Bijlagen bij COM(2023)684 - Verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën (Voorlopige beoordeling van de maatregelen die de EU heeft genomen om investeringen in schone technologieën te stimuleren en van het effect van de Amerikaanse Inflation Reduction Act op investeringen) - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2023)684 - Verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën (Voorlopige beoordeling van de ... |
|---|---|
| document | COM(2023)684 |
| datum | 24 oktober 2023 |
Wij kijken ernaar uit de onderhandelingen over de CMA met de VS af te ronden. Een dergelijke overeenkomst zal de politieke en handelsbetrekkingen tussen de EU en de VS versterken in geopolitieke moeilijke tijden, waarin veerkrachtige toeleveringsketens en veilige toegang tot kritieke grondstoffen steeds belangrijker worden.
De CMA zou kunnen helpen door bedrijven die kritieke mineralen in de EU winnen of verwerken, in staat te stellen nieuwe zakelijke kansen te vinden in de VS. Dit moet de toeleveringsketens tussen de EU en de VS helpen versterken en bijdragen tot de bevordering van een hoog niveau van duurzaamheid en arbeidsrechten in mondiale waardeketens voor kritieke mineralen.
In maart 2023 is ook de dialoog tussen de EU en de VS over het stimuleren van schone energie van start gegaan. Dankzij deze dialoog buigen beide partijen zich samen over de manier waarop nettonulindustrieën van de toekomst kunnen worden opgebouwd en hoe uitdagingen zoals niet-markteconomiepraktijken kunnen worden aangepakt. Als onderdeel van de Handels- en Technologieraad EU-VS (TTC – Trade and Technology Council) zal deze dialoog ervoor zorgen dat de respectieve stimuleringsprogramma’s van de EU en de VS elkaar versterken. Andere relevante initiatieven in het kader van de TTC zijn de overeenkomst over een gemeenschappelijke internationale norm voor megawattoplaadsystemen voor elektrische zware bedrijfsvoertuigen en het trans-Atlantisch initiatief inzake duurzame handel, dat zal bijdragen tot een meer geïntegreerde en efficiënte trans-Atlantische markt voor groene goederen, onder meer door te werken aan conformiteitsbeoordeling.
Deze initiatieven zullen een aantal van de meest problematische en discriminerende elementen van de IRA helpen beperken. Niettemin zullen enkele belangrijke structurele uitdagingen als gevolg van het aanzienlijke bedrag aan subsidies van de VS waarschijnlijk van invloed blijven op het mondiale landschap van de ontwikkeling van schone technologie.
4. Evaluatie van de situatie
Gevolgen van de Amerikaanse Inflation Reduction Act tot op heden
Hoewel de Amerikaanse IRA waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor bepaalde investeringsbeslissingen in de specifieke sectoren waarop zij betrekking heeft, is het macro-economische effect ervan op Europa tot dusver beperkt gebleven, niet in de laatste plaats omdat niet alle investeringen die de IRA zou kunnen uitlokken, al zijn gedaan. Het langetermijneffect is in dit stadium moeilijk te beoordelen, aangezien onderzoek hiernaar uiteenlopende conclusies opleveren13.
De belofte van gemakkelijk toegankelijke belastingkredieten en het feit dat de IRA steun verleent om de exploitatiekosten voor de productie van schone technologieën te dekken, maken de IRA een aantrekkelijk programma voor de industrie. Geschat wordt dat de IRA een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de vermindering van de energie- en productiekosten1415. Dit, in combinatie met het feit dat energie in de VS structureel goedkoper is dan in Europa, zal de VS waarschijnlijk aantrekkelijker voor investeerders maken dan voorheen. De IRA en de gevolgen ervan voor EU-investeringen zijn dus een factor die de EU voortdurend zal moeten monitoren.
Vooralsnog wijzen analyses op een snelle versnelling van de investeringen in schone technologie in de VS. Beoordeling van de reële impact van de IRA op de economie van de EU, en met name op de ontwikkeling van de industriële basis voor schone technologie in de EU op langere termijn, blijft voorlopig echter moeilijk. Dit is aan verschillende factoren te wijten.
In de eerste plaats kost het tijd voordat investeringen leiden tot concrete projecten en zijn de effecten daarvan op dit moment nog niet zichtbaar. De IRA is pas in augustus 2022 ondertekend en is dus nog niet erg lang van kracht geweest. Er zijn momenteel geen betrouwbare gegevens beschikbaar over de gedane investeringen. Bovendien zijn er nog geen IRA-belastingkredieten verstrekt, omdat deze kredieten pas na het einde van het boekjaar 2023 kunnen worden aangevraagd (waarbij de belastingaangiften van 2023 medio 2024 werden ingediend). Het daadwerkelijke gebruik van IRA-belastingkredieten voor een bepaald boekjaar zal pas 18 maanden na het begin van dat jaar bekend zijn.
Ten tweede geldt er voor de totale omvang of waarde van veel IRA-belastingkredieten geen plafond, en zal het totale subsidiebedrag dus afhangen van de daadwerkelijke benutting. Bijgevolg lopen de ramingen van de totale toewijzing voor de periode van 2023 tot en met 2031 uiteen van 390 tot 900 miljard USD (ongeveer 370 tot 852 miljard EUR). De niet-geplafoneerde aard van de IRA-belastingkredieten vergroot dus de onzekerheid over de toekomstige economische effecten ervan, zowel in de VS als in de EU.
Ten derde wordt het investeringsklimaat van de EU beïnvloed door een aantal andere belangrijke ontwikkelingen dan de IRA. Ten eerste heeft de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne geleid tot ongekende hoge volatiliteit van de energieprijzen. Bovendien wordt de economie van de EU nog steeds geconfronteerd met een hoge (zij het afnemende) inflatie en hoge rentes. Tot slot hebben andere grote mondiale spelers verstorende subsidies ingevoerd en zich schuldig gemaakt aan oneerlijke handelspraktijken om hun ambities op het gebied van klimaat en schone technologie na te streven. Al deze factoren hebben een negatieve invloed op investeringsbeslissingen in Europa, waardoor het zeer moeilijk is om de relatieve impact van IRA op de economie van de EU te beoordelen.
Algemene trends in een aantal technologiesectoren
In verschillende relevante industriesectoren houdt de steun van de IRA in dat in de VS gevestigde ondernemingen een concurrentievoordeel genieten boven internationale concurrenten. Er zijn aanwijzingen dat de investeringen in de VS toenemen op het gebied van de productie van batterij-, zonne- en windtechnologie. In totaal heeft de IRA tot dusver geleid tot meer dan 110 miljard dollar aan kapitaalinvesteringen die zijn aangekondigd voor projecten voor de productie van schone energie, waaronder meer dan 70 miljard USD voor elektrische voertuigen en toeleveringsketens voor batterijen16.
Het kostenvoordeel voor de productie van batterijpakken als gevolg van de IRA-belastingkredieten bedraagt ongeveer 25 tot 30 % van de totale productiekosten. De Commissie schat dat de IRA bijdraagt tot een aanzienlijke verlaging van de kosten van de productie van groen staal. Als gevolg van de IRA zullen de productiekosten van groene waterstof tegen 2025 naar schatting USD 0,3/kg bedragen en tegen 2030 naar verwachting verder dalen17. Dergelijke lagere inputkosten als gevolg van de IRA hebben zouden de uitrol en de investeringsperspectieven voor de lange termijn van schone technologieën in de VS dus kunnen versnellen.
De IRA vergemakkelijkt het voorspellen van waterstofprijzen. Vooralsnog heeft de VS echter nog geen specifieke normen gepubliceerd waarin wordt bepaald wat als schone waterstof mag worden beschouwd, en dat zet momenteel een rem op definitieve investeringsbeslissingen in de VS.
De zonne-energiesector heeft er met nadruk op gewezen dat de investeringen in de EU dalen, voornamelijk als gevolg van de sterke druk van Chinese producenten van zonne-energie. De IRA vormt een extra uitdaging voor Europese producenten van zonne-energie. Niettemin kan de vooruitgang bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de wetgeving voor een nettonulindustrie volgens de de Europese alliantie voor de fotovoltaïsche zonne-energie leiden tot toekomstige uitbreidingsplannen in de EU.
De IRA zal naar verwachting een aantal positieve effecten hebben op de Amerikaanse markt voor elektrische voertuigen, maar zal naar verwachting geen negatieve invloed hebben op de vraag in Europa. Het blijft echter onduidelijk of Europese ondernemingen al dan niet de vruchten van de IRA zullen plukken. De IRA heeft geleid tot meer dan 50 miljard USD aan investeringen in de batterijsector, maar de Europese investeringen in de VS vallen tot nu toe in het niet bij Amerikaanse binnenlandse investeringen en investeringen uit Azië. De vraag van de VS naar batterijen en kritieke mineralen zou deze sectoren in Europa ten goede kunnen komen18, maar dit mag niet als vanzelfsprekend worden beschouwd. De langetermijneffecten van de IRA op de waardeketen voor batterijen zijn nog steeds moeilijk te voorspellen, aangezien sommige investeringsbeslissingen in de EU zijn opgeschort.
Investeringsklimaat in de EU
De Commissie houdt nauwlettend toezicht op de wereldwijde investeringsstromen in de schonetechnologiesectoren. Hoewel een aantal Europese ondernemingen heeft aangekondigd voornemens te zijn hun investeringsplannen te heroverwegen, is er tot dusver onvoldoende bewijs om de omvang van de gevolgen van de IRA voor investeringen in de EU te beoordelen of te beoordelen in hoeverre de IRA EU-ondernemingen ertoe heeft aangezet naar de VS te verhuizen.
Ondanks de vele hierboven genoemde uitdagingen blijft de EU een actieve rol spelen bij het uitbreiden van de mondiale markt voor schone technologie met belangrijke zakelijke kansen voor investeerders en de industrie. Een van de redenen hiervoor is het nabijheidsbeginsel: hoewel veel schone technologieën, of belangrijke productiemiddelen daarvoor, internationaal worden verhandeld, groeit de productie van goederen doorgaans dicht bij de vraag en heeft de EU een lange staat van dienst wat betreft het creëren van een voorspelbare vraag naar schone technologieën via de hierboven samengevatte instrumenten en maatregelen. De EU kan ook voortbouwen op een sterke wetenschappelijke basis en talentenpool om innovatie verder te bevorderen, baanbrekende technologieën te identificeren en te ontwikkelen en de commercialisering ervan te ondersteunen. Een sterke toename van Amerikaanse investeringen in de verwerkende industrie om aan de nieuw gecreëerde vraag aldaar te voldoen, leidt derhalve niet noodzakelijkerwijs tot een verlegging van investeringen waarmee vanuit de EU aan de Europese vraag zou worden voldaan, en kan een nieuwe groeikans bieden voor EU-bedrijven met de relevante technologie en ervaring19.
Ondernemingen in de EU profiteren ook van de financieringsmogelijkheden die op grond van de staatssteunregels zijn toegestaan, zoals blijkt uit het hierboven vermelde bedrag aan goedgekeurde steun. Daarnaast heeft de Commissie (via het tijdelijke crisis- en transitiekader) de lidstaten een specifiek instrument aangereikt om het risico aan te pakken dat de EU bepaalde investeringen mis zou kunnen lopen omdat er elders meer steun geboden wordt, door steun toe te staan tot het niveau van de buitenlandse subsidie, maar niet meer dan het aangetoonde financieringsverschil (de zogenaamde “matching aid”). Dit instrument is zorgvuldig gekalibreerd om het gelijke speelveld binnen de eengemaakte markt te behouden.
In de EU zijn er belangrijke uitbreidingsplannen en investeringen voor de uitrol van belangrijke schone technologieën. De Commissie heeft op 13 juli 2023 meer dan 3,6 miljard EUR aan 41 grootschalige projecten op het gebied van schone technologie toegekend, die via het EU-Innovatiefonds zullen worden gefinancierd. Daarnaast is in het kader van InvestEU ongeveer 4,5 miljard EUR aan leningen voor de transitie naar schone energie goedgekeurd. Via partnerschappen voor schone technologie20 met de industrie en de Europese Innovatieraad investeert Horizon Europa momenteel meer dan 11 miljard EUR in nettonultechnologie die wereldwijd toonaangevend is. Deze investeringen zullen helpen om de aanvullende particuliere financiering aan te trekken die nodig is om schone technologieën op voldoende schaal uit te rollen.
Wat de individuele sectoren betreft, investeert de Commissie samen met de industrie 2 miljard EUR in het partnerschap voor schone waterstof en heeft zij twee belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang goedgekeurd met publieke en particuliere investeringen voor in totaal 26,4 miljard EUR in de hele EU. In 2022 en 2023 hebben 17 elektrolyse-bedrijven grote productieprojecten in Europa aangekondigd. Wat de waardeketen van warmtepompen betreft, bedragen de totale investeringen die de afgelopen vijf maanden zijn aangekondigd om in de komende drie jaar nieuwe productiecapaciteit in Europa op te bouwen bijna 5 miljard EUR.
Aangekondige nieuwe investeringsbeslissingen in de EU zijn veelbelovend en zullen, indien uitgevoerd, Europa in staat stellen haar doelstellingen voor schone productie tegen 2030 grotendeels te halen. Volgens het meest recente verslag van het IEA “World Energy Investment 2023” blijft de EU in de periode 2019-2023 de op één na grootste mondiale investeerder in schone technologie, na China en vóór de VS.21 (zie figuur 1).
Figuur 1: Toename van de jaarlijkse investeringen in schone energie in geselecteerde landen en regio’s, 2019-2023 (bron: IEA)
Tot slot zal de algemene impact van de IRA op de EU-investeringen in schone technologie ook afhangen van de doeltreffendheid van de EU-respons en van het EU-beleid om haar concurrentievermogen en technologische voorsprong op lange termijn te verbeteren. Het is van cruciaal belang dat de EU zich blijft inspannen om concurrerend te blijven en de lidstaten en marktdeelnemers blijft ondersteunen bij hun inspanningen om hun economie koolstofvrij te maken. Het potentiële risico van mondiale concurrentie kan worden beperkt door de aantrekkelijkheid van de EU zelf in de Europese en mondiale context te vergroten, onder meer door de resterende uitdagingen zoals energiekosten, de aantrekkelijkheid van het ondernemingsklimaat, de beschikbaarheid van voldoende geschoolde arbeidskrachten en particulier kapitaal aan te pakken, de complexiteit van de wetgeving en de administratieve lasten te verminderen en vergunningsprocedures te versnellen. Bovendien zou een snelle vaststelling van relevante EU-wetgeving, zoals de verordening voor een nettonulindustrie en STEP, versterkt door de tussentijdse herziening van het MFK, het EU-regelgevingskader verder helpen verbeteren en tegemoetkomen aan de toegenomen behoefte aan EU-overheidsinvesteringen in kritieke technologieën.
5. Conclusies
De EU heeft zowel intern als wereldwijd het voortouw genomen bij de groene transitie. De Europese Green Deal is een ambitieus plan om de EU om te vormen tot een moderne, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economie. Het groeimodel van de EU is gebaseerd op een slimme beleidsmix die voortbouwt op een groeibevorderend, voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevings- en ondernemingsklimaat, snellere toegang tot financiering, verbetering van vaardigheden en open handel. De Europese interne markt, die gebaseerd is op open, concurrerende markten en een ondersteunend sociaal model, diversiteit en creativiteit, zorgt voor voorspelbaarheid voor investeerders.
De verordening voor een nettonulindustrie, de wet kritieke grondstoffen en het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP) zullen ons groeimodel op het gebied van schone technologie ondersteunen. Verder zijn er horizontale maatregelen ter ondersteuning van investeringen en concurrentievermogen nodig, zoals de evalutie van de economische governance. De Commissie roept de medewetgevers op de onderhandelingen over deze voorstellen snel af te ronden en de tussentijdse evaluatie van het MFK uiterlijk eind 2023 af te ronden.
Anderen nemen ook ambitieuze maatregelen om de transitie naar klimaatneutraliteit te ondersteunen, onder meer door middel van industriële beleidsmaatregelen. China domineert momenteel bijvoorbeeld een aantal nettonultechnologiesectoren en past beleidsinstrumenten toe waarvan een aantal de meeste directe risico’s vormen voor het concurrentievermogen van Europese bedrijven op het gebied van schone technologie.
Deze mededeling richt zich op de Verenigde Staten, die met de Inflation Reduction Act hun aanpak van klimaatverandering hebben gewijzigd. De IRA ondersteunt de vermindering van broeikasgasemissies en de overgang naar schonere energiebronnen en draagt bij tot de wereldwijde inspanningen om de Overeenkomst van Parijs uit te voeren. In dit opzicht is de IRA een welkome ontwikkeling.
Aangezien IRA gebaseerd is op directe en indirecte subsidies om een binnenlands productie-ecosysteem van koolstofarme technologieën tot stand te brengen, is het echter ook duidelijk dat de aanpak van de VS ter ondersteuning van de groene transitie anders is dan die van de EU, die een pragmatische mix van markt-, financierings- en regelgevingsinstrumenten aan zowel de vraag- als de aanbodzijde toepast.
Afgezien van specifieke problemen met bepaalde discriminerende bepalingen die de EU momenteel via dialoog aanpakt, zal de Commissie een aanpak die zo overwegend gebaseerd is op niet-geplafoneerde productiesubsidies voortdurend moeten monitoren, om eventuele verstorende effecten tussen onze continentale investeringsmarkten op te sporen. Tegelijkertijd kunnen lessen worden getrokken met betrekking tot de eenvoud en snelheid van de IRA-aanpak.
Ondanks deze verschillen kunnen beide aanpakken de markten voor schone technologie stimuleren en de vraag naar groene producten en diensten creëren, en ons zo op weg helpen naar een duurzame nettonuleconomie en samenleving tegen 2050. De Europese Green Deal en de Amerikaanse IRA zullen de uitrol van schone technologie in respectievelijk de EU en de VS versnellen en bijdragen tot de nodige wereldwijde investeringen in schone technologie. De vraag naar producten op het gebied van schone technologie neemt wereldwijd toe.
Zonder een sterke, concurrerende en duurzame EU-industrie en eerlijke en open handel zou er echter geen groene transformatie in de EU kunnen plaatsvinden.
Hoewel de IRA EU-bedrijven ertoe zou kunnen aanzetten verhuizing naar de VS te overwegen, is er vooralsnog onvoldoende bewijs om daar conclusies over te trekken. Het is daarom nog te vroeg om de omvang van de gevolgen van de IRA voor investeringen in de EU en voor dergelijke mogelijke verplaatsingsbesluiten te kunnen beoordelen. De concrete effecten van de IRA op de EU-investeringen kunnen vanwege de lange duur van investeringscycli en de langetermijnactiva van de sector schone technologie alleen op langere termijn worden beoordeeld.
In dit licht zal de Commissie zeer waakzaam blijven. Wij zullen de mondiale en binnenlandse investeringsstromen en het beleid inzake overheidssteun uit andere landen blijven monitoren, en tegelijkertijd constructief samenwerken met de VS om de mogelijke gevolgen van de IRA te verzachten en ervoor te zorgen dat ons beleid elkaar wederzijds versterkt en de groene transitie versnelt.
Er zijn naast de IRA andere elementen die bepalend zijn voor het toekomstige concurrentievermogen van de sector schone technologie in de EU. Het gaat hierbij met name om de stabiele voorziening van betaalbare energie, de beschikbaarheid van hooggekwalificeerde arbeidskrachten en toereikende particuliere en publieke financiering, toegang tot voldoende grondstoffen, voortzetting van de open handel en een gunstig ondernemingsklimaat. Langdurige, vastberaden en consistente beleidsmaatregelen op al deze fronten zullen dan ook van essentieel belang zijn.
1 International Energy Agency (IEA), Energy Technology Perspectives, 2023.
2 Europese Commissie, Het concurrentievermogen van de EU na 2030, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_23_1668
3 https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-7-2023-INIT/nl/pdf
4 Het nieuwe kader van 9 maart 2023 wijzigt en verlengt ten dele het tijdelijke crisiskader van 23 maart 2022, zodat de lidstaten de flexibiliteit van de staatssteunregels kunnen gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne.
5 Duitsland, Hongarije, Italië en Spanje.
6 Tsjechië, Frankrijk, Litouwen, Hongarije, Ierland, Italië, Slovenië.
7 Deze belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang omvatten gezamenlijke investeringen door 12 lidstaten in het geval van batterijen en 16 lidstaten in het geval van waterstof.
8 Het gaat hierbij onder meer om de Europese alliantie voor batterijen, de Europese alliantie voor grondstoffen, de Europese alliantie voor de fotovoltaïsche zonne-energiesector, de alliantie voor schone waterstof, de alliantie voor emissievrije luchtvaart, de alliantie voor een circulaire kunststoffen en de industriële alliantie voor de waardeketen van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen. Zie https://single-market-economy.ec.europa.eu/industry/strategy/industrial-alliances_en
9 Aanbeveling (EU) 2023/2113 van de Commissie van 3 oktober 2023 over technologiegebieden die kritiek zijn voor de economische veiligheid van de EU met het oog op nadere risicobeoordeling met de lidstaten
10 Het voortgangsverslag 2023 over het concurrentievermogen 2023 geeft een overzicht van het concurrentievermogen van de EU op het gebied van de belangrijkste schone technologieën.
11 European Commission, A Green Deal Industrial Plan for the Net-Zero Age, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_510
12 Government of Canada, A Made-in-Canada Plan: Strong Middle Class, Affordable Economy, Healthy Future, https://www.budget.canada.ca/2023/home-accueil-en.html
13 In een verslag van de Frans-Duitse raad van economische deskundigen (september 2023) werd geschat dat de macro-economische impact van de IRA op de Europese landen over een periode van 5 tot 10 jaar uiterst beperkt zal zijn, maar werd ook opgemerkt dat schattingen van het effect van IRA in andere studies op basis van hetzelfde model (Attinasi, M G, L Boeckelmann en B Meunier (2023b)) aanzienlijk groter zijn.
14 BCG (2022), “US Inflation Reduction Act: Climate & Energy Features and Potential Implications”, blz. 4.
15 Deloitte (2023), “Sustainability & Climate IRA and the net-zero race – How EU industrial policy should respond”, blz. 11.
16 FACTSHEET One Year In, President Biden’s Inflation Reduction Act is Driving Historic Climate Action and Investing in America to Create Good Paying Jobs and Reduce Costs | The White House
17 BCG (2022), “US Inflation Reduction Act: Climate & Energy Features and Potential Implications”, blz. 15.
18
19 Ter illustratie: de Europese Innovatieraad heeft steun verleend aan een waterstofbedrijf dat als “Unicorn” is aangemerkt, en recenter nog aan een ander bedrijf waarvan de waarde nu op meer dan 200 miljoen EUR wordt geschat, waarmee eerder dit jaar een fondsenwerving van 40 miljoen EUR is afgerond.
20 Met inbegrip van initiatieven en projecten van de kennisinnovatiegemeenschappen (EIT-InnoEnergy, Klimaat-KIG, EIT-grondstoffen), die door het Europees Instituut voor innovatie en technologie worden gefinancierd.
21 International Environmental Agency (2023), “World Energy Investment 2023”, blz. 14.
NL NL