Euratom betreffende toezicht en controle op de overbrenging van radioactieve afvalstoffen en bestraalde splijtstof - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2023)77 - Tenuitvoerlegging door de lidstaten van Richtlijn 2006/117/Euratom betreffende toezicht en controle op de overbrenging van ...
document	COM(2023)77
datum	16 februari 2023

bijlage bij het bijbehorende werkdocument van de diensten van de Commissie gevoegd.

3. Opmerkingen

De Commissie heeft geconstateerd dat de lidstaten in deze verslagleggingscyclus geen niet-uitgevoerde grensoverschrijdende overbrengingen van radioactief afval of verbruikte splijtstof hebben gemeld.

De lidstaten hebben geen problemen gemeld die zouden kunnen vallen onder artikel 4 “Terugzending naar aanleiding van niet vergunde overbrenging en niet aangegeven radioactief afval”; artikel 12 “Niet uitgevoerde overbrenging” noch artikel 16, lid 1, punt c), “Verboden uitvoer”. Op basis van de gerapporteerde gegevens is tijdens de verslagleggingsperiode derhalve geen niet vergunde overbrenging uitgevoerd op het grondgebied van de EU.

In de verslagleggingsperiode is in vier gevallen geen toestemming verleend:

·één lidstaat wees twee aanvragen af omdat de faciliteit waar de eindbehandeling zou plaatsvinden tijdelijk ontoegankelijk was;

·één lidstaat wees twee aanvragen voor de doorvoer van verontreinigd metaalschroot af omdat de aanvraag buiten het toepassingsgebied van de richtlijn viel ²³ . Deze doorvoer werd echter geregeld uitgevoerd krachtens de aldaar geldende regelgeving.

Drie lidstaten (Cyprus, Kroatië en Malta) hebben sinds de verslagleggingsverplichting van de richtlijn op hen van toepassing is geworden nog geen vergunde overbrengingen op hun grondgebied gemeld.

Het bijbehorende werkdocument van de diensten van de Commissie bevat een gedetailleerd overzicht van de grensoverschrijdende overbrengingen van radioactief afval en verbruikte splijtstof in de EU tijdens de onderhavige verslagleggingsperiode.

3.1.Statistieken (2018-2020)

Dit deel bevat een statistisch overzicht van vergunningen en overbrengingen.

Figuur 1.    Aantal vergunningen

De 195 vergunningen die door 21 lidstaten gedurende de periode 2018-2020 zijn gemeld, hebben betrekking op 1 770 vergunde overbrengingen. Een vergunning heeft doorgaans betrekking op meerdere overbrengingen en kan de door dit verslag bestreken periode overschrijden.

Figuur 2.    Aantal overbrengingen

Wat betreft vergunde overbrengingen heeft 98 % (1 732 overbrengingen) betrekking op radioactief afval en 2 % (38 overbrengingen) op verbruikte splijtstof.

De meeste vergunningen en overbrengingen hadden betrekking op intracommunautair verkeer. In totaal was 92,6 % van de overbrengingen van intracommunautaire aard (categorie MM), had 2,7 % betrekking op uitvoer (categorie ME) en had 4,7 % betrekking op invoer (categorie IM).

De statistieken wijzen uit dat het radioactief afval bij 79 % van alle intracommunautaire overbrengingen afkomstig was uit de nucleaire industrie en bij 21 % voortkwam uit niet-nucleaire activiteiten (zoals geneeskunde en onderzoek).

Verwerking van radioactief afval (bv. behandelingen om het volume te verminderen of conditionering) in speciale faciliteiten was het hoofddoel van overbrengingen, naast terugzending van verwerkt radioactief afval of verbruikte splijtstof naar het land van herkomst. Zweden en Duitsland gaven het hoogste aantal vergunningen af, als land van herkomst én als land van bestemming.

De overbrenging van verbruikte splijtstof hield verband met opwerking of terugzending naar het land van herkomst.

Figuur 3.    Overbrenging van radioactief afval: intracommunautair (MM), uitvoer (ME), invoer (IM)

Figuur 4.    Overbrenging van verbruikte splijtstof: intracommunautair (MM), uitvoer (ME), invoer (IM)

4. Follow-up en voortdurende verbetering

In het derde verslag van de Commissie over de uitvoering van de richtlijn stelde zij twee behoeften vast: de harmonisering van het uniforme document met de vereisten van het verslagleggingsmodel verbeteren; en de effecten van de basisnormen op de uitoefening van het toezicht en de controle op grensoverschrijdende overbrenging evalueren.

In haar follow-up van het eerste punt heeft de Commissie, op voorstel van een lidstaat, een herziening van het uniforme document overeenkomstig artikel 17, lid 2, en artikel 21 van de richtlijn voorgesteld teneinde informatie over de oorspronkelijke overbrengingen op te nemen in het gewijzigde uniforme document. In het geval van terugzending zullen de betrokken lidstaten de overbrengingen dus kunnen volgen. Daarnaast heeft de Commissie op voorstel van twee lidstaten een digitaal uniform document gepresenteerd.

²⁴ Wat betreft mogelijke effecten van de basisnormen op de uitvoering van de richtlijn heeft de Commissie geen belangrijke problemen geconstateerd. De melding dat tweemaal toestemming is geweigerd voor de doorvoer van radioactief afval door een lidstaat deed echter een belangrijke vraag rijzen over de toepassing van de richtlijn. De lidstaten verschilden van mening over de vraag of grensoverschrijdende overbrengingen van verontreinigd metaalschroot, dat wordt behandeld en gerecycled, al dan niet binnen het toepassingsgebied van de richtlijn vallen, aangezien een regelgevende instantie van een lidstaat dat materiaal als radioactief afval kan aanmerken. Overeenkomstig de definitie van radioactief afval wordt radioactief materiaal, indien de regelgevende instanties in het kader van de wet- en regelgeving van de landen van herkomst en van bestemming het materiaal controleren als radioactief afval waarvoor noch de landen van herkomst noch die van bestemming verder gebruik voorzien, als radioactief afval in de zin van de richtlijn aangemerkt. De Commissie is bijgevolg van mening dat in dergelijke gevallen toestemming moet worden verleend, ook al heeft het doorvoerland het materiaal niet als radioactief afval aangemerkt.

²⁵ ²⁶ Bovendien heeft één lidstaat er de voorkeur aan geven om de overbrenging van NORM-afval altijd binnen het toepassingsgebied van richtlijn 2006/117/Euratom van de Raad te laten vallen. In dit verband brengt de Commissie in herinnering dat al het NORM-bevattend afval dat officiële controle vereist en is gekwalificeerd als radioactief afval, vanuit juridisch oogpunt binnen het toepassingsgebied van de richtlijn valt.

Tijdens zijn 12e vergadering heeft het Raadgevend comité de Commissie verzocht om na te gaan of het uniforme document moet worden bijgewerkt, met name door informatie over de herkomst van het afval op te nemen middels een verwijzing naar de oorspronkelijke overbrengingen.

5. Conclusies

De uitvoering van de richtlijn zorgde ervoor dat alle grensoverschrijdende overbrengingen van radioactief afval en verbruikte splijtstof binnen de Gemeenschap plaatsvonden met voorafgaande geïnformeerde toestemming van de bevoegde autoriteiten van alle betrokken lidstaten (met inbegrip van de doorvoerlanden), met behulp van het uniforme document. De informatie die betrekking had op alle vergunde overbrengingen binnen een vastgestelde verslagleggingsperiode (drie jaar) werd door alle lidstaten geregeld aan de Commissie toegezonden. Op deze wijze was toezicht en controle op de overbrenging van radioactieve afvalstoffen en verbruikte splijtstof in de hele Gemeenschap gegarandeerd. Voor dat doel wordt gebruik van het verstrekte “verslagleggingsmodel”, alhoewel niet verplicht, zeer aangemoedigd omdat hierdoor gegevens eenvoudig kunnen worden opgevraagd en het risico van een verkeerde interpretatie van informatie wordt verminderd.

In het algemeen concludeert de Commissie dat het huidige Euratom-rechtskader, dat bestaat uit de richtlijn, de richtlijn basisnormen en de richtlijn radioactief afval, de hoogste veiligheidsniveaus waarborgt ten aanzien van de risico’s van ioniserende straling op het grondgebied van de EU in het kader van grensoverschrijdende overbrengingen. Niettemin merkt de Commissie op dat mogelijke verschillen tussen de lidstaten in de definitie van radioactief afval kunnen leiden tot een aantal problemen in de informatie- en vergunningsprocedure. Dit is een verbeterpunt, waarbij in overleg met de lidstaten mogelijkheden voor verdere harmonisatie op dit gebied worden verkend.

(1)

   Richtlijn 2006/117/Euratom van de Raad van 20 november 2006 betreffende toezicht en controle op overbrenging van radioactieve afvalstoffen en bestraalde splijtstof (PB L 337 van 5.12.2006, blz. 21).

(2) Meer specifiek hebben de verslagen betrekking op de periode van 26 december 2017 tot en met 25 december 2020 (vergunningen). Dit was de vierde verslagleggingscyclus voor alle lidstaten behalve Kroatië, waarvoor dit de derde cyclus was sinds het land op 1 juli 2013 toetrad tot de EU. Dit is de laatste cyclus waarin het Verenigd Koninkrijk verslag heeft uitgebracht.
(3) Op grond van artikel 20, lid 2, van de richtlijn moet de Commissie een samenvattend verslag opstellen volgens de in artikel 21 bedoelde procedure.
(4) Op grond van artikel 21 van de richtlijn is in 2007 het Raadgevend comité opgericht.
(5) Artikel 4 van de richtlijn.
(6)

   Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het Europees Economisch en Sociaal Comité inzake de tenuitvoerlegging door de lidstaten van Richtlijn 2006/117/Euratom van de Raad betreffende toezicht en controle op overbrenging van radioactieve afvalstoffen en bestraalde splijtstof, derde verslag, COM(2019) 633 final van 17.12.2019 en SWD(2019) 437 final.

(7) Statistieken inzake kernenergie. Eurostat, februari 2021. ISSN 2443-8219.
(8) België, Bulgarije, Duitsland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Nederland, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië en Zweden.
(9) Het Gezamenlijk Verdrag is op 18 juni 2001 in werking getreden. Het is van toepassing op het beheer van verbruikte splijtstof en radioactief afval afkomstig van niet-militaire kernreactoren en toepassingen en op het beheer van verbruikte splijtstof en radioactief afval in het kader van militaire of defensieprogramma’s, indien dergelijke materialen permanent binnen de werkingssfeer van uitsluitend civiele programma’s worden gebracht en in het kader hiervan worden beheerd, of wanneer zij door de verdragsluitende partij zijn aangemerkt als verbruikte splijtstof of radioactief afval met het oog op de toepassing van dat verdrag. Het Gezamenlijk Verdrag is ook van toepassing op geplande en gecontroleerde lozing in het milieu van vloeibare of gasvormige radioactieve materialen vanuit gereguleerde nucleaire installaties.
(10) Het Verenigd Koninkrijk is ook een overeenkomstsluitende partij. Sinds 11 februari 2022 zijn er 88 overeenkomstsluitende partijen
(https://www-legacy.iaea.org/Publications/Documents/Conventions/jointconv_status.pdf).
(11) Richtlijn 2013/59/Euratom van de Raad van 5 december 2013 tot vaststelling van de basisnormen voor de bescherming tegen de gevaren verbonden aan de blootstelling aan ioniserende straling, en houdende intrekking van de Richtlijnen 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom en 2003/122/Euratom (PB L 13 van 17.1.2014, blz. 1).
(12) Richtlijn 2011/70/Euratom van de Raad van 19 juli 2011 tot vaststelling van een communautair kader voor een verantwoord en veilig beheer van verbruikte splijtstof en radioactief afval (PB L 199 van 2.8.2011, blz. 48).
(13)

   Onder “houder” wordt verstaan iedere natuurlijke of rechtspersoon die vóór de overbrenging van radioactief afval of verbruikte splijtstof krachtens het toepasselijke nationale recht verantwoordelijk is voor dergelijk materiaal en de uitvoering van deze overbrenging naar een ontvanger plant. (Artikel 5, punt 9, van de richtlijn).

(14) Artikel 12 van de richtlijn.
(15) Artikel 16 van de richtlijn.
(16) Artikel 16, lid 1, punt c), van de richtlijn.
(17) Artikel 18 van de richtlijn.
(18) Overeenkomstig artikel 17 van de richtlijn.
(19)

   2008/312/Euratom: Beschikking van de Commissie van 5 maart 2008 tot vaststelling van het in Richtlijn 2006/117/Euratom van de Raad bedoelde uniforme document voor toezicht en controle op de overbrenging van radioactieve afvalstoffen en verbruikte splijtstof (kennisgeving geschied onder nummer C(2008) 793) (PB L 107 van 17.4.2008, blz. 32).

(20) Rectificatie van Beschikking 2008/312/Euratom van de Commissie van 5 maart 2008 tot vaststelling van het in Richtlijn 2006/117/Euratom van de Raad bedoelde uniforme document voor toezicht en controle op de overbrenging van radioactieve afvalstoffen en verbruikte splijtstof (PB L 343 van 23.12.2011, blz. 149).
(21) 2008/956/Euratom: Aanbeveling van de Commissie van 4 december 2008 betreffende criteria voor de uitvoer van radioactieve afvalstoffen en bestraalde splijtstof naar derde landen (Kennisgeving geschied onder nummer C(2008) 7570).
(22) In artikel 5, punt 13, van de richtlijn wordt het begrip “bevoegde autoriteiten” gedefinieerd als “alle autoriteiten die krachtens de respectieve wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen van de landen van herkomst, doorvoer of bestemming gemachtigd zijn uitvoering te geven aan het toezichts- en controlesysteem voor overbrengingen van radioactief afval of verbruikte splijtstof”.
(23) De lidstaten verschillen van mening over de vraag of grensoverschrijdende overbrengingen van verontreinigd metaalschroot dat wordt behandeld en gerecycled al dan niet binnen het toepassingsgebied van de richtlijn vallen. Lidstaten die voor recycling bestemd verontreinigd metaalschroot niet als afval beschouwen, weigeren de benodigde overbrengingsvergunning te verlenen.
(24) In artikel 5, punt 1, van de richtlijn wordt “radioactief afval” gedefinieerd als: “radioactieve stoffen in gasvormige, vloeibare of vaste vorm, waarvoor geen verder gebruik is voorzien door het land van herkomst of van bestemming of door een natuurlijke of rechtspersoon wiens beslissing door deze landen wordt aanvaard, en die door een regelgevende instantie als radioactief afval worden gecontroleerd overeenkomstig het wet- en regelgevingskader van de landen van herkomst en bestemming”
(25) Naturally Occurring Radioactive Material (radioactief materiaal van natuurlijke oorsprong).
(26) Zoals opgemerkt in het derde verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het Europees Economisch en Sociaal Comité over de uitvoering van de richtlijn.