Overwegingen bij COM(2021)386 - Goedkeuring van de beoordeling van het herstel- en veerkrachtplan voor Litouwen - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2021)386 - Goedkeuring van de beoordeling van het herstel- en veerkrachtplan voor Litouwen. |
|---|---|
| document | COM(2021)386  |
| datum | 2 juli 2021 |
(2) Op 9 juli 2019 en op 20 juli 2020 heeft de Raad in het kader van het Europees Semester aanbevelingen gericht tot Litouwen. De Raad beval Litouwen met name aan de naleving van de belastingwetgeving te verbeteren en de belastinggrondslag te verbreden tot bronnen die minder schadelijk zijn voor de groei, en inkomensongelijkheid, armoede en sociale uitsluiting aan te pakken, onder meer door de opzet van het belasting- en uitkeringsstelsel te verbeteren. Bovendien beval de Raad Litouwen aan de kwaliteit en efficiëntie op alle onderwijs- en opleidingsniveaus, ook voor volwassenen, alsook de kwaliteit, betaalbaarheid en efficiëntie van de gezondheidszorg te verbeteren. Litouwen werd ook aanbevolen het economisch beleid op het gebied van investeringen te concentreren op innovatie, energie- en hulpbronnenefficiëntie en duurzame vervoers- en energieverbindingen, rekening houdend met regionale verschillen, alsmede de groei van de productiviteit te bevorderen door de overheidsinvesteringen efficiënter te maken. Bovendien kreeg het land de aanbeveling een samenhangend beleidskader te ontwikkelen om de samenwerking tussen de wetenschappelijke gemeenschap en het bedrijfsleven te ondersteunen en de uitvoerende instanties op het gebied van onderzoek en innovatie te consolideren. Met het oog op het aanpakken van de COVID-19-crisis werd Litouwen aanbevolen alle nodige maatregelen te nemen om de pandemie doeltreffend te bestrijden en de economie en het daaruit voortvloeiende herstel te ondersteunen. Daarnaast heeft de Raad Litouwen aanbevolen de veerkracht van het zorgstelsel te versterken, onder meer door toereikende financiering vrij te maken en tekorten aan zorgpersoneel en kritieke medische goederen aan te pakken, en de toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorgdiensten te verbeteren. Voorts werd Litouwen aanbevolen de gevolgen van de crisis voor de werkgelegenheid te verzachten, de financiering en het bereik van maatregelen voor actief arbeidsmarktbeleid uit te breiden en vaardigheden te bevorderen, de dekking en de toereikendheid van het sociale vangnet te waarborgen en ervoor te zorgen dat het belasting- en uitkeringsstelsel doeltreffender bescherming biedt tegen armoede. Ook werd aanbevolen om de liquiditeit van bedrijven te ondersteunen, vooral voor kleine en middelgrote ondernemingen en exportgerichte sectoren, om mature publieke investeringsprojecten te vervroegen en om particuliere investeringen te bevorderen teneinde het economisch herstel te stimuleren. Tot slot heeft de Raad Litouwen aanbevolen om de investeringen toe te spitsen op de groene en de digitale transitie, met name op de dekking en het gebruik van breedband met zeer hoge capaciteit, het schoon en efficiënt opwekken en gebruiken van energie, en duurzaam vervoer, en om technologische innovatie in kleine en middelgrote ondernemingen te bevorderen. Naar aanleiding van de indiening van het herstel- en veerkrachtplan heeft de Commissie de voortgang bij de uitvoering van die landspecifieke aanbevelingen beoordeeld. Daarbij is zij tot de bevinding gekomen dat volledig uitvoering is gegeven aan de aanbeveling alle nodige maatregelen te nemen om de pandemie doeltreffend te bestrijden, de economie te stimuleren en het daaruit voortvloeiende herstel te ondersteunen. Er is substantiële vooruitgang geboekt met betrekking tot de aanbeveling om de investeringen te concentreren op energieverbindingen.
(3) In de aanbeveling van de Raad over het economisch beleid van de eurozone 2 hebben de lidstaten van de eurozone de aanbeveling gekregen om, mede via hun herstel- en veerkrachtplannen, onder meer te zorgen voor een beleidsstandpunt dat het herstel ondersteunt, en de convergentie, veerkracht en duurzame en inclusieve groei verder te verbeteren. De Raad beval in de aanbeveling ook aan om de nationale institutionele kaders te versterken, te zorgen voor macrofinanciële stabiliteit, de EMU te voltooien en de internationale rol van de euro te versterken.
(4) Op 14 mei 2021 heeft Litouwen in overeenstemming met artikel 18, lid 1, van Verordening (EU) 2021/241 zijn herstel- en veerkrachtplan ingediend bij de Commissie. Die indiening volgde op een raadpleging overeenkomstig het nationale rechtskader. De nationale zeggenschap over de herstel- en veerkrachtplannen ligt ten grondslag aan de succesvolle uitvoering en de blijvende nationale impact van de plannen, en aan de geloofwaardigheid ervan op Unieniveau. Krachtens artikel 19 van die verordening heeft de Commissie de relevantie, doeltreffendheid, efficiëntie en samenhang van het herstel- en veerkrachtplan beoordeeld in overeenstemming met de beoordelingsrichtsnoeren van bijlage V bij die verordening.
(5) De herstel- en veerkrachtplannen moeten de algemene doelstellingen nastreven van de bij Verordening (EU) 2021/241 ingestelde herstel- en veerkrachtfaciliteit en het bij Verordening (EU) 2020/2094 van de Raad vastgestelde EU-herstelinstrument ter ondersteuning van het herstel na de COVID-19-crisis. Ze moeten de economische, sociale en territoriale cohesie van de Unie bevorderen door bij te dragen tot de zes pijlers die worden genoemd in artikel 3 van Verordening (EU) 2021/241.
(6) De uitvoering van de herstel- en veerkrachtplannen van de lidstaten zal gepaard gaan met een gecoördineerde investerings- en hervormingsinspanning in de hele Unie. Via de gecoördineerde en gelijktijdige uitvoering van deze hervormingen en investeringen en de uitvoering van grensoverschrijdende projecten zullen die hervormingen en investeringen elkaar versterken en positieve overloopeffecten in de hele Unie genereren. Ongeveer een derde van het effect van de faciliteit op de groei en de jobcreatie in de lidstaten zal dan ook afkomstig zijn van overloopeffecten uit andere lidstaten.
Een evenwichtige respons die bijdraagt tot de zes pijlers
(7) In overeenstemming met artikel 19, lid 3, punt a), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.1 van bijlage V bij die verordening vormt het herstel- en veerkrachtplan in hoge mate (score A) een alomvattende en voldoende evenwichtige respons op de economische en sociale situatie en draagt het zodoende bij aan elk van de zes in artikel 3 van Verordening (EU) 2021/241 genoemde pijlers, daarbij rekening houdend met de specifieke uitdagingen van en de financiële toewijzing aan de betrokken lidstaat.
(8) Het plan omvat maatregelen die bijdragen tot alle zes pijlers en elk van de zeven componenten van het plan heeft betrekking op een of meer pijlers. Een dergelijke aanpak draagt ertoe bij dat elke pijler op coherente wijze volledig wordt aangepakt. Tegelijkertijd bevat het plan een specifiek op de groene, en een specifiek op de digitale transitie gerichte component. De verwezenlijking van de groene doelstelling moet worden ondersteund door de toename van lokaal geproduceerde hernieuwbare energie, de bevordering van duurzaam vervoer, de maatregelen voor groene overheidsopdrachten en de renovatie van gebouwen ter bevordering van een duurzaam stedelijk milieu, en moet zo de reductie van broeikasgassen stimuleren. Alle investeringen en hervormingen voor de digitalisering van de ecosystemen van de overheid, het bedrijfsleven en de industrie, voor het verbeteren van de digitale vaardigheden en voor het bevorderen van de uitrol van 5G zullen naar verwachting bijdragen tot de verwezenlijking van de digitale doelstellingen.
(9) Het plan zal naar verwachting bijdragen tot de verbetering van de macro-economische prestaties door de economische en sociale gevolgen van de COVID-19-crisis te verzachten en tegelijkertijd de economische, sociale en territoriale cohesie te versterken, en aldus de in artikel 3 van Verordening (EU) 2021/241 genoemde derde pijler inzake slimme, duurzame en inclusieve groei te ondersteunen. Het gaat hierbij onder meer om het verhogen van investeringen, het ondersteunen van langetermijninnovatie, het verbeteren van de onderwijsprestaties en het uitbreiden van actief arbeidsmarktbeleid. Het plan richt zich op onderwijs en innovatie, met name op de verbetering van het onderwijs- en opleidingskader, en draagt aldus bij tot de vierde en zesde pijler als genoemd in artikel 3 van de reeds vermelde verordening. De verbetering van het onderwijs in Litouwen zal naar verwachting rechtstreeks bijdragen tot de economische en sociale veerkracht door de onderwijskloof die voortvloeit uit de sociaal-economische achtergrond van de leerlingen, te verkleinen. Het plan heeft tot doel mensen de nodige vaardigheden voor de banen van de toekomst bij te brengen door middel van een verbeterd stelsel voor beroepsonderwijs en -opleiding, een uitgebreid stelsel voor loopbaanbegeleiding en een geherstructureerd stelsel voor volwassenonderwijs. Maatregelen ter bevordering van hoger onderwijs en innovatie zullen naar verwachting de productiviteit en het concurrentievermogen van Litouwen verhogen.
(10) Naar aanleiding van de pandemiecrisis zijn in het Litouwse plan maatregelen opgenomen ter versterking van de in artikel 3 van Verordening (EU) 2021/241 genoemde vijfde pijler (gezondheid en economische, sociale en institutionele veerkracht). Het plan is rechtstreeks gericht is op het verbeteren van de veerkracht, kwaliteit, toegankelijkheid en efficiëntie van het gezondheidszorgstelsel, maar bevat daarnaast ook maatregelen om de sociale infrastructuur van Litouwen te hervormen. Het plan belooft de overheidssector efficiënter te maken via een hervorming en digitalisering van de overheidsdiensten, via een hervorming van het belastingstelsel die gericht is op meer naleving, billijkheid, een betere herverdelingscapaciteit en groeivriendelijkheid, alsook via een verbetering van het begrotingskader, onder meer aan de hand van uitgaventoetsing. De in het plan opgenomen maatregelen zijn ook gericht op betere ondersteuning van de werkgelegenheid en bescherming van het gegarandeerd minimuminkomen, met als doel de armoede te verlichten en de sociale cohesie te verbeteren. Verwacht wordt dat deze maatregelen de territoriale cohesie zullen verbeteren.
Aanpak van alle of een significant deel van de uitdagingen die in de landspecifieke aanbevelingen zijn vastgesteld
(11) In overeenstemming met artikel 19, lid 3, punt b), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.2 van bijlage V bij die verordening zal het herstel- en veerkrachtplan naar verwachting bijdragen tot een doeltreffende aanpak (score A) van alle of een significant deel van de uitdagingen die zijn vastgesteld in de tot Litouwen gerichte landspecifieke aanbevelingen, met inbegrip van de begrotingsaspecten, of de uitdagingen die zijn vastgesteld in andere relevante documenten die officieel door de Commissie zijn vastgesteld in het kader van het Europees Semester.
(12) Het plan omvat een uitgebreide reeks elkaar versterkende hervormingen en investeringen die bijdragen tot een in verschillende mate doeltreffende aanpak van alle of een significant deel van de economische en sociale uitdagingen in de landspecifieke aanbevelingen die de Raad in het kader van het Europees Semester in 2019 en 2020 tot Litouwen heeft gericht, met name op het gebied van gezondheidszorg, zoals veerkracht, toegankelijkheid, kwaliteit, betaalbaarheid en efficiëntie van het gezondheidszorgstelsel; onderwijs en vaardigheden, zoals de kwaliteit en efficiëntie van alle onderwijs- en opleidingsniveaus; sociale inclusie, zoals de voorzieningen voor een minimuminkomen; de naleving van de belastingwetgeving en de doeltreffendheid van het belasting- en uitkeringsstelsel; innovatie, energie- en hulpbronnenefficiëntie, duurzaam vervoer en energieverbindingen.
(13) De in het plan opgenomen hervormingen en investeringen zullen naar verwachting het groeipotentieel van de economie op duurzame wijze een impuls geven. Het plan is gericht op het bevorderen van hernieuwde groei door ondersteuning te bieden aan de digitale en de groene transitie, innovatie, onderwijs en de ontwikkeling van vaardigheden, en op het efficiënter maken van de overheidssector.
(14) De aanbevelingen in verband met de onmiddellijke respons van het begrotingsbeleid op de pandemie kunnen worden geacht buiten het toepassingsgebied van het Litouwse herstel- en veerkrachtplan te vallen, onverminderd het feit dat Litouwen over het algemeen op passende en toereikende wijze heeft gereageerd op de onmiddellijke behoefte aan ondersteuning van de economie via begrotingsmaatregelen in 2020 en 2021, overeenkomstig de bepalingen van de algemene ontsnappingsclausule. Voorts kunnen de aanbevelingen met betrekking tot energieverbindingen en liquiditeitssteun voor de particuliere sector ook worden geacht buiten het toepassingsgebied van het plan te vallen, aangezien, ten eerste, de energieverbindingsprojecten op schema liggen en, ten tweede, de Litouwse regering belastinguitstel heeft ingevoerd, middelen heeft toegewezen voor rechtstreekse betalingen en zich heeft verbonden tot het verstrekken van aanvullende leninggaranties ter ondersteuning van de liquiditeit van bedrijven, als reactie op de COVID-crisis.
(15) Verdere convergentie blijft een prioriteit voor Litouwen. Daarvoor moeten de regionale verschillen worden beperkt en moet zowel het gebrek aan gekwalificeerde arbeidskrachten als de lage investeringsgraad, onder meer in onderzoek en ontwikkeling, worden aangepakt. Het ondernemingsklimaat in Litouwen moet worden verbeterd aan de hand van hervormingen en investeringen die erop gericht zijn de belastinginning te verbeteren, het belastingstelsel efficiënter te maken en de overheidssector te digitaliseren. Het plan heeft tot doel de kwaliteit van onderwijs en opleiding op alle niveaus te verbeteren en de participatiegraad in het volwassenenonderwijs te verhogen met het oog op een beter beheer van vaardigheden. Hervormingen en investeringen in de stelsels voor hoger onderwijs, beroepsonderwijs en beroepsopleiding zullen deze stelsels naar verwachting helpen beter in te spelen op de groene en de digitale transitie in het arbeidsmarktbeleid en het sociaal beleid. De consolidatie van de instanties die verantwoordelijk zijn voor de bevordering van innovatie, zal naar verwachting helpen het onderzoeks- en innovatiebeleid efficiënter te maken. Regionale verschillen, het hoge risico op armoede en de sociale uitsluiting worden aangepakt door middel van hervormingen om de toereikendheid van de minimuminkomenssteun en de herverdelingscapaciteit van het belasting- en uitkeringsstelsel te verbeteren, verbeteringen in de langdurige zorg en de maatregelen om het gezondheidszorgstelsel beter en toegankelijker te maken. Beleidsmaatregelen ter ondersteuning van de digitale transformatie en de groene transitie, zoals de verdere ontwikkeling van de uitrol van netwerken met zeer hoge capaciteit, de ondersteuning van de opwekking en de opslag van hernieuwbare energie en de vervanging van vervuilende voertuigen door emissievrije voertuigen, dragen tot op zekere hoogte ook bij tot het aanpakken van aanzienlijke regionale verschillen. Op deze basis wordt verwacht dat het plan het groeipotentieel van de Litouwse economie op duurzame wijze een significante impuls zal geven.
Bijdrage aan het groeipotentieel, de jobcreatie en de economische, sociale en institutionele veerkracht
(16) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt c), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.3 van bijlage V bij die verordening zal het herstel- en veerkrachtplan naar verwachting een hoge impact (score A) hebben op het versterken van het groeipotentieel, de jobcreatie en de economische, sociale en institutionele veerkracht van de betrokken lidstaat, waarmee wordt bijgedragen tot de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten, onder meer door middel van de bevordering van het kinder- en jeugdbeleid, alsmede op het verzachten van de economische en sociale gevolgen van de COVID-19-crisis en daarmee het bevorderen van de economische, sociale en territoriale cohesie en de convergentie binnen de Unie.
(17) Uit simulaties door de diensten van de Commissie blijkt dat het plan het potentieel heeft om het bbp van Litouwen met 1,0 % tot 1,6 % op te trekken tegen 2026 3 . Naar verwachting zullen de in het plan opgenomen duurzame en groeibevorderende hervormingen en investeringen de structurele zwakke punten van de Litouwse economie aanpakken en de economische veerkracht en productiviteit van het land vergroten. Maatregelen om de opwekking en de opslag van hernieuwbare energie, energie-efficiënte renovatie, digitalisering van de overheidsdiensten, opleiding en ondernemerschap, alsook innovatie en samenwerking tussen de wetenschappelijke wereld en het bedrijfsleven te ondersteunen, zijn in overeenstemming met de geactualiseerde Europese industriestrategie en zullen naar verwachting rechtstreeks bijdragen tot meer werkgelegenheid, economisch concurrentievermogen en duurzame groei op lange termijn. De hervorming van de minimuminkomensregeling, de maatregelen voor de modernisering van het algemeen onderwijs en de hervorming van het stelsel van beroepsonderwijs en -opleiding en de maatregelen ter verbetering van de kwaliteit en toegankelijkheid van de gezondheidszorg zullen naar verwachting een blijvend effect hebben op de sociale inclusie en de vaardigheden in Litouwen. Het langetermijneffect van die maatregelen zal naar verwachting worden versterkt door de budgettaire en economische voordelen van de geplande hervormingen met betrekking tot de overheidssector – met name ter verbetering van het begrotingskader, de naleving van de belastingwetgeving en de efficiëntie van het belastingstelsel.
(18) Wat de bijdrage tot de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten betreft, zal het plan naar verwachting een significant korte- tot middellangetermijneffect hebben op de werking van de arbeidsmarkt, het onderwijs, de armoede en de inkomensongelijkheid, onder meer dankzij een uitbreiding van de financiering voor en het bereik van het actief arbeidsmarktbeleid; een verhoging van de algemene uitkeringen voor alleenstaande ouderen en personen met een handicap, en een uitbreiding van de dekkingsgraad van het stelsel van sociale zekerheid bij werkloosheid. Naar verwachting zal het langetermijneffect worden versterkt dankzij betere onderwijsprestaties en een efficiënter werkend belasting- en uitkeringsstelsel. Het effect van het plan op de territoriale cohesie is niet gekwantificeerd, maar een kwalitatieve analyse wijst op een positief effect op het reduceren van de sociaal-economische verschillen tussen de Litouwse regio’s.
Geen ernstige afbreuk doen
(19) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt d), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.4 van bijlage V bij die verordening zal het herstel- en veerkrachtplan naar verwachting waarborgen dat geen enkele erin opgenomen maatregel (score A) voor de uitvoering van hervormingen en investeringsprojecten ernstig afbreuk doet aan milieudoelstellingen in de zin van artikel 17 van Verordening (EU) 2020/852 van het Europees Parlement en de Raad 4 (het beginsel “geen ernstige afbreuk doen”).
(20) Het herstel- en veerkrachtplan verzekert voor elke hervorming en investering dat geen ernstige afbreuk wordt gedaan aan de zes milieudoelstellingen in de zin van artikel 17 van Verordening (EU) 2020/852, met name mitigatie van klimaatverandering, adaptatie aan klimaatverandering, duurzaam gebruik en bescherming van water en mariene hulpbronnen, circulaire economie, preventie en bestrijding van verontreiniging en bescherming en herstel van biodiversiteit en ecosystemen. Litouwen heeft onderbouwing verstrekt overeenkomstig de technische richtsnoeren “geen ernstige afbreuk doen” van de Commissie (2021/C 58/01). Waar nodig zijn de vereisten van de beoordeling “geen ernstige afbreuk doen” vastgelegd in het ontwerp van een maatregel en gespecificeerd in een mijlpaal of streefdoel van die maatregel. Dit zorgt ervoor dat betalingen voor de respectieve maatregelen pas kunnen worden gedaan nadat de naleving van het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” is gewaarborgd.
(21) In het plan wordt bijzondere aandacht besteed aan maatregelen waarvan het effect op de milieudoelstellingen een grondig onderzoek rechtvaardigt. De groene component legt bijzondere nadruk op duurzame mobiliteit met een hervorming “Moving without polluting the environment” (beweging zonder milieuverontreiniging). Dit omvat met name steun voor de ontwikkeling van de sector hernieuwbare brandstoffen (zoals biomethaan en vloeibare biobrandstoffen van de tweede generatie) en de aanleg van tankstations voor deze alternatieve brandstoffen. Deze investeringen kunnen een negatief effect hebben op verschillende milieudoelstellingen, onder meer op het vlak van mitigatie van klimaatverandering, preventie en bestrijding van luchtverontreiniging en biodiversiteit. Dit moet worden voorkomen door te eisen dat het biomethaangas en de biobrandstoffen uitsluitend worden geproduceerd met de in bijlage IX bij Richtlijn (EU) 2018/2001 van het Europees Parlement en de Raad 5 vermelde grondstoffen en dat de eindproductie voldoet aan de bepalingen van die richtlijn en de daarmee verband houdende uitvoerings- en gedelegeerde handelingen. De producenten moeten certificaten overleggen waaruit blijkt dat hun productie duurzaam is. Voorts heeft Litouwen garanties verstrekt (en herhaald via het betrokken streefdoel) dat voertuigen die steun ontvangen in het kader van het herstel- en veerkrachtplan uitsluitend mogen rijden op biobrandstoffen, vloeibare biomassa en biomassabrandstoffen die in overeenstemming zijn met Richtlijn (EU) 2018/2001 en dat het aandeel biobrandstoffen in de nationale brandstoffenmix mettertijd zal toenemen. Er moet een systeem van rekeneenheden voor hernieuwbare brandstoffen worden opgezet dat de hoeveelheden biomethaangas en andere hernieuwbare brandstoffen die aan de vervoersector worden geleverd, registreert en dat als basis dient om aan de exploitanten certificaten te verstrekken overeenkomstig het verwachte gebruik van hernieuwbare brandstoffen. Ten slotte worden in de wet inzake alternatieve brandstoffen nieuwe vereisten voor de brandstofproducenten vastgesteld.
Bijdrage aan de groene transitie, met inbegrip van biodiversiteit
(22) In overeenstemming met artikel 19, lid 3, punt e), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.5 van bijlage V bij die verordening bevat het herstel- en veerkrachtplan maatregelen die in hoge mate (score A) bijdragen tot de groene transitie, met inbegrip van biodiversiteit, of de aanpak van de daaruit voortvloeiende uitdagingen. De maatregelen ter ondersteuning van de klimaatdoelstellingen zijn goed voor een bedrag dat 37,8 % van de totale toewijzing van het plan vertegenwoordigt, berekend overeenkomstig de methode van bijlage VI bij Verordening (EU) 2021/241. Overeenkomstig artikel 17 van Verordening (EU) 2021/241 strookt het herstel- en veerkrachtplan met de informatie in het nationale energie- en klimaatplan 2021-2030.
(23) De maatregelen in het Litouwse herstel- en veerkrachtplan zullen naar verwachting op doeltreffende wijze bijdragen tot de groene transitie en tot het aanpakken van de daaruit voortvloeiende uitdagingen. Het plan ondersteunt de doelstellingen van Litouwen inzake decarbonisatie en energietransitie, zoals vastgesteld in het nationale energie- en klimaatplan. De groene component omvat maatregelen ter bevordering van de opwekking en opslag van hernieuwbare energie, duurzame mobiliteit, renovatie van gebouwen, herstel van aangetaste veengebieden en circulaire economie. Daarnaast bevat de component overheidssector een maatregel inzake de herziening van het huidige belastingstelsel met het oog op het identificeren en geleidelijk afschaffen van de belastingvoordelen en -vrijstellingen die het schadelijkst zijn voor het milieu. De uitvoering van deze voorgestelde maatregelen zal naar verwachting een blijvend effect hebben, met name door bij te dragen tot de groene transitie, de verbetering van de biodiversiteit en de bescherming van het milieu.
(24) Wat hernieuwbare energie betreft, zal het plan naar verwachting bijdragen tot het creëren van ten minste 301,9 MW aan extra capaciteit voor de opwekking van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen. Ten minste 271,8 MW van die nieuwe capaciteit moet worden geleverd door zonne-energiecentrales (waaronder 4 MW door een centrale in de regio Utena) en ten minste 30,1 MW door onshore-windenergiecentrales. Bovendien moet worden gezorgd voor individuele elektriciteitsopslagfaciliteiten met een capaciteit van ten minste 15,2 MWh en voor andere elektriciteitsopslag met een capaciteit van ten minste 200 MW.
(25) Als gevolg van de uitvoering van de in het plan opgenomen maatregelen, en met name investeringen om de renovatie van gebouwen te versnellen, zal tegen 2026 naar verwachting een besparing op primaire energie van 215 GWh worden gerealiseerd, waardoor de broeikasgasemissies mogelijk met 21 500 ton CO2-equivalent zullen dalen. Dit komt bovenop de verwachte energie- en broeikasgasbesparingen als gevolg van de vervanging van vervuilende voertuigen door emissievrije en emissiearme voertuigen, in combinatie met de aanleg van infrastructuur voor de productie en voor het laden en tanken van alternatieve brandstoffen. Voorts moet tegen 2023 een actieplan voor de circulaire economie worden aangenomen met het oog op de transitie van Litouwen naar een circulaire economie uiterlijk in 2035. De in het herstel- en veerkrachtplan opgenomen maatregelen zullen naar verwachting bijdragen tot de verwezenlijking van de klimaat- en energiedoelstellingen van Litouwen voor 2030 en 2050.
Bijdrage aan de digitale transitie
(26) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt f), van Verordening (EU) 2021/241 en punt 2.6 van bijlage V bij die verordening bevat het herstel- en veerkrachtplan maatregelen die in hoge mate (score A) bijdragen tot de digitale transitie of de aanpak van de daaruit voortvloeiende uitdagingen. De maatregelen ter ondersteuning van de digitale doelstellingen zijn goed voor een bedrag dat 31,5 % van de totale toewijzing van het plan vertegenwoordigt, berekend overeenkomstig de methode van bijlage VII bij Verordening (EU) 2021/241.
(27) Het plan behandelt alle aspecten van de digitale transformatie van Litouwen: connectiviteit, digitalisering van de publieke en private sector en digitale vaardigheden. Het plan omvat maatregelen om de uitrol van netwerken met zeer hoge capaciteit verder te ontwikkelen, ook in landelijke en afgelegen gebieden. Substantiële hervormingen en investeringen moeten de overheidssector digitaliseren. Deze maatregelen moeten een belangrijke rol spelen in de digitalisering van de economie, door het ondernemingsklimaat te verbeteren en de administratieve kosten te verlagen. Het plan omvat maatregelen ter bevordering van digitale vaardigheden voor kinderen, werknemers, ambtenaren en ouderen. Er zijn ook maatregelen gepland om het tekort aan IT’ers op de arbeidsmarkt aan te pakken. Voorts worden in het plan investeringen voorgesteld om de invoering van geavanceerde digitale technologieën in de particuliere sector te bevorderen, met name wat betreft samenwerking tussen de wetenschappelijke gemeenschap en het bedrijfsleven op het vlak van innovatieve technologieën en de digitalisering van de culturele sector.
(28) In de context van de pandemie is de digitalisering van de gezondheidszorg- en onderwijsstelsels ook een belangrijke uitdaging en een prioriteit voor actie geworden. Het plan omvat maatregelen ter bevordering van digitale oplossingen in verband met e-gezondheid en online leren. Daarnaast omvat het plan belangrijke maatregelen om digitale oplossingen te integreren in de organisatie van de dienst voor arbeidsvoorziening, de inning van belastingen en douanerechten, en de vergroening van de economie.
Blijvende effecten
(29) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt g), van Verordening (EU) 2021/241 en deel 2.7 van bijlage V bij die verordening zal het herstel- en veerkrachtplan naar verwachting in hoge mate (score A) een blijvend effect sorteren voor Litouwen.
(30) Van de uitvoering van de beoogde hervormingen kunnen langdurige structurele veranderingen worden verwacht. Met name de beoogde hervormingen voor het bevorderen van de groene en de digitale transitie, alsmede de hervormingen in de onderwijs-, beroepsonderwijs- en beroepsopleidingsstelsels zullen naar verwachting een blijvend effect hebben op de Litouwse economie vanwege het stimulerende effect op de voor de arbeidsmarkt vereiste vaardigheden en de positieve impact op de exportcapaciteit, de productiviteit en de duurzame langetermijngroei in het algemeen. Daarnaast wordt verwacht dat de beoogde hervormingen in het hoger onderwijs de kwaliteit en efficiëntie van de hogeronderwijsprogramma’s zullen verbeteren. De stroomlijning van het nationale innovatiebeleid zal naar verwachting een aanzienlijk blijvend effect op innovatie hebben. De beoogde hervormingen van de gezondheidszorgsector, zoals de consolidatie van het ziekenhuisnetwerk, de reorganisatie van de ambulancediensten, de oprichting van het competentieplatform voor gezondheidswerkers en de ontwikkeling van het digitale gezondheidszorgstelsel zullen naar verwachting de efficiëntie, de toegankelijkheid en de veerkracht van het gezondheidszorgstelsel verhogen. Voorts zullen hervormingen om de overheidssector te moderniseren, zowel inzake beheer van de overheidsdiensten als begrotingsplanning, met inbegrip van uitgaventoetsing, naar verwachting langdurige verbeteringen tot gevolg hebben op het vlak van de efficiëntie van de overheidssector. Hervormingen om de naleving van de belastingwetgeving te versterken, het belastingstelsel efficiënter te maken en de herverdelingscapaciteit van het belasting- en uitkeringsstelsel te verbeteren, zullen naar verwachting de armoede en de sociale uitsluiting verminderen en helpen de houdbaarheid van de begroting en de economische efficiëntie te verbeteren.
(31) Van de uitvoering van de beoogde investeringen kunnen langdurige structurele veranderingen worden verwacht. Groene investeringen zullen naar verwachting de transitie van Litouwen naar een circulaire economie ondersteunen, innovatieve en slimme mobiliteit stimuleren en Litouwen minder afhankelijk maken van niet-hernieuwbare energie en hulpbronnen. Investeringen ter bevordering van de digitalisering in de overheidssector, het bedrijfsleven en de academische wereld zullen naar verwachting meer efficiëntie in die sectoren met zich meebrengen. Door het actief arbeidsmarktbeleid meer financiële middelen en een groter bereik te geven, zal er naar verwachting een blijvend effect worden teweeggebracht op de werking van de arbeidsmarkt, alsook op het gebied van armoedebestrijding en inkomensgelijkheid. Het blijvende effect van het plan kan ook worden vergroot aan de hand van synergieën tussen het plan en andere programma’s (waaronder door de fondsen van het cohesiebeleid gefinancierde programma’s), met name door de diepgewortelde territoriale uitdagingen grondig aan te pakken en een evenwichtige ontwikkeling te bevorderen.
Monitoring en uitvoering
(32) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt h), van Verordening (EU) 2021/241 en deel 2.8 van bijlage V bij die verordening zijn de in het herstel- en veerkrachtplan voorgestelde regelingen passend (score A) om te zorgen voor een doeltreffende monitoring en uitvoering van het herstel- en veerkrachtplan, met inbegrip van het beoogde tijdschema en de beoogde mijlpalen en streefdoelen, alsmede de bijbehorende indicatoren.
(33) Het ministerie van Financiën moet de beheersautoriteit zijn die de uitvoering en monitoring van het plan coördineert, en moet tevens fungeren als het belangrijkste contactpunt voor de Commissie. Het centrale agentschap projectbeheer moet fungeren als een administratieve autoriteit voor het plan, die projecten beoordeelt en selecteert en toeziet op de naleving van de projectcontracten en de wetgeving van de lidstaat en van de Unie. De sectorale ministeries en de autoriteiten die onder hun controle staan, moeten in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van en verslaglegging over de mijlpalen en streefdoelen. De monitoringindicatoren zijn relevant, aanvaardbaar en robuust. Ze geven het algemene ambitieniveau van het plan adequaat weer en zijn realistisch. Wat de mijlpalen en streefdoelen betreft, is er sprake van een enigszins ongelijke spreiding in de tijd en van uitstel richting 2026. De mijlpalen en streefdoelen zijn ook relevant voor reeds voltooide maatregelen die in aanmerking komen overeenkomstig artikel 17, lid 2, van Verordening (EU) 2021/241. Om een betalingsverzoek te kunnen rechtvaardigen, moeten deze mijlpalen en streefdoelen in de loop van de tijd op bevredigende wijze worden bereikt.
(34) De lidstaten moeten zorgen voor communicatie en erkenning van de financiële steun in het kader van de faciliteit, overeenkomstig artikel 34 van Verordening (EU) 2021/241. In het kader van het instrument voor technische ondersteuning kunnen de lidstaten om technische ondersteuning bij de uitvoering van hun plan verzoeken.
Kostenberekening
(35) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt i), van Verordening (EU) 2021/241 en deel 2.9 van bijlage V bij die verordening is de in het plan verstrekte motivering voor het bedrag van de geraamde totale kosten van het herstel- en veerkrachtplan in redelijke mate (score B) redelijk en aannemelijk, strookt het met het kostenefficiëntiebeginsel en staat het in verhouding tot de verwachte nationale economische en sociale gevolgen.
(36) Litouwen heeft individuele kostenramingen verstrekt voor alle in het herstel- en veerkrachtplan opgenomen investeringen. De uitsplitsing van de kosten is over het algemeen gedetailleerd en goed onderbouwd. De ramingen zijn gebaseerd op vergelijkingen met soortgelijke investeringen uit het verleden. Hoewel Litouwen geen onafhankelijke validering van de voorgestelde kostenramingen heeft voorgelegd, blijkt uit de beoordeling van de kostenramingen en de bijbehorende bewijsstukken dat de meeste kosten goed gemotiveerd en redelijk zijn. De voor financiering voorgestelde bedragen werden passend geacht en werden beschouwd als een redelijke indicatie van de aannemelijkheid van de kostenramingen. Hoewel de meeste bedragen laag tot middelgroot zijn ten opzichte van de kosten van soortgelijke hervormingen of investeringen, wordt de kostenberekening voor een beperkt aantal maatregelen in beperkte mate aannemelijk geacht. Tot slot zijn de geraamde totale kosten van het herstel- en veerkrachtplan in overeenstemming met het kostenefficiëntiebeginsel en staan ze in verhouding tot het verwachte nationale economische en sociale effect.
Bescherming van financiële belangen
(37) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt j), van Verordening (EU) 2021/241 en deel 2.10 van bijlage V bij die verordening zijn de in het herstel- en veerkrachtplan voorgestelde regelingen en de in dit besluit vermelde aanvullende maatregelen passend (score A) om corruptie, fraude en belangenconflicten bij het gebruik van de financiële middelen die op grond van deze verordening zijn verstrekt, te voorkomen, op te sporen en recht te zetten, en wordt verwacht dat de regelingen daadwerkelijk dubbele financiering in het kader van de verordening en andere Unieprogramma’s zullen voorkomen. Dit doet geen afbreuk aan de toepassing van andere instrumenten om de naleving van de wetgeving van de Unie te bevorderen en af te dwingen, met inbegrip van instrumenten om corruptie, fraude en belangenconflicten te voorkomen, op te sporen en te verhelpen en om de Uniebegroting te beschermen overeenkomstig Verordening (EU, Euratom) 2020/2092 van het Europees Parlement en de Raad 6 .
(38) Het interne controlesysteem dat in het herstel- en veerkrachtplan van Litouwen wordt beschreven, berust op bestaande processen en structuren, en definieert duidelijk de actoren (organen/entiteiten) en hun rollen en verantwoordelijkheden voor de uitvoering van interne controletaken. Het systeem is gebaseerd op het model dat voor de structuurfondsen voor de periode 2021-2027 wordt gebruikt en moet een reeks functies en procedures omvatten die door de beheersautoriteit, de administratieve autoriteit en de auditautoriteit overeenkomstig hun mandaat moeten worden uitgevoerd om de naleving van de bepalingen en beginselen van de toepasselijke wetgeving te waarborgen. Deze instanties moeten volledige toegang krijgen tot de relevante informatie. Extra expertise en administratieve capaciteit voor de nieuw opgerichte auditautoriteit is gepland, maar moet nog worden opgebouwd.
(39) Onder meer als gevolg van de grote veranderingen in het beheer- en controlesysteem van de structuurfondsen van de EU ontbraken bepaalde audit- en controle-elementen nog toen het plan werd ingediend; deze elementen moeten alsnog tijdig worden ingevoerd. Het betreft dan met name het vaststellen van besluiten tot vaststelling van het wettelijke mandaat van de beheersautoriteit, de administratieve en de auditautoriteit, de vaststelling van een auditstrategie en de operationalisering en ingebruikneming van een specifiek IT-instrument (IS2021), dat nodig is om te voldoen aan de betrokken vereisten van Verordening (EU) 2021/241. Wat dit laatste betreft, is in het plan een mijlpaal voor het monitoren van de naleving van de respectieve vereisten opgenomen, waaraan moet zijn voldaan wanneer het eerste betalingsverzoek wordt ingediend.
Samenhang van het plan
(40) Overeenkomstig artikel 19, lid 3, punt k), van Verordening (EU) 2021/241 en deel 2.11 van bijlage V bij die verordening bevat het herstel- en veerkrachtplan in hoge mate (score A) maatregelen voor de uitvoering van hervormingen en openbare investeringsprojecten die coherente acties vormen.
(41) Het Litouwse herstel- en veerkrachtplan is samenhangend en omvat consistente, elkaar versterkende hervormingen en investeringen en synergieën tussen de verschillende componenten. Het plan getuigt van een strategische en consistente visie en vertoont samenhang binnen elke component, tussen de doelstellingen van verschillende componenten en tussen individuele hervormingen en investeringen in het kader van verschillende componenten. De zeven componenten zijn samenhangend wat betreft hun doelstellingen en de manier waarop investeringen en hervormingen worden gestructureerd en de onderlinge thematische relatie en verbanden worden aangegeven. De componenten versterken elkaar, met name de groene transitie en de digitale transformatie. Het plan is ook in overeenstemming met het nationale voortgangsplan en met het regeringsprogramma.
Gelijkheid
(42) Het plan bevat een aantal maatregelen die Litouwen naar verwachting zullen helpen de uitdagingen aan te pakken op het gebied van gendergelijkheid en gelijke kansen voor iedereen. Het gaat onder meer om maatregelen om direct of indirect tegemoet te komen aan de behoeften van personen met een handicap, zoals het vergemakkelijken van de toegang tot gebouwen, het onafhankelijke gebruik van online overheidsdiensten en een verhoging van de algemene uitkeringen voor alleenstaande personen met een handicap. De ontwikkeling van digitale vaardigheden, met name voor kwetsbare groepen, waaronder personen met een handicap, ouderen, migranten en vluchtelingen, is ook opgenomen in het herstel- en veerkrachtplan van Litouwen. De hervorming van de langdurige zorg moet het voor mantelzorgers in de werkende leeftijd, meestal vrouwen van middelbare leeftijd, gemakkelijker maken om naar de arbeidsmarkt terug te keren. De in het plan opgenomen hervormingen en investeringen moeten de sociale, economische en territoriale ongelijkheden verminderen. Het plan verwijst naar wetgevings- en beleidsinitiatieven die naar verwachting een aanvulling zullen vormen op de hervormingen en investeringen die in het plan zijn opgenomen.
Zelfbeoordeling van de beveiliging
(43) Het plan omvat een zelfbeoordeling van de beveiliging voor investeringen in 5G-connectiviteit, waarin wordt verwezen naar en een beschrijving wordt gegeven van de nationale wetgeving tot uitvoering van belangrijke maatregelen die worden aanbevolen in het kader van de EU-toolbox voor cyberbeveiliging van 5G-netwerken. Deze maatregelen omvatten onder meer het versterken van de rol van de nationale autoriteiten en het beperken van de rol van aanbieders met een hoog risico.
Grensoverschrijdende en meerlandenprojecten
(44) Het plan draagt bij tot de volgende grensoverschrijdende en meerlandenprojecten: Genome Europe en de 5G-corridors van Via Baltica en Rail Baltica. Sommige van deze projecten worden ook gefinancierd in het kader van andere programma’s, zoals de Connecting Europe Facility, en de structuurfondsen.
Raadplegingsproces
(45) Over het plan is in april 2021 een openbare raadpleging gehouden, waaraan burgers en organisaties konden deelnemen. In de vroege stadia van de ontwikkeling van het plan werd een aantal thematische discussies georganiseerd, waarbij werkgeversorganisaties, vakbonden, lokale autoriteiten en niet-gouvernementele organisaties werden betrokken. Om voldoende draagvlak bij de relevante actoren te waarborgen, is het van cruciaal belang dat alle betrokken lokale autoriteiten en belanghebbenden, met inbegrip van de sociale partners, bij de in het plan opgenomen investeringen en hervormingen worden betrokken gedurende de volledige uitvoering ervan.
Positieve beoordeling
(46) Na de positieve beoordeling van het Litouwse herstel- en veerkrachtplan door de Commissie, waarin zij tot de bevinding kwam dat het plan voldoet aan de in Verordening (EU) 2021/241 vastgestelde beoordelingscriteria, overeenkomstig artikel 20, lid 2, van die verordening, moeten in dit besluit de hervormingen en investeringsprojecten worden vastgesteld die nodig zijn voor de uitvoering van het plan, de relevante mijlpalen, streefdoelen en indicatoren, evenals het bedrag dat door de Unie ter beschikking wordt gesteld voor de uitvoering van het plan in de vorm van niet-terugbetaalbare financiële steun.
Financiële bijdrage
(47) De geraamde totale kosten van het herstel- en veerkrachtplan van Litouwen bedragen 2 224 686 966 EUR. Aangezien het herstel- en veerkrachtplan op bevredigende wijze voldoet aan de beoordelingscriteria van Verordening (EU) 2021/241 en aangezien voorts het bedrag van de geraamde totale kosten van het herstel- en veerkrachtplan hoger is dan de maximale financiële bijdrage die voor Litouwen beschikbaar is, moet de aan het herstel- en veerkrachtplan van Litouwen toegewezen financiële bijdrage gelijk zijn aan het totale bedrag van de financiële bijdrage die beschikbaar is voor Litouwen.
(48) Overeenkomstig artikel 11, lid 2, van Verordening (EU) 2021/241 moet de berekening van de maximale financiële bijdrage voor Litouwen uiterlijk op 30 juni 2022 worden bijgewerkt. Overeenkomstig artikel 23, lid 1, van die verordening moet nu een bedrag voor Litouwen ter beschikking worden gesteld voor een juridische verbintenis op uiterlijk 31 december 2022. Indien noodzakelijk moet de Raad na het bijwerken van de maximale financiële bijdrage op voorstel van de Commissie dit besluit wijzigen om onverwijld de bijgewerkte maximale financiële bijdrage daarin op te nemen.
(49) De te verlenen steun moet worden gefinancierd uit de middelen die de Commissie op grond van artikel 5 van Besluit (EU, Euratom) 2020/2053 van de Raad 7 namens de Unie heeft opgenomen. De steun moet worden betaald in termijnen zodra Litouwen op bevredigende wijze de desbetreffende mijlpalen en streefdoelen heeft verwezenlijkt die zijn vastgesteld in verband met de uitvoering van het herstel- en veerkrachtplan.
(50) Litouwen heeft verzocht om voorfinanciering van 13 % van de financiële bijdrage. Dat bedrag moet ter beschikking van Litouwen worden gesteld onder voorbehoud van de inwerkingtreding en in overeenstemming met de financieringsovereenkomst bedoeld in artikel 23, lid 1, van Verordening (EU) 2021/241.
(51) Dit besluit moet de uitkomst onverlet laten van eventuele procedures met betrekking tot de toekenning van middelen van de Unie in het kader van andere programma’s van de Unie dan Verordening (EU) 2021/241 of van eventuele procedures met betrekking tot verstoringen van de werking van de interne markt, met name uit hoofde van de artikelen 107 en 108 van het Verdrag. Het doet geen afbreuk aan het vereiste dat de lidstaten, uit hoofde van artikel 108 van het Verdrag, de Commissie op de hoogte brengen van voorgenomen steunmaatregelen.