Bijlagen bij COM(2023)679 - Uniemarktwaarnemingsposten - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2023)679 - Uniemarktwaarnemingsposten. |
|---|---|
| document | COM(2023)679 |
| datum | 31 oktober 2023 |
c. Discussieplatform voor deskundigen
Marktdeskundigen dragen actief bij aan het toevoegen van waarde aan ruwe statistische gegevens door advies, expertise en kwalitatieve informatie over marktontwikkelingen te verstrekken, waarbij beleidsdebatten worden vermeden. Na elke vergadering worden verslagen openbaar gemaakt. De vergaderingen van de economische raad van elke marktwaarnemingspost worden voorgezeten door een ambtenaar van de Commissie. De economische raden werken in de vorm van “deskundigengroepen” en vallen onder de regels van Besluit (2016) 3301 van de Commissie tot vaststelling van horizontale regels voor de oprichting en het functioneren van haar deskundigengroepen8.
Dankzij het onpartijdige werk van de marktwaarnemingsposten kunnen hun verslagen dienen als een onafhankelijke ondersteuning voor het nemen van goed geïnformeerde beslissingen door economische actoren in de hele toeleveringsketen en voor het vaststellen van op feiten gebaseerde besluiten door overheidsinstanties. Een waterdichte afbakening tussen de feitelijke meerwaarde van het werk van de marktwaarnemingsposten en de beleidsvorming door overheden is essentieel om de onafhankelijkheid van beide werkstromen te waarborgen. De verslagen van de marktwaarnemingsposten bevatten alle presentaties die tijdens de vergadering van deskundigen zijn gegeven. Tabel 2 (in de bijlage) geeft een overzicht van de samenstelling van de economische raden van de marktwaarnemingsposten en hun vergaderfrequentie.
3. Praktijkervaring en suggesties voor marktwaarnemingsposten
In de periode december 2022-januari 2023 is een online-enquête gehouden, met twintig vragen voor belanghebbenden en veertien vragen voor de lidstaten, over de volgende aspecten:
- doelstellingen van de marktwaarnemingsposten;
- statistische gegevens en informatie;
- vergaderingsverslagen;
- nieuwe ontwikkelingen.
In die periode werden in totaal 114 bijdragen van 42 belanghebbenden en 21 lidstaten verzameld. Grafiek 1 (in de bijlage) laat de uitsplitsing per lidstaat zien.
De antwoorden op de enquête worden gepresenteerd in twee groepen (belanghebbenden en lidstaten), uitgesplitst naar sector (gewassen, groenten en fruit, vlees, melk, suiker en wijn). Aan het einde van dit deel wordt in een samenvattende tabel de algemene mening van alle aan marktwaarnemingsposten deelnemende actoren weergegeven, maar ook die van deskundigen van de lidstaten die antwoorden hebben verstrekt.
Grafiek 1. Bijdragen van belanghebbenden en lidstaten per specifieke marktwaarnemingspost.
a. Beoordeling door de respondenten van de mate waarin marktwaarnemingsposten hun doelstellingen verwezenlijken
i. Transparantie in de voedseltoeleveringsketen
Een overgrote meerderheid van de belanghebbenden en de lidstaten is van mening dat de marktwaarnemingsposten op doeltreffende wijze transparantie verschaffen in de voedseltoeleveringsketen (81 % van de belanghebbenden en 89 % van de respondenten uit de lidstaten antwoordde positief). Een kleinere minderheid (13 %) van de respondenten gaf een negatief oordeel, waarbij zij verwezen naar de ontoereikende kwaliteit van de door de marktwaarnemingspost verstrekte informatie/analyses of naar de gebrekkige verspreiding/toegankelijkheid van die informatie/analyses.
Uit specifieke opmerkingen van twintig belanghebbenden en negen respondenten uit de lidstaten blijkt dat de marktwaarnemingsposten over het algemeen worden gezien als een nuttig forum voor vertegenwoordigers van de toeleveringsketen om van gedachten te wisselen over algemene trends en ontwikkelingen op mondiaal en EU-niveau op de verschillende markten. Eén respondent pleit voor een grotere betrokkenheid van de academische wereld bij de marktwaarnemingsposten. Ook gaan er stemmen op om het aantal jaarlijkse vergaderingen te verhogen en terug te keren naar fysieke bijeenkomsten om contacten in de hele keten te vergemakkelijken. Enkele belanghebbenden en lidstaten zijn de opvatting toegedaan dat bepaalde gegevens in meer detail zouden kunnen worden gepresenteerd, zoals die voor producten, handel, de sector als geheel en detailhandelaren in de sector groenten en fruit, voor de consumptie en het gebruik van zuivelproducten en voor voorraden. Eén lidstaat is van mening dat het publiceren van detailhandelsprijzen de transparantie in de toeleveringsketen zou vergroten. Daarnaast zou een deel van de informatie tijdiger beschikbaar moeten zijn om de transparantie en de effectiviteit te verbeteren.
ii. Ervoor zorgen dat marktdeelnemers en overheidsinstanties geïnformeerde keuzes kunnen maken
De respondenten zijn het er in grote lijnen over eens dat de door de marktwaarnemingsposten verstrekte informatie nuttig is voor marktdeelnemers om geïnformeerde keuzes te maken (83 % van de belanghebbenden en 70 % van de respondenten uit de lidstaten antwoordde positief). 15 % van de respondenten uit de lidstaten kon niet zeggen of de informatie nuttig is.
Enkele belanghebbenden zijn van mening dat een groter aantal deelnemers het nut van de marktwaarnemingsposten zou verbeteren. Sommige belanghebbenden en lidstaten herhaalden hun verzoek om meer gegevens, bijvoorbeeld over het gebruik van suiker per voedselmarkt, zodat marktdeelnemers een beter beeld van consumptietrends kunnen krijgen en de productie beter kunnen plannen. Ook actuele informatie over oppervlakten en steunprogramma’s voor wijn werden genoemd. Sommige respondenten verklaren dat de uitwisseling van informatie die plaatsvindt in de waarnemingsposten de dialoog in de hele keten bevordert en inzicht geeft in de uitdagingen waarmee verschillende actoren in de voedselketen (primaire producenten, retailers, handelaren enz.) worden geconfronteerd.
iii. Monitoring van marktontwikkelingen en dreigende marktverstoringen faciliteren
De respondenten zijn het ook in hoge mate eens over de rol van marktwaarnemingsposten om de monitoring van ontwikkelingen en dreigende verstoringen op de landbouwmarkten te vereenvoudigen (85 % van de respondenten uit de lidstaten en 67 % van de belanghebbenden antwoordde positief). Slechts 15 % van alle respondenten antwoordde negatief.
De waarnemingsposten zijn nuttige fora om uitdagingen in een vroeg stadium te identificeren (bijvoorbeeld de meststoffenprijscrisis, die primaire producenten treft, of het negatieve effect van hoge inflatie op het consumentengedrag ten aanzien van gezondere en duurzamere producten). Eén respondent uit de lidstaten wijst erop dat de marktwaarnemingspost een snelle vergelijking tussen lidstaten mogelijk maakt. Zo maakte een analyse van de markten in de belangrijkste exportlanden het tijdens de varkensvleescrisis van 2021-2022 mogelijk om de omvang van de crisis te beoordelen.
Enkele belanghebbenden gaven uiting aan hun zorgen over het gebrek aan discussie over de reactie van overheidsinstanties op dreigende en feitelijke marktverstoringen, die door de Commissie meestal als een beleidsdiscussie worden opgevat en daarom niet kunnen worden besproken tijdens vergaderingen van de marktwaarnemingspost.
b. Beoordeling van de statistische gegevens, informatie en verslagen door de respondenten
De respondenten zijn vrijwel unaniem bekend met het feit dat de Commissie statistische gegevens en informatie van de marktwaarnemingsposten online publiceert. Niettemin heeft minder dan de helft van de belanghebbenden en maar een vijfde van de respondenten uit de lidstaten zich geabonneerd op een elektronische kennisgeving (nieuwsbrief) wanneer nieuwe informatie beschikbaar komt via de desbetreffende marktwaarnemingspost. De helft van de respondenten (45 % van de belanghebbenden en 47 % van de respondenten uit de lidstaten) was niet bekend met deze mogelijkheid.
Wat betreft het gebruik van statistische gegevens en informatie van marktwaarnemingsposten, raadpleegt de helft van de belanghebbenden en een derde van de respondenten uit de lidstaten die gegevens en informatie wekelijks, en respectievelijk 32 % en 55 % maandelijks. Een zeer gering aantal respondenten (5 % van de belanghebbenden en 3 % van de respondenten uit de lidstaten) verklaarde er in het geheel geen gebruik van te maken.
Over het algemeen worden als de meest nuttige instrumenten voor de verspreiding van marktinformatie gezien: de webpagina’s van de marktwaarnemingsposten, het agrovoedingsgegevensportaal en de dashboards. Een abonnement op de nieuwsbrief en de website voor het transparantieregister scoorden het laagst. De meeste respondenten bleken niet op de hoogte van het bestaan van dat register. Daarnaast beoordeelde 50 % van de belanghebbenden en 13 % van de respondenten uit de lidstaten die antwoorden hebben verstrekt over de marktwaarnemingspost voor melk, tweets als zeer of redelijk nuttig.
Een grote meerderheid van de belanghebbenden (83 %) en de respondenten die instanties van de lidstaten vertegenwoordigen (81 %) is van mening dat de statistische gegevens en informatie van de marktwaarnemingsposten zeer of redelijk accuraat zijn. Een iets lager percentage van de respondenten gaf vergelijkbare antwoorden op de vraag of de gegevens toereikend waren (71 % van de belanghebbenden en 81 % van de lidstaten) en actueel waren (67 % van de belanghebbenden en 81 % van de lidstaten). Eén op de vier respondenten onder de belanghebbenden gaf echter aan van mening te zijn dat de gegevens en informatie niet heel of eenvoudigweg niet actueel en toereikend zijn.
c. Beoordeling van de vergaderingen van de marktwaarnemingsposten door de respondenten
Parallel aan de statistische gegevens en informatie die door marktwaarnemingsposten beschikbaar worden gesteld, worden meerdere keren per jaar vergaderingen van de economische raad georganiseerd om deskundigen uit alle stadia van de toeleveringsketen per sector bijeen te brengen.
Op de vraag over de kwaliteit van de verslagen van de economische raden antwoordde de helft van de respondenten uit de lidstaten positief, terwijl de andere helft niet bekend was met die informatie. Van de belanghebbenden reageerde 79 % positief en 5 % negatief.
De belanghebbenden werd verzocht om vijf aanvullende vragen te beantwoorden over de vergaderingen van marktwaarnemingsposten. Gevraagd naar het nut van de door de deskundigen van de economische raad van hun marktwaarnemingspost verstrekte marktinformatie, antwoordde slechts 2 % van de belanghebbenden negatief. De discussie tussen deskundigen was niet nuttig voor 5 % van de belanghebbenden. Driekwart van de belanghebbenden deelt de resultaten van de vergaderingen van de economische raad met hun leden. Hoewel 17 % van de belanghebbenden geen noodzaak voor verbetering ziet, erkent meer dan de helft van hen dat de vergaderingen vatbaar zijn voor verbetering, bijvoorbeeld door ad-hocdeskundigen uit te nodigen, de samenstelling van de groep te wijzigen of andere punten aan de agenda toe te voegen. Ongeveer een kwart van de belanghebbenden verklaart ooit de notulen van de vergaderingen van de economische raad te hebben geraadpleegd.
d. Suggesties van de respondenten voor de toekomst
De meeste respondenten, zowel onder de belanghebbenden (86 %) als onder de vertegenwoordigers van de lidstaten (72 %), zijn het erover eens dat de rol van de marktwaarnemingspost zoals die momenteel wordt omschreven in de GMO-verordening wordt vervuld.
Over de noodzaak om het bereik in alle sectoren te verbeteren, gaven de antwoorden echter geen eenduidig beeld. 45 % van de belanghebbenden en 36 % van de respondenten uit de lidstaten menen dat de dekking zou moeten worden verbeterd. Enkele lidstaten verklaarden dat er behoefte is aan meer gegevens over prijzen, kosten, winsten, marges, tariefcontingenten en invoerprijzen. Ook werd voorgesteld om in het kader van Richtlijn (EU) 2019/6339 follow-up te geven aan de analyse van oneerlijke handelspraktijken, wat zou kunnen helpen om een beter inzicht te krijgen in de dynamiek van de markt voor elk van de producten die door de waarnemingsposten worden gemonitord.
Een redelijk grote meerderheid van de vertegenwoordigers van de lidstaten (65 %) ziet geen noodzaak voor een grotere rol van de lidstaten in de werkzaamheden van de waarnemingspost. Zij houden liever vast aan hun huidige rol als leverancier van marktgegevens. Een kwart van de respondenten heeft geen mening over dit punt. Slechts twee respondenten van de autoriteiten van de lidstaten stellen voor om de lidstaten te laten deelnemen aan de vergaderingen van marktwaarnemingsposten. Andere respondenten zien potentieel in het becommentariëren van analyses en rapporten die zijn opgesteld door internationale instellingen zoals de FAO, USDA enz. Eén respondent vindt dat de relatie tussen de waarnemingsposten en het besluitvormingsproces in de EU in de toekomst preciezer zou moeten worden gedefinieerd.
4. Conclusie
De marktwaarnemingsposten vervullen op doeltreffende wijze hun taak om de markttransparantie in de voedseltoeleveringsketen te helpen verhogen, ervoor te zorgen dat marktdeelnemers en overheidsinstanties geïnformeerde keuzes kunnen maken en de monitoring van marktontwikkelingen en dreigende marktverstoringen te faciliteren. Over het geheel genomen lijkt het aanbod van geanalyseerde gegevens en informatie toereikend, maar kan dat voor sommige sectoren nog worden verbeterd.
Een duidelijke afbakening tussen de rol van de marktwaarnemingsposten bij het leggen van een solide empirische basis en die van overheidsinstanties bij het nemen van beleidsbesluiten, indien nodig, is van cruciaal belang voor het behoud van de onpartijdigheid en objectiviteit van de analyses ter ondersteuning van het beleidsproces, dat tot het institutionele kader behoort.
In dit stadium lijkt er geen specifieke behoefte te bestaan aan de oprichting van een nieuwe marktwaarnemingspost in een sector die nog geen waarnemingspost heeft, naast de lopende oprichting van een marktwaarnemingspost voor olijfolie. De behoefte aan de oprichting van een marktwaarnemingspost doet zich doorgaans voelen wanneer de omstandigheden daarom vragen, en de ervaring leert dat het benodigde kader aanwezig is om aan die behoefte te voldoen mocht deze op een gegeven moment ontstaan.
1 COM(2022) 590 final, blz. 2.
2 Verordening (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten en tot intrekking van de Verordeningen (EEG) nr. 922/72, (EEG) nr. 234/79, (EG) nr. 1037/2001 en (EG) nr. 1234/2007 van de Raad.
3 Verslagleggingsverplichtingen in Verordening (EU) nr. 1308/2013 — artikel 225, d bis).
4 https://ec.europa.eu/eurostat/web/agriculture/data/database
5 https://ec.europa.eu/eurostat/web/international-trade-in-goods/database
6 Uitvoeringsverordening (EU) 2017/1185 van de Commissie van 20 april 2017 tot vaststelling van voorschriften voor de toepassing van de Verordeningen (EU) nr. 1307/2013 en (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de aan de Commissie te melden informatie en documenten en tot wijziging en intrekking van diverse verordeningen van de Commissie.
7 Gedelegeerde Verordening (EU) 2017/1183 van de Commissie van 20 april 2017 tot aanvulling van de Verordeningen (EU) nr. 1307/2013 en (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de aan de Commissie te melden informatie en documenten.
8 https://ec.europa.eu/transparency/regexpert/PDF/C_2016_3301_F1_COMMISSION_DECISION_NL.pdf
9 Richtlijn (EU) 2019/633 van het Europees Parlement en de Raad van 17 april 2019 inzake oneerlijke handelspraktijken in de relaties tussen ondernemingen in de landbouw- en voedselvoorzieningsketen.
NL NL