. Dit zou beperkingen opleggen aan de maatregelen en zou kunnen verhinderen dat a n tw oorden worden gegeven die zijn toegesneden op de uiteenlopende situaties waarin de landbouwmarkten verkeren. Het ontbreken van vooraf vastgestelde parameters heeft beleidsmakers er niet van weerhouden maatregelen te o n tw erpen die gebaseerd zijn op een zorgvuldige beoordeling van de specifieke marktsituatie in kwestie.
Dit gezegd zijnde, heeft de Europese Rekenkamer in speciale verslagen problemen aangekaart in verband met mogelijke overcompensatie van begun stigde landbouwers of met
buitenkanseffecten die deels te wijten zijn aan moreel wangedrag. Hoewel deze risico's niet
mogen worden onderschat, heeft de Commissie er in toenemende mate rekening mee
63
gehouden bij het ontwerp van de verordeningen
Evenzo mag het gebruik van uitzonderlijke maatregelen de prikkels niet verdringen voor
landbouwers om hun eigen risico's te beheren door duurzame landbouw en
veeteeltpraktijken toe te passen en passende risicobeheersinstrumenten en "strategieën aan te wenden, waaronder die welke erop gericht zijn om te gaan met natuurrampen, die zich in de toekomst steeds vaker zullen voordoen als gevolg van de klimaatverandering. Hoewel dit verslag niettot doel heeft keuzes in dit verband te beoordelen (met inbegrip van de keuzes in de verordening inzake de strategische plannen en de strategische GLB-pi annen van de lidstaten), verduidelijkt het dat het belangrijk is om in de toekom st te zorgen voor beleidscoherentie tussen de verschillende instrumenten op nationaal en EU "niveau.
Va nuit uitvoeringsoogpunt beogen de maatregelen op grond van artikel 222 van de G M 0" verordening een temperend effect op het aanbod te hebben of het aanbod in het productiestadium te beheren. Hoewel het de bedoeling is om met dergel ij ke maatregelen mogelijk duurdere vergoedingen achteraf bij dreigende marktverstoringen te voorkomen, kunnen zich bij deze maatregelen uitdagingen voordoen die eigen zijn aan collectieve maatregelen. LJe ervaring leert dat de doeltre ff endheid van artikel 222 van de GMO-verordening, op grond waarvan de pa rt ij en niet verplicht zijn deel te nemen aan overeenkom st en, kan worden belemmerd door bezorgdheid over meeli ft gedrag.
4.3. F inanciële aspecten
Het aanleggen van de "landbouwreserve" in 2023 en de gedifferentieerde financieringsregelingen ervan ten opzichte van de vroegere "crisisreserve" hebben de
beschikbare begrotingsmiddelen voor uitzonderlijke maatregelen voorspelbaarder gemaakt.
De toepassing van het mechanisme van "financiële discipline" om de crisisreserve te vormen,
beperkte de aantrekkelijkheid van de crisisreserve, omdat de lid sta te n te rughoudend waren
om de rechtstreekse betalingen aan alle landbouwers te verlagen als "prijs die moest Wo r d e n betaald" voor uitzonderlijke maatregelen. De nadruk lag op het mobiliseren van
begrotingsmiddelen waarbij niet zou worden geraakt aan de ree h tstr e e kse betalingen. Daarom werden de maatregelen waar mogelijk uit andere bronnen dan de crisisreserve gefinancierd. N i ette min hebben de druk op de EU "begroting en concurrerende behoeften geleid tot onzekerheid over de verdere beschikbaarheid van dergel ij ke alternatieve bronnen voor de financiering van uitzonderlijke maatregelen. De huidige begrotingsstructuur van de
https.//www.eca.europa.eu /m/p u b I i cat i o n s ?dld=52395 en speciaal verslag 11/2021 van de Europese Rekenkamer: Buitengewone steun voor melkproducenten in de EU in 2014-2016 - P otentieel om de doelmatigheid in detoekomstteverbeteren, https.//www.eca.eu ropa.eu /ni/p u b I i c at i o n s ?dld=58807 62 Speciaal verslag 23/2019 en speciaal verslag 11/2021 van de Europese Rekenkamer. I erordeninger
17
landbouwreserve heeft deze beperkingen weggenomen, wndanks deze grotere flexibiliteit blijft de nieuwe reserve echter onderworpen aan de eenjarigheid van de EU"begroting. Gezien de grote omvang van de gevolgen en de schade als gevolg van omvangrijke marktcrises of natuurrampen vormt de landbouwreserve, ondanks de beperkte omvang ervan, een van de middelen om de situatie van landbouwers te verlichten.
De ervaring die is opgedaan met het gebruik van de uitzonderlijke maatregelen, met inbegrip van de maatregelen die uit de nieuwe landbouwreserve zijn gefinancierd, zal van groot belang zijn bij toekom stige beleidsoverwegingen. In dit verband zullen bij de voorbereiding van het toekomstige gemeenschappelijke landbouwbeleid voor de periode na 2027 opties worden onderzocht om eventuele tekortkomingen in het o n tw erp en het gebruik van deze maatregelen aan te pakken.
18