Overwegingen bij COM(2023)798 - Machtiging tot het openen van onderhandelingen tussen de EU en Zwitserland over institutionele oplossingen voor overeenkomsten tussen de EU en Zwitserland met betrekking tot de interne markt, over overeenkomsten die de basis vormen voor de permanente bijdrage van Zwitserland aan de cohesie van de Unie en voor de deelname van Zwitserland aan EU-programma’s

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

 
dossier COM(2023)798 - Machtiging tot het openen van onderhandelingen tussen de EU en Zwitserland over institutionele oplossingen voor ...
document COM(2023)798
datum 20 december 2023
 
(1) In februari 2014 constateerde de Raad dat de betrekkingen tussen de Unie en Zwitserland zich hadden ontwikkeld in de richting van een hogere graad van integratie. Zwitserland had al toegang gekregen tot een aantal sectoren die verband hielden met de interne markt en er werden onderhandelingen overwogen die de deelname van Zwitserland aan de interne markt zouden verbreden.

(2) De Raad gaf de Europese Commissie daarom het mandaat om te onderhandelen over een institutionele kaderovereenkomst die institutionele bepalingen zou introduceren in bestaande en toekomstige overeenkomsten tussen de EU en Zwitserland met betrekking tot de interne markt.

(3) In november 2018 legden de Europese Commissie en Zwitserland de laatste hand aan de ontwerptekst van een institutionele kaderovereenkomst, maar over verschillende kwesties, waaronder het vrije verkeer van personen, werden de onderhandelingen nog voortgezet.

(4) In mei 2021 brak Zwitserland, na verdere gedachtewisselingen met de Europese Commissie, de onderhandelingen over een institutionele kaderovereenkomst eenzijdig af.

(5) In februari 2022 presenteerde de Bondsraad een alternatief, bestaande uit een breed pakket maatregelen met betrekking tot de bilaterale betrekkingen tussen de EU en Zwitserland, waaronder een nieuwe aanpak met betrekking tot de institutionele elementen. Deze institutionele elementen zouden worden opgenomen in elke bilaterale overeenkomst met betrekking tot de interne markt in plaats van in een horizontale overeenkomst. In maart 2022 voerden de Europese Commissie en Zwitserland verkennende gesprekken om te bepalen of beide partijen de onderhandelingen op deze basis konden hervatten.

(6) In het licht van de resultaten van de verkennende gesprekken en voortbouwend op het mandaat van 2014 voor een institutionele kaderovereenkomst en op eerdere mandaten voor overeenkomsten over elektriciteit, gezondheid, voedselveiligheid en de deelname van Zwitserland aan de agentschappen van de Europese Unie voor het ruimteprogramma en voor de spoorwegen, stelde de Commissie voor om opnieuw te gaan onderhandelen over een breed pakket.

(7) Het brede pakket zou het volgende omvatten:

- institutionele bepalingen die moeten worden opgenomen in bestaande en toekomstige overeenkomsten met betrekking tot de interne markt en die zorgen voor dynamische afstemming op het acquis van de Unie, uniforme interpretatie en toepassing, en geschillenbeslechting;

- bepalingen inzake staatssteun die moeten worden opgenomen in bestaande en toekomstige overeenkomsten met betrekking tot de interne markt;

- nieuwe overeenkomsten over elektriciteit, gezondheid en een bijgewerkte en uitgebreide overeenkomst inzake voedselveiligheid;

- een overeenkomst die de deelname van Zwitserland aan EU-programma’s mogelijk maakt;

- een overeenkomst waardoor Zwitserland kan deelnemen aan het Ruimtevaartagentschap van de Europese Unie;

- een overeenkomst die de permanente financiële bijdrage van Zwitserland aan de vermindering van de economische en sociale verschillen in de Europese Unie waarborgt; alsmede

- andere elementen, zoals de financiële bijdrage van Zwitserland voor zijn toegang tot en gebruik van informatiesystemen.

(8) Om homogeniteit en gelijke concurrentievoorwaarden voor de marktdeelnemers binnen de interne markt te waarborgen, moeten de overeenkomsten met betrekking tot de interne markt en de handelingen van de Unie waarnaar in deze overeenkomsten wordt verwezen, worden toegepast in overeenstemming met de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Dit moet betrekking hebben op alle rechtspraak van voor en na het afsluiten van de onderhandelingen.

(9) Voorwaarde voor de voortdurende deelname van Zwitserland aan de interne markt en de mogelijke uitbreiding ervan is dat de regels die van toepassing zijn op de betrekkingen met Zwitserland op de onder de overeenkomsten vallende gebieden, dezelfde zijn als die welke gelden voor de interne markt en dat de interpretatie en toepassing ervan niet kunnen verschillen.

(10) Bovendien vereist de homogeniteit dat het huidige en toekomstige recht van de Unie op de onder die overeenkomsten vallende gebieden in de overeenkomsten wordt opgenomen naarmate het wordt vastgesteld, of naarmate het zich ontwikkelt of verandert. Daartoe moet worden voorzien in een opnameprocedure, met een maximumtermijn voor de tenuitvoerlegging.

(11) Er moet een onafhankelijk arbitragetribunaal worden opgericht om geschillen te beslechten. Het arbitragetribunaal moet een vraag voorleggen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie voor een bindende beslissing, wanneer de toepassing van bepalingen van de overeenkomsten concepten van Unierecht omvat, met inbegrip van mogelijke uitzonderingen en waarborgen.

(12) In alle bestaande en toekomstige overeenkomsten tussen de EU en Zwitserland met betrekking tot de interne markt moeten identieke institutionele bepalingen worden opgenomen om een gecoördineerd en samenhangend beheer van de overeenkomsten te vergemakkelijken. Deze institutionele bepalingen zouden met name in de volgende bestaande overeenkomsten worden opgenomen: Overeenkomst over het vrije verkeer van personen7, Overeenkomst inzake luchtvervoer8, Overeenkomst inzake het goederen- en personenvervoer per spoor en over de weg9, Overeenkomst inzake wederzijdse erkenning van de overeenstemmingsbeoordeling10, Overeenkomst inzake de handel in landbouwproducten11 (alle ondertekend op 21 juni 1999). De institutionele bepalingen zouden ook worden opgenomen in de toekomstige overeenkomsten over elektriciteit en voedselveiligheid. Zij moeten van overeenkomstige toepassing zijn in de toekomstige gezondheidsovereenkomst wanneer die overeenkomst voorziet in de deelname van Zwitserland aan EU-mechanismen en -netwerken.

(13) Teneinde gelijke concurrentievoorwaarden op de interne markt te garanderen, dienen de voor de EU-lidstaten en Zwitserland geldende staatssteunregels te worden opgenomen in de bestaande Overeenkomst inzake luchtvervoer en de Overeenkomst inzake het goederen- en personenvervoer per spoor en over de weg, alsmede in toekomstige overeenkomsten met betrekking tot de interne markt, waaronder een overeenkomst inzake elektriciteit. Verder moet de beoordeling van alle staatssteun in Zwitserland gebaseerd zijn op materiële en procedurele regels die gelijkwaardig zijn aan de regels die binnen de EU worden toegepast.

(14) Onverminderd de verplichting om het huidige en toekomstige recht van de Unie op te nemen in de Overeenkomst over het vrije verkeer van personen en met inachtneming van de beginselen van non-discriminatie tussen de lidstaten en wederkerigheid, kan het nodig zijn specifieke beperkte aanpassingen van het bestaande acquis van de Unie op het gebied van het vrije verkeer van personen overeen te komen. Eventuele aanpassingen mogen niet leiden tot een vermindering van de rechten die EU-burgers momenteel genieten op grond van de Overeenkomst over het vrije verkeer van personen.

(15) Onverminderd de verplichting om de huidige en toekomstige wetgeving van de Unie op het gebied van de detachering van werknemers in de Overeenkomst over het vrije verkeer van personen op te nemen, kan het nodig zijn specifieke beperkte aanpassingen overeen te komen om rekening te houden met de specifieke kenmerken van de Zwitserse arbeidsmarkt en om de toepassing van de Overeenkomst te garanderen. Onverminderd de beginselen van non-discriminatie, rechtvaardiging en evenredigheid, moeten deze aanpassingen beperkt blijven tot de voorafgaande kennisgeving van de grensoverschrijdende verrichting van diensten om controles in specifieke sectoren op basis van risicobeoordelingen en het stellen van een financiële zekerheid voor dienstverrichters die niet aan hun voorafgaande financiële verplichtingen hebben voldaan, te vergemakkelijken, en vereisten voor zelfstandigen met betrekking tot het verstrekken van duidelijk afgebakende en gespecificeerde documenten te versoepelen. De Unie kan er ook mee instemmen dat Zwitserland niet gebonden is door toekomstige wijzigingen van rechtsinstrumenten van de Unie op het gebied van de detachering van werknemers wanneer deze tot gevolg hebben dat het beschermingsniveau van gedetacheerde werknemers met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, met name salarissen en toelagen, aanzienlijk wordt verzwakt of verlaagd.

(16) Onverminderd de verplichting om het huidige en toekomstige recht van de Unie op de onder de Overeenkomst inzake het goederen- en personenvervoer per spoor en over de weg vallende gebieden op te nemen, kunnen specifieke beperkte aanpassingen op dit gebied worden overeengekomen. Deze mogen geen wijziging brengen in het toepassingsgebied van de Overeenkomst, dat internationaal passagiersvervoer omvat, met uitzondering van zuiver binnenlands vervoer in Zwitserland (d.w.z. nationaal langeafstands-, regionaal en lokaal vervoer).

(17) Met het doel de langdurige en succesvolle samenwerking tussen de EU en Zwitserland te consolideren en te verdiepen, met name op het gebied van onderzoek en innovatie, onderwijs, opleiding, jeugd, sport en cultuur, alsook op andere gebieden van gemeenschappelijk belang, moet een overeenkomst een meer systematische deelname van Zwitserland aan EU-programma’s in de toekomst mogelijk maken. In deze overeenkomst moeten de algemene voorwaarden voor de deelname van Zwitserland aan EU-programma’s worden vastgelegd.

(18) Er moet ook overeenstemming worden bereikt over specifieke voorwaarden voor de deelname van Zwitserland aan de generatie programma’s van de Unie voor de periode 2021-2027, met name de programma’s voor onderzoek en innovatie, de activiteiten van de Europese gemeenschappelijke onderneming voor ITER en de ontwikkeling van fusie-energie, Digitaal Europa, Erasmus+, EU4Health en Copernicus.

(19) In het licht van de deelname van Zwitserland aan de interne markt van de EU en om de voortdurende en evenwichtige versterking van de onderlinge economische en sociale betrekkingen aan te moedigen, moeten de EU en Zwitserland een nieuw juridisch bindend mechanisme instellen om een regelmatige, onderling overeengekomen en billijke financiële bijdrage van Zwitserland aan de vermindering van de economische en sociale verschillen tussen de regio’s van beide partijen mogelijk te maken. Dit nieuwe wettelijk bindende mechanisme moet klaar zijn voor het volgende meerjarig financieel kader van de EU.