Toelichting bij COM(2023)684 - Verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën (Voorlopige beoordeling van de maatregelen die de EU heeft genomen om investeringen in schone technologieën te stimuleren en van het effect van de Amerikaanse Inflation Reduction Act op investeringen) - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2023)684 - Verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën (Voorlopige beoordeling van de ... |
|---|---|
| bron | COM(2023)684 |
| datum | 24-10-2023 |
Verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën
(Voorlopige beoordeling van de maatregelen die de EU heeft genomen om investeringen in schone technologieën te stimuleren en van het effect van de Amerikaanse Inflation Reduction Act op investeringen)
1. Achtergrond
Schone technologieën spelen een sleutelrol in onze groene transitie en de aanpak van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Een ruimere beschikbaarheid daarvan is een essentiële voorwaarde voor een succesvolle uitvoering van de Green Deal. Volgens het Internationaal Energieagentschap zal de de wereldmarkt voor schone technologische apparatuur tegen 2030 verdrievoudigen, tot ongeveer 600 miljard EUR per jaar1.
De ontwikkeling en productie van geavanceerde schone technologieën vereisen een gevarieerde reeks inputs, variërend van kritieke grondstoffen tot microchips, geschoolde arbeidskrachten, onderzoek en innovatie, aanzienlijke overheidsinvesteringen en een systeem van stimulansen om particuliere investeringen aan te trekken en een businesscase op te bouwen in belangrijke waardeketens.
De EU heeft in het kader van haar Green Deal-ambities en door middel van een slimme beleidsmix een groeibevorderend regelgevingskader en ondernemingsklimaat tot stand gebracht die gunstig zijn voor de ontwikkeling, productie en toepassing van schone technologie. De EU heeft laten zien dat economische groei samen kan gaan met een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en van het verbruik van hulpbronnen, en zal dat blijven doen2. Het Green Deal-plan voor de industrie zal het concurrentievermogen van de Europese nettonulindustrie verbeteren, hoogwaardige banen scheppen en de snelle transitie naar klimaatneutraliteit ondersteunen door te zorgen voor een voorspelbaarder en eenvoudiger regelgevingsklimaat, snellere toegang tot financiering, verbeterde vaardigheden en open handel, voor veerkrachtige toeleverings- en waardeketens.
De wereld zoekt naar de beste technologieën om de klimaat- en milieuduurzaamheid te verbeteren. Overheden overal ter wereld nemen beleidsmaatregelen om hun buitensporige afhankelijkheid te beperken, strategische toeleveringsketens te ondersteunen die van vitaal belang zijn voor het koolstofvrij maken van de economie en aanzienlijke delen van de markt voor schone technologieën veilig te stellen. De EU heeft bij de wereldwijde klimaatactie het voortouw genomen en heeft een belangrijke rol gespeeld bij het vaststellen van ambitieuze internationale doelstellingen, zoals de recente toezegging van de G20 om de capaciteit voor hernieuwbare energie tegen 2030 te verdrievoudigen. De EU is daarom ingenomen met de inspanningen van de internationale partners om de klimaatverandering te bestrijden, moedigt deze aan, en werkt nauw samen op internationaal niveau.
Dit gebeurt tegen de achtergrond van opeenvolgende crises en toenemende geopolitieke spanningen die de internationale context hebben veranderd door zowel de versnippering als de kwetsbaarheid van de toeleveringsketens te verergeren. In dit verband is het belangrijk ervoor te zorgen dat overheidsmaatregelen ter bevordering van de ontwikkeling van de sector schone technologie worden ontwikkeld in een geest van wederzijds voordeel en leiden tot een positief eindresultaat op mondiaal niveau, zonder het gelijke speelveld of de handelsbetrekkingen tussen landen te verstoren. Meer in het bijzonder moet de EU ervoor zorgen dat deze inspanningen in verschillende landen het concurrentievermogen van de Europese industrie en de veerkracht van de energietransitie en -voorziening niet ondermijnen.
Daarom volgt de EU de ontwikkelingen overal ter wereld zorgvuldig en versterkt zij haar eigen capaciteiten om haar concurrentievermogen op het snel evoluerende en snel groeiende gebied van schone technologieën te handhaven. In deze mededeling wordt een voorlopige beoordeling gegeven van de stand van zaken en wordt uiteengezet wat de EU heeft gedaan om de ontwikkeling en toepassing van schone technologieën te bevorderen en te ondersteunen, de eengemaakte markt te versterken, een gelijk speelveld te waarborgen, onderzoek en innovatie te ondersteunen, haar netwerk van handelsovereenkomsten en internationale strategische partnerschappen uit te breiden en de impact van externe ontwikkelingen te beperken.
In deze mededeling zullen ook de eerste gevolgen van de Amerikaanse Inflation Reduction Act onder de loep worden genomen, zoals door de Europese Raad gevraagd3. Het is echter belangrijk te benadrukken dat andere actoren, met name China, ook actieve programma’s voor overheidssteun hebben die waarschijnlijk een grotere impact zullen hebben op het concurrentievermogen van de schonetechnologiesector in de EU. De Commissie heeft onlangs een antisubsidieonderzoek ingesteld naar elektrische voertuigen uit China en zal waakzaam blijven in andere schonetechnologiesectoren. De Commissie zal al het bewijs van vermeende oneerlijke praktijken dat door de bedrijfstak of uit andere onafhankelijke bronnen wordt aangevoerd, beoordelen.
2. EU-maatregelen om het bedrijfs- en investeringsklimaat op de eengemaakte markt te verbeteren
De EU investeert al geruime tijd in de groene transitie en in het koolstofvrij maken van de industrie. Dit weerspiegelt haar klimaatambitie, maar ook haar streven om haar concurrentievermogen en haar open strategische autonomie te versterken. Volgens het Internationaal Energieagentschap is momenteel slechts de helft van de technologieën die nodig zijn om volledig koolstofvrij te worden, klaar voor de markt. Daarom zal de EU blijven investeren in onderzoeks- en innovatieactiviteiten.
Het financierings- en regelgevingskader van de EU en de lidstaten is gericht op het creëren van een stabiele klimaat van vraag en aanbod op lange termijn. Dat kader is in overeenstemming met de WTO-regels niet-discriminerend en transparant, pakt marktfalen aan en streeft naar een zorgvuldig evenwicht om particuliere investeringen aan te trekken en tegelijkertijd de integriteit van de eengemaakte markt in stand te houden, rekening houdend met het feit dat de lidstaten verschillen in grootte en begrotingscapaciteit.
De EU treedt op om de juiste voorwaarden te scheppen voor de ontwikkeling van producten en oplossingen op het gebied van schone technologie en neemt de maatregelen die nodig zijn om een kostenefficiënte decarbonisatie van de industrie te bevorderen, teneinde concurrerend te blijven en tegemoet te komen aan de eisen van de groene transitie. In dezelfde geest heeft de Commissie vandaag ook een pakket uitgebreide maatregelen goedgekeurd om de windindustrie in Europa te stimuleren, de uitdagingen waarmee de sector wordt geconfronteerd aan te pakken en te zorgen voor een gelijk speelveld met de handelspartners van de EU.
Stimulansen en voorspelbaarheid
De EU heeft een consistent, samenhangend en ambitieus regelgevingskader ontwikkeld om van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Als onderdeel van het “Fit for 55”-pakket is de EU de eerste economie die regelgevingsdoelstellingen heeft vastgesteld om tegen 2035 alleen emissievrije auto’s en bestelwagens te verkopen. Zij heeft ook een reeks andere doelstellingen om de vervuiling terug te dringen en de circulariteit van de economie te vergroten. Het emissiehandelssysteem (ETS) stimuleert door middel van een marktgebaseerd koolstofprijssignaal de investering in schone technologieën en het terugdringen van emissies, terwijl het koolstofgrenscorrectiemechanisme (CBAM) koolstoflekkage voorkomt.
Brede toegang tot betaalbare elektriciteit is een essentiële voorwaarde voor het concurrentievermogen van de EU-industrie. De herziene richtlijn hernieuwbare energie en de wetgeving voor een nettonulindustrie zullen zorgen voor een voorspelbaar ondernemingsklimaat dat de uitrol van en investeringen in schone technologieën bevordert. De hervorming van de opzet van de elektriciteitsmarkt van de EU zal de voorspelbaarheid en stabiliteit van de energiekosten vergroten om het concurrentievermogen van de industrie te stimuleren. Het nieuwe EU-regelgevingskader voor batterijen is een cruciaal element in de transitie van de EU naar een klimaatneutrale economie, doordat het zorgt voor concurrerende en veerkrachtige waardeketens voor de productie, het hergebruik en de recyclage van batterijen in de EU. De voorgestelde verordening inzake ecologisch ontwerp voor duurzame producten zal circulariteit verder integreren in strategische industriegroepen.
De Commissie vermindert geleidelijk de administratieve rompslomp en de administratieve lasten en heeft maatregelen genomen om de vergunningverlening voor projecten te vereenvoudigen en te versnellen. In 2022 heeft de Commissie beleidsvoorstellen aangenomen die naar verwachting de totale administratieve lasten voor EU-bedrijven met 7,3 miljard EUR zullen verlichten, met name door middel van digitale en interoperabele oplossingen. Bovendien is de Commissie reeds begonnen met de rationalisering van de rapportagevereisten met het oog op een geleidelijke verlaging daarvan met 25 %. Zij heeft een aanzienlijk aantal relevante voorstellen aangenomen naar aanleiding van de mededeling van de Commissie over het concurrentievermogen op lange termijn van de EU van maart 2023 en maakt rationalisering van de rapportagevereisten een belangrijk onderdeel van haar werkprogramma voor 2024.
EU-investeringen
Overheidsmiddelen van de EU en de lidstaten alleen zullen de financieringskloof voor investeringen in schone technologie in de EU niet kunnen dichten, maar zijn wel de essentiële katalysator om extra particuliere financiering aan te trekken voor het koolstofvrij maken van onze energiesystemen, onze industrieën en onze economie in het algemeen.
De EU-begroting ondersteunt actief groene technologieën. In de periode 2021-2027 zal de EU-begroting naar verwachting 578 miljard EUR bijdragen aan klimaatuitgaven, wat neerkomt op 32,6 % van de totale EU-begroting. Dit omvat de steun in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit voor investeringen in groene projecten en voor hervormingen die een doeltreffend faciliterend kader bieden voor de uitrol van groene technologieën.
Andere relevante fondsen en programma’s zijn fondsen voor het cohesiebeleid, InvestEU en Horizon Europa (het programma van de EU voor onderzoek en innovatie, met inbegrip van de partnerschappen en missies in het kader daarvan, en de Europese Innovatieraad). De REPowerEU-hoofdstukken in de nationale herstel- en veerkrachtplannen ondersteunen de lidstaten door aanvullende hervormingen en investeringen voor te stellen om de productie en uitrol van nettonultechnologieën en hernieuwbare energiebronnen te bevorderen. Het moderniseringsfonds, dat wordt gefinancierd met inkomsten uit het emissiehandelssysteem van de EU, cofinanciert investeringen om de energietransitie te versnellen in lidstaten met een lager bbp per hoofd van de bevolking.
In juli 2023 heeft de EIB haar in oktober 2022 goedgekeurde REPowerEU-pakket met 50 % verhoogd van 30 miljard EUR tot 45 miljard EUR, waardoor naar schatting meer dan 150 miljard EUR aan investeringen op dit gebied gemobiliseerd zal worden. Dit REPowerEU-pakket zal in de periode 2022-2027 leningen en aandelenfinanciering kanaliseren. De extra middelen zullen worden besteed aan hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiëntie, netwerken en opslag, oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen en baanbrekende technologieën, zoals koolstofarme waterstof.
Het Innovatiefonds, dat ook wordt gefinancierd door het emissiehandelssysteem van de EU, is een van de grootste financieringsprogramma’s ter wereld die specifiek gericht zijn op het koolstofvrij maken van de industrie en het opschalen van de productie van schone technologie. Sinds de oprichting ervan in 2021 is meer dan 6,5 miljard EUR aan financiering vastgelegd, met totale kapitaalinvesteringen van ongeveer een factor 4 hoger. De geselecteerde projecten in het kader van het innovatiefonds dekken zo’n 17 % van de in de verordening voor een nettonulindustrie vastgestelde doelstellingen voor de productiecapaciteit op het gebied van zonne-energie, batterijen en elektrolyse-installaties, waardoor hoogwaardige banen en groei in Europa worden gecreëerd. In november 2023 zal een nieuwe oproep worden gelanceerd met een begroting van 4 miljard EUR, waarvan 1,4 miljard EUR is gereserveerd voor de productie van schone technologie.
De Commissie zal deze november de allereerste EU-brede veiling voor de productie van hernieuwbare waterstof lanceren, met een budget van 800 miljoen EUR uit het innovatiefonds. De Commissie heeft voorgesteld de veiling als platform uit te breiden tot de lidstaten (veiling als dienst), zodat zij dit EU-brede veilingmechanisme kunnen gebruiken voor met hun eigen middelen te verwezenlijken projecten op hun grondgebied. De Commissie heeft ook de Europese waterstofbank aangekondigd, met als doel de binnenlandse productie van hernieuwbare waterstof in de EU op te voeren.
Zodra het is goedgekeurd zal het voorgestelde “platform voor strategische technologieën voor Europa” (STEP – Strategic Technologies for Europe Platform) bovendien zorgen voor een snelle uitrol van financiële steun voor de ontwikkeling of productie in de Unie van kritieke technologieën op verschillende gebieden, waaronder schone technologieën, door versterking en benutting van de bestaande Eu-instrumenten. Voor het Europees industriebeleid is ook enige gemeenschappelijke Europese financiering nodig. Hoewel het STEP afhankelijk is van de herprogrammering en versterking van bestaande programma’s ter ondersteuning van strategische investeringen, is het ook een belangrijk element voor het testen van de haalbaarheid en voorbereiding van nieuwe interventies als stap in de richting van een Europees soevereiniteitsfonds.
Particuliere investeringen
Een gunstig regelgevingsklimaat in de EU draagt ertoe bij dat particuliere financiering wordt verhoogd en naar economische activiteiten wordt geleid die bijdragen tot het koolstofvrij maken van de economie. Diepe en geïntegreerde EU-kapitaalmarkten en een doeltreffend kader voor duurzame financiering zijn essentiële voorwaarden om het enorme bedrag aan particuliere financiering dat nodig is voor de groene transitie volledig te mobiliseren. De EU-taxonomie biedt bijvoorbeeld een uniform kader voor investeerders om de ontwikkeling van schone technologieën te ondersteunen.
Een echte kapitaalmarktenunie (KMU) kan bedrijven op het gebied van schone technologie ook kansen bieden om toegang te krijgen tot grotere en diepere pools van fondsen van een breder scala aan beleggers en hun financieringsbronnen te diversifiëren. De Commissie heeft alle geplande wetgevingsvoorstellen in het kader van het KMU-actieplan 2020 ingediend om de fragmentatie van de kapitaalmarkten van de EU langs nationale grenzen en de belemmeringen voor een eengemaakte kapitaalmarkt aan te pakken. De Commissie moedigt de medewetgevers aan de nog in behandeling zijnde KMU-voorstellen snel goed te keuren. De KMU is geen “aardig om het hebben”-extraatje, maar een “must” om overheidsfinanciering aan te vullen om de groene transitie te financieren en het concurrentievermogen van de sector schone technologie te waarborgen. De snelle goedkeuring, door de medewetgevers, van de nog in behandeling zijnde voorstellen zou helpen de toegang tot financiering te verbeteren, de financieringsbronnen voor ondernemingen te diversifiëren, structurele belemmeringen voor grensoverschrijdende financiële diensten weg te nemen en risico’s voor de financiële stabiliteit van de EU aan te pakken.
Nationale overheidsinvesteringen
Hoewel de particuliere sector veel van het tilwerk zal moeten doen, is voor overheidsinvesteringen een cruciale rol weggelegd bij het verminderen van de risico’s voor innovatieve ondernemingen en het corrigeren van marktfalen. De nieuwe veiligheidsuitdagingen, de inflatie en de investeringen die nodig zijn om de groene en de digitale transitie te verwezenlijken, hebben ook de nationale begrotingen extra onder druk gezet. Dit benadrukt dat snel overeenstemming moet worden bereikt over de hervorming van het EU-kader voor economische governance.
Het staatssteunbeleid biedt tal van mogelijkheden om schone investeringen op nationaal niveau te ondersteunen. De richtsnoeren inzake staatssteun ten behoeve van klimaat-, energie- en milieusteun (CEEAG), het tijdelijke crisis- en transitiekader4, de richtsnoeren inzake regionale steun en de algemene groepsvrijstellingsverordening bieden de lidstaten een breed scala aan instrumenten om schone investeringen te ondersteunen en tegelijkertijd het gelijke speelveld te beschermen. De meest recente wijziging van het tijdelijke crisis- en transitiekader in maart 2023 biedt de EU-lidstaten nog meer flexibiliteit om investeringen in de productie in strategische sectoren, zoals batterijen, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en koolstofafvang en -opslag, alsook in de productie en recycling van belangrijkste onderdelen daarvan en kritieke grondstoffen daarvoor, te ondersteunen, met steunmogelijkheden die zijn afgestemd op de doelstellingen van de eengemaakte markt en cohesie.
De Commissie heeft sinds maart 2023 regelingen goedgekeurd die door verschillende lidstaten5 zijn opgezet met een totale begroting van ongeveer 6,9 miljard EUR voor investeringen in schone technologieën, en beoordeelt momenteel aanvullende regelingen. In uitzonderlijke gevallen kunnen de lidstaten hogere steun toekennen aan individuele ondernemingen, wanneer er een reëel risico bestaat dat de investeringen anders buiten Europa worden gedaan vanwege subsidies van derde landen. Bovendien heeft de Commissie, als onderdeel van de tijdelijk crisis- en transitiekader, de lidstaten nog meer mogelijkheden geboden om regelingen te ondersteunen die gericht zijn op het versnellen van de uitrol van hernieuwbare energie en energieopslag, of op het koolstofvrij maken van industriële productieprocessen. Op basis hiervan heeft de Commissie sinds maart 2023 acht regelingen in verschillende lidstaten goedgekeurd6 voor een totale begroting van ongeveer 17 miljard EUR, en beoordeelt zij momenteel aanvullende regelingen.
Los daarvan kunnen de lidstaten op grond van de richtsnoeren staatsteun ten behoeve van klimaat, milieubescherming en energie (CEEAG) steun verlenen aan het opzetten van installaties voor wind- en zonne-energie of elektrolyse-installaties om hernieuwbare waterstof te produceren, of aan het koolstofvrij maken van industriële productieprocessen. Tot dusver heeft dit ertoe geleid dat de Commissie steunregelingen met een totale begroting van 88,9 miljard EUR heeft goedgekeurd voor nieuwe productiecapaciteiten voor hernieuwbare energie en voor het stimuleren van andere decarbonisatie-initiatieven.
De Commissie heeft ook staatssteun goedgekeurd in het kader van belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI’s) die door de lidstaten zijn opgezet. Zo zijn er twee belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang voor batterijen gelanceerd met in totaal 20 miljard EUR aan publieke en private investeringen in 68 projecten in de hele EU. Ook zijn twee belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang op het gebied van waterstof goedgekeurd met publieke en particuliere investeringen voor in totaal 26,4 miljard EUR voor 76 projecten in de hele EU7, en worden nog eens twee projecten met voorrang geëvalueerd.
Tot slot genereert het emissiehandelssysteem van de EU aanzienlijke inkomsten die de lidstaten kunnen gebruiken om te investeren in schone technologieën, ook in de productiefase. Alleen al in 2022 ontvingen de lidstaten 29,7 miljard EUR aan ETS-veilingopbrengsten. Alle inkomsten moeten worden besteed aan klimaatgerelateerde doeleinden, waaronder innovatie en productie op het gebied van koolstofarme technologieën en oplossingen op een groot aantal gebieden.
Samenwerking met belanghebbenden
Industriële allianties8 zoals de Europese alliantie voor batterijen en de alliantie voor schone waterstof hebben in bepaalde sectoren en waardeketens een belangrijke rol gespeeld bij het bijeenbrengen van een breed scala aan partners, waaronder publieke en private actoren en het maatschappelijk middenveld, om nauwere samenwerking, gezamenlijke actie en gemeenschappelijke projecten te faciliteren.
De EU zal ernaar streven de sociale partners beter te raadplegen over dergelijke manieren om bedrijven en werknemers te ondersteunen bij onze transitie naar klimaatneutraliteit.
Zoals aangekondigd door voorzitter Von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie van 2023, heeft de Commissie zich ertoe verbonden een reeks dialogen over een schone transitie met het bedrijfsleven te houden over de omstandigheden die zij nodig achten om te investeren en te blijven investeren in Europa. Deze dialogen volgen de logica van de toeleveringsketen en leggen bijzondere nadruk op kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s). De eerste schonetransitiedialoog vond al plaats in oktober 2023 en ging over waterstof.
Vaardigheden
Voor de groene transitie zijn ook geschoolde arbeidskrachten nodig. Voortbouwend op eerdere ervaringen vormen “nettonulindustrie-academies” een aanvulling op de doelstelling van de vaardighedenagenda van 2020 om ervoor te zorgen dat de beroepsbevolking in de EU over de vaardigheden beschikt die zij nodig heeft om de dubbele transitie te kunnen verwezenlijken. Dit is ook het specifieke aandachtspunt van het Europees Jaar van de Vaardigheden (9 mei 2023 tot en met 8 mei 2024).
Veerkracht en concurrentievermogen
Het Green Deal-plan voor de industrie van de Commissie heeft tot doel het concurrentievermogen van de Europese sector voor schone technologie te vrijwaren en Europa te positioneren als leider op het gebied van industriële innovatie. Met name het voorstel voor een verordening voor een nettonulindustrie heeft tot doel belemmeringen voor de opschaling van de Europese productiecapaciteit voor nettonultechnologieën weg te nemen. Zo is daarin de benchmark vastgesteld dat tegen 2030 voldaan moet worden aan 40 % van de jaarlijkse behoeften van de EU aan productiecapaciteit voor de uitrol van strategische schone technologieën. Ook worden de vergunningsprocedures voor strategische projecten in verschillende sectoren en toeleveringsketens aanzienlijk gestroomlijnd om de opschaling van schone technologieën in Europa te synchroniseren. In het voorstel wordt verder de toegang tot markten voor schone technologie met hoogwaardige, veerkrachtige, milieu- en sociale normen vergemakkelijkt door ervoor te zorgen dat weerbaarheids- en duurzaamheidscriteria worden opgenomen in openbare aanbestedingsprocedures, veilingen en op consumenten gerichte regelingen. Het biedt de lidstaten ook de mogelijkheid om testomgevingen voor regelgeving op te zetten om innovatieve nettonultechnologieën te testen en innovatie te stimuleren, onder flexibele regelgevingsvoorwaarden.
De verordening kritieke grondstoffen zal de industrie in Europa meer zekerheid bieden, onder meer door de nadruk te leggen op het stimuleren van duurzame binnenlandse capaciteit voor de winning, verwerking, raffinage en recycling van kritieke grondstoffen. Daarin is bepaald dat de EU in geen enkel stadium van de verwerking afhankelijk mag zijn van één enkel derde land voor de voorziening van meer dan 65 % van een strategische grondstof.
Internationale betrokkenheid en een assertief handelsbeleid
De EU zal de veerkracht en diversificatie van haar toeleveringsketens, en dus haar economische veiligheid, blijven versterken door middel van internationale samenwerking en, waar nodig, autonome maatregelen. Door bijvoorbeeld de openheid voor wederzijds voordelige uitwisselingen te vergroten, ondersteunen de handelsovereenkomsten van de EU de verspreiding van schone en efficiëntere productiemethoden en -technologieën en creëren zij mogelijkheden voor de toegang van groene goederen en diensten tot de markt. Zij helpen ervoor te zorgen dat onze hernieuwbare-energiesector toegang hebben tot de markten van derde landen en dat de handel en investeringen in de grondstoffen en energiegoederen die nodig zijn om transitie naar klimaatneutrale economieën te ondersteunen, niet worden verstoord.
De EU werkt ook samen met zo veel mogelijk landen om ervoor te zorgen dat zij gediversifieerde toegang heeft tot de nodige inputs voor de ontwikkeling van haar schone technologie-industrie, en ondersteunt in het kader van Global Gateway tegelijkertijd de eigen ontwikkeling en lokale toegevoegde waarde van haar partners. Dit gebeurt bijvoorbeeld via het sluiten van partnerschappen voor duurzame kritieke grondstoffen met landen die rijk zijn aan hulpbronnen, zoals reeds gedaan met Chili, Argentinië, Kazachstan, Namibië, Oekraïne en Canada, en partnerschappen voor een rechtvaardige energietransitie met Zuid-Afrika, Senegal, Indonesië en Vietnam. Bovendien zal de door voorzitter Von der Leyen voorgestelde club voor kritieke grondstoffen de internationale samenwerking en coördinatie vergemakkelijken, door landen die rijk zijn aan hulpbronnen, samen te brengen met verbruiks- of consumerende landen.
Het strategisch plan voor energietechnologie (SET-plan) van de Commissie heeft tot doel de samenwerking tussen de landen van het SET-plan te bevorderen bij hun inspanningen om onderzoek, innovatie en concurrentievermogen op het gebied van nieuwe schone energieoplossingen te bevorderen.
De EU zal een open bestemming voor de wereldhandel blijven, maar zal zich waar nodig ook op evenredige en gerichte wijze blijven beschermen. Dit houdt onder meer in dat oneerlijke en schadelijke praktijken zullen kunnen rekenen op een krachtige respons, in overeenstemming met de internationale verplichtingen en regels van de EU. Het antisubsidieonderzoek naar uit China ingevoerde elektrische voertuigen dat in september door de voorzitter van de Europese Commissie werd aangekondigd, is het meest recente voorbeeld hiervan.
De onlangs aangenomen Europese economische veiligheidsstrategie bevat onder meer een risicobeoordeling van kritieke technologieën (waarvan vele een belangrijke rol spelen in de schone transitie9), op basis waarvan de EU kan besluiten om verdere maatregelen te nemen om ter dergelijke technologieën te bevorderen, partnerschappen met derde landen te sluiten of deze technologieën door middel van autonome maatregelen te beschermen. De EU heeft haar autonome instrumenten reeds uitgebreid en overweegt nieuwe instrumenten aan te nemen om waar nodig eventuele lacunes aan te pakken, zoals uiteengezet in de strategie.
Ondanks alle inspanningen die al zijn gedaan om de productie en uitrol van schone technologie te ondersteunen, is de Commissie zich terdege bewust van de nog resterende uitdagingen, zoals hoge energiekosten, administratieve complexiteit bij de toegang tot financiering, cumulatieve regelgevingslast en tekorten aan vaardigheden en arbeidskrachten.
3. Beperking van de gevolgen van de Amerikaanse Inflation Reduction Act
Met de hierboven geïllustreerde evenwichtige, brede en coöperatieve aanpak werkt de EU aan een solide businesscase voor de ontwikkeling en het gebruik van schone technologieën en is zij erin geslaagd een van de koplopers op dit gebied te blijven. Maar de EU is niet de enige die zich hiervoor inspant: ook andere mondiale spelers streven soortgelijke doelstellingen na.
Alle grote economieën streven ernaar het concurrentievermogen van hun industrieën op dit economische gebied van de toekomst te verbeteren. Zo hebben de VS, China, Canada en Japan publieke financiële stimulansen ingevoerd om hun investeringsplannen in schone technologieën op te voeren.
Zoals opgemerkt in het Green Deal-plan voor de industrie, wordt een aantal sectoren van nettonultechnologieën10 momenteel gedomineerd door China, dat van subsidiëring van innovatie en productie op het gebied van schone technologie een prioriteit van zijn vijfjarenplan heeft gemaakt. De Chinese pijplijn van aangekondigde investeringen in schone technologieën bedraagt meer dan 280 miljard USD. De plannen van Japan voor groene transformatie beogen 20 biljoen JPY (ongeveer 140 miljard EUR) vrij te maken door middel van “groenetransitieobligaties”11. Canada heeft in zijn begroting voor 2023 60 miljard USD uitgetrokken voor belastingkredieten voor schone energie en 20 miljard USD voor investeringen in duurzame infrastructuur12.
Deze mededeling richt zich op de gevolgen van de, in augustus 2022 aangenomen Amerikaanse Inflation Reduction Act, die op directe en indirecte subsidies is gebaseerd en een hoeksteen is van het streven van de VS om een binnenlands ecosysteem van koolstofarme technologieën tot stand te brengen. De IRA voorziet in subsidies en fiscale stimulansen ter waarde van ten minste 369 miljard USD over een periode van tien jaar om investeringen en productie in de VS aan te trekken. De IRA zal naar verwachting bijdragen tot de verwezenlijking van de nationaal bepaalde bijdrage (NDC) van de VS in het kader van de Overeenkomst van Parijs om de broeikasgasemissies tegen 50 met 2005 tot 52 % te verminderen ten opzichte van het niveau van 2030.
Zoals vermeld in de gezamenlijke verklaring van voorzitter Von der Leyen en president Biden van 10 maart 2023 werken de Verenigde Staten en de Europese Unie samen om de klimaatcrisis aan te pakken, de mondiale economie voor schone energie te versnellen en veerkrachtige, veilige en gediversifieerde toeleveringsketens voor schone energie op te bouwen — doelstellingen die centraal staan in de Amerikaanse IRA en het Green Deal-plan voor de industrie van de EU. In dit opzicht blijkt uit de Amerikaanse IRA een welkome, positieve omslag in het klimaatbeleid van de VS.
Niettemin hebben sommige elementen van de IRA, met name met betrekking tot discriminerende inhoud en assemblagevereisten, onder internationale partners, waaronder de EU, aanleiding gegeven tot bezorgdheid over verstoring van de internationale handel en investeringen, de negatieve effecten voor ondernemingen die niet in de VS gevestigd zijn en de verenigbaarheid ervan met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Meer in het algemeen heeft de loutere omvang van de IRA-stimulansen en het gebrek aan plafonering daarvan vragen doen rijzen over het risico dat zij de inspanningen van de EU om een internationaal concurrerende sector voor schone technologie met andere middelen dan productiesubsidies te ontwikkelen, zouden kunnen ondermijnen, en toekomstige investeringsbeslissingen negatief zouden kunnen beïnvloeden.
De EU en de VS hebben mechanismen ingesteld om dergelijke zorgen van de EU te bespreken en bredere mondiale gevolgen aan te pakken. Met name de in oktober 2022 opgerichte IRA-taskforce tussen de VS en de EU heeft geleid tot nuttige verduidelijkingen in de uitvoeringsrichtsnoeren van het Amerikaanse ministerie van Financiën van 30 december 2022. Daarin is nu bevestigd dat EU-ondernemingen in het kader van de IRA kunnen profiteren van de “Commercial Clean Vehicle Credit Scheme” (die betrekking heeft op leasevoertuigen), hoewel er enige bezorgdheid blijft bestaan over de markt voor personenauto’s.
Na de gezamenlijke verklaring van maart 2023 zijn de EU en de VS onderhandelingen begonnen over een gerichte overeenkomst tussen de EU en de VS inzake kritieke mineralen (CMA - Critical Minerals Agreement) om ervoor te zorgen dat de EU op grond van de bepalingen van de IRA (waarin de vereisten worden vastgesteld voor de oorsprong van kritieke mineralen die worden gebruikt in batterijen voor elektrische voertuigen die in aanmerking zouden kunnen komen voor IRA-stimulansen) dezelfde status krijgt als een vrijhandelspartner.
Wij kijken ernaar uit de onderhandelingen over de CMA met de VS af te ronden. Een dergelijke overeenkomst zal de politieke en handelsbetrekkingen tussen de EU en de VS versterken in geopolitieke moeilijke tijden, waarin veerkrachtige toeleveringsketens en veilige toegang tot kritieke grondstoffen steeds belangrijker worden.
De CMA zou kunnen helpen door bedrijven die kritieke mineralen in de EU winnen of verwerken, in staat te stellen nieuwe zakelijke kansen te vinden in de VS. Dit moet de toeleveringsketens tussen de EU en de VS helpen versterken en bijdragen tot de bevordering van een hoog niveau van duurzaamheid en arbeidsrechten in mondiale waardeketens voor kritieke mineralen.
In maart 2023 is ook de dialoog tussen de EU en de VS over het stimuleren van schone energie van start gegaan. Dankzij deze dialoog buigen beide partijen zich samen over de manier waarop nettonulindustrieën van de toekomst kunnen worden opgebouwd en hoe uitdagingen zoals niet-markteconomiepraktijken kunnen worden aangepakt. Als onderdeel van de Handels- en Technologieraad EU-VS (TTC – Trade and Technology Council) zal deze dialoog ervoor zorgen dat de respectieve stimuleringsprogramma’s van de EU en de VS elkaar versterken. Andere relevante initiatieven in het kader van de TTC zijn de overeenkomst over een gemeenschappelijke internationale norm voor megawattoplaadsystemen voor elektrische zware bedrijfsvoertuigen en het trans-Atlantisch initiatief inzake duurzame handel, dat zal bijdragen tot een meer geïntegreerde en efficiënte trans-Atlantische markt voor groene goederen, onder meer door te werken aan conformiteitsbeoordeling.
Deze initiatieven zullen een aantal van de meest problematische en discriminerende elementen van de IRA helpen beperken. Niettemin zullen enkele belangrijke structurele uitdagingen als gevolg van het aanzienlijke bedrag aan subsidies van de VS waarschijnlijk van invloed blijven op het mondiale landschap van de ontwikkeling van schone technologie.
4. Evaluatie van de situatie
Gevolgen van de Amerikaanse Inflation Reduction Act tot op heden
Hoewel de Amerikaanse IRA waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor bepaalde investeringsbeslissingen in de specifieke sectoren waarop zij betrekking heeft, is het macro-economische effect ervan op Europa tot dusver beperkt gebleven, niet in de laatste plaats omdat niet alle investeringen die de IRA zou kunnen uitlokken, al zijn gedaan. Het langetermijneffect is in dit stadium moeilijk te beoordelen, aangezien onderzoek hiernaar uiteenlopende conclusies opleveren13.
De belofte van gemakkelijk toegankelijke belastingkredieten en het feit dat de IRA steun verleent om de exploitatiekosten voor de productie van schone technologieën te dekken, maken de IRA een aantrekkelijk programma voor de industrie. Geschat wordt dat de IRA een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de vermindering van de energie- en productiekosten1415. Dit, in combinatie met het feit dat energie in de VS structureel goedkoper is dan in Europa, zal de VS waarschijnlijk aantrekkelijker voor investeerders maken dan voorheen. De IRA en de gevolgen ervan voor EU-investeringen zijn dus een factor die de EU voortdurend zal moeten monitoren.
Vooralsnog wijzen analyses op een snelle versnelling van de investeringen in schone technologie in de VS. Beoordeling van de reële impact van de IRA op de economie van de EU, en met name op de ontwikkeling van de industriële basis voor schone technologie in de EU op langere termijn, blijft voorlopig echter moeilijk. Dit is aan verschillende factoren te wijten.
In de eerste plaats kost het tijd voordat investeringen leiden tot concrete projecten en zijn de effecten daarvan op dit moment nog niet zichtbaar. De IRA is pas in augustus 2022 ondertekend en is dus nog niet erg lang van kracht geweest. Er zijn momenteel geen betrouwbare gegevens beschikbaar over de gedane investeringen. Bovendien zijn er nog geen IRA-belastingkredieten verstrekt, omdat deze kredieten pas na het einde van het boekjaar 2023 kunnen worden aangevraagd (waarbij de belastingaangiften van 2023 medio 2024 werden ingediend). Het daadwerkelijke gebruik van IRA-belastingkredieten voor een bepaald boekjaar zal pas 18 maanden na het begin van dat jaar bekend zijn.
Ten tweede geldt er voor de totale omvang of waarde van veel IRA-belastingkredieten geen plafond, en zal het totale subsidiebedrag dus afhangen van de daadwerkelijke benutting. Bijgevolg lopen de ramingen van de totale toewijzing voor de periode van 2023 tot en met 2031 uiteen van 390 tot 900 miljard USD (ongeveer 370 tot 852 miljard EUR). De niet-geplafoneerde aard van de IRA-belastingkredieten vergroot dus de onzekerheid over de toekomstige economische effecten ervan, zowel in de VS als in de EU.
Ten derde wordt het investeringsklimaat van de EU beïnvloed door een aantal andere belangrijke ontwikkelingen dan de IRA. Ten eerste heeft de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne geleid tot ongekende hoge volatiliteit van de energieprijzen. Bovendien wordt de economie van de EU nog steeds geconfronteerd met een hoge (zij het afnemende) inflatie en hoge rentes. Tot slot hebben andere grote mondiale spelers verstorende subsidies ingevoerd en zich schuldig gemaakt aan oneerlijke handelspraktijken om hun ambities op het gebied van klimaat en schone technologie na te streven. Al deze factoren hebben een negatieve invloed op investeringsbeslissingen in Europa, waardoor het zeer moeilijk is om de relatieve impact van IRA op de economie van de EU te beoordelen.
Algemene trends in een aantal technologiesectoren
In verschillende relevante industriesectoren houdt de steun van de IRA in dat in de VS gevestigde ondernemingen een concurrentievoordeel genieten boven internationale concurrenten. Er zijn aanwijzingen dat de investeringen in de VS toenemen op het gebied van de productie van batterij-, zonne- en windtechnologie. In totaal heeft de IRA tot dusver geleid tot meer dan 110 miljard dollar aan kapitaalinvesteringen die zijn aangekondigd voor projecten voor de productie van schone energie, waaronder meer dan 70 miljard USD voor elektrische voertuigen en toeleveringsketens voor batterijen16.
Het kostenvoordeel voor de productie van batterijpakken als gevolg van de IRA-belastingkredieten bedraagt ongeveer 25 tot 30 % van de totale productiekosten. De Commissie schat dat de IRA bijdraagt tot een aanzienlijke verlaging van de kosten van de productie van groen staal. Als gevolg van de IRA zullen de productiekosten van groene waterstof tegen 2025 naar schatting USD 0,3/kg bedragen en tegen 2030 naar verwachting verder dalen17. Dergelijke lagere inputkosten als gevolg van de IRA hebben zouden de uitrol en de investeringsperspectieven voor de lange termijn van schone technologieën in de VS dus kunnen versnellen.
De IRA vergemakkelijkt het voorspellen van waterstofprijzen. Vooralsnog heeft de VS echter nog geen specifieke normen gepubliceerd waarin wordt bepaald wat als schone waterstof mag worden beschouwd, en dat zet momenteel een rem op definitieve investeringsbeslissingen in de VS.
De zonne-energiesector heeft er met nadruk op gewezen dat de investeringen in de EU dalen, voornamelijk als gevolg van de sterke druk van Chinese producenten van zonne-energie. De IRA vormt een extra uitdaging voor Europese producenten van zonne-energie. Niettemin kan de vooruitgang bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de wetgeving voor een nettonulindustrie volgens de de Europese alliantie voor de fotovoltaïsche zonne-energie leiden tot toekomstige uitbreidingsplannen in de EU.
De IRA zal naar verwachting een aantal positieve effecten hebben op de Amerikaanse markt voor elektrische voertuigen, maar zal naar verwachting geen negatieve invloed hebben op de vraag in Europa. Het blijft echter onduidelijk of Europese ondernemingen al dan niet de vruchten van de IRA zullen plukken. De IRA heeft geleid tot meer dan 50 miljard USD aan investeringen in de batterijsector, maar de Europese investeringen in de VS vallen tot nu toe in het niet bij Amerikaanse binnenlandse investeringen en investeringen uit Azië. De vraag van de VS naar batterijen en kritieke mineralen zou deze sectoren in Europa ten goede kunnen komen18, maar dit mag niet als vanzelfsprekend worden beschouwd. De langetermijneffecten van de IRA op de waardeketen voor batterijen zijn nog steeds moeilijk te voorspellen, aangezien sommige investeringsbeslissingen in de EU zijn opgeschort.
Investeringsklimaat in de EU
De Commissie houdt nauwlettend toezicht op de wereldwijde investeringsstromen in de schonetechnologiesectoren. Hoewel een aantal Europese ondernemingen heeft aangekondigd voornemens te zijn hun investeringsplannen te heroverwegen, is er tot dusver onvoldoende bewijs om de omvang van de gevolgen van de IRA voor investeringen in de EU te beoordelen of te beoordelen in hoeverre de IRA EU-ondernemingen ertoe heeft aangezet naar de VS te verhuizen.
Ondanks de vele hierboven genoemde uitdagingen blijft de EU een actieve rol spelen bij het uitbreiden van de mondiale markt voor schone technologie met belangrijke zakelijke kansen voor investeerders en de industrie. Een van de redenen hiervoor is het nabijheidsbeginsel: hoewel veel schone technologieën, of belangrijke productiemiddelen daarvoor, internationaal worden verhandeld, groeit de productie van goederen doorgaans dicht bij de vraag en heeft de EU een lange staat van dienst wat betreft het creëren van een voorspelbare vraag naar schone technologieën via de hierboven samengevatte instrumenten en maatregelen. De EU kan ook voortbouwen op een sterke wetenschappelijke basis en talentenpool om innovatie verder te bevorderen, baanbrekende technologieën te identificeren en te ontwikkelen en de commercialisering ervan te ondersteunen. Een sterke toename van Amerikaanse investeringen in de verwerkende industrie om aan de nieuw gecreëerde vraag aldaar te voldoen, leidt derhalve niet noodzakelijkerwijs tot een verlegging van investeringen waarmee vanuit de EU aan de Europese vraag zou worden voldaan, en kan een nieuwe groeikans bieden voor EU-bedrijven met de relevante technologie en ervaring19.
Ondernemingen in de EU profiteren ook van de financieringsmogelijkheden die op grond van de staatssteunregels zijn toegestaan, zoals blijkt uit het hierboven vermelde bedrag aan goedgekeurde steun. Daarnaast heeft de Commissie (via het tijdelijke crisis- en transitiekader) de lidstaten een specifiek instrument aangereikt om het risico aan te pakken dat de EU bepaalde investeringen mis zou kunnen lopen omdat er elders meer steun geboden wordt, door steun toe te staan tot het niveau van de buitenlandse subsidie, maar niet meer dan het aangetoonde financieringsverschil (de zogenaamde “matching aid”). Dit instrument is zorgvuldig gekalibreerd om het gelijke speelveld binnen de eengemaakte markt te behouden.
In de EU zijn er belangrijke uitbreidingsplannen en investeringen voor de uitrol van belangrijke schone technologieën. De Commissie heeft op 13 juli 2023 meer dan 3,6 miljard EUR aan 41 grootschalige projecten op het gebied van schone technologie toegekend, die via het EU-Innovatiefonds zullen worden gefinancierd. Daarnaast is in het kader van InvestEU ongeveer 4,5 miljard EUR aan leningen voor de transitie naar schone energie goedgekeurd. Via partnerschappen voor schone technologie20 met de industrie en de Europese Innovatieraad investeert Horizon Europa momenteel meer dan 11 miljard EUR in nettonultechnologie die wereldwijd toonaangevend is. Deze investeringen zullen helpen om de aanvullende particuliere financiering aan te trekken die nodig is om schone technologieën op voldoende schaal uit te rollen.
Wat de individuele sectoren betreft, investeert de Commissie samen met de industrie 2 miljard EUR in het partnerschap voor schone waterstof en heeft zij twee belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang goedgekeurd met publieke en particuliere investeringen voor in totaal 26,4 miljard EUR in de hele EU. In 2022 en 2023 hebben 17 elektrolyse-bedrijven grote productieprojecten in Europa aangekondigd. Wat de waardeketen van warmtepompen betreft, bedragen de totale investeringen die de afgelopen vijf maanden zijn aangekondigd om in de komende drie jaar nieuwe productiecapaciteit in Europa op te bouwen bijna 5 miljard EUR.
Aangekondige nieuwe investeringsbeslissingen in de EU zijn veelbelovend en zullen, indien uitgevoerd, Europa in staat stellen haar doelstellingen voor schone productie tegen 2030 grotendeels te halen. Volgens het meest recente verslag van het IEA “World Energy Investment 2023” blijft de EU in de periode 2019-2023 de op één na grootste mondiale investeerder in schone technologie, na China en vóór de VS.21 (zie figuur 1).
Figuur 1: Toename van de jaarlijkse investeringen in schone energie in geselecteerde landen en regio’s, 2019-2023 (bron: IEA)
Tot slot zal de algemene impact van de IRA op de EU-investeringen in schone technologie ook afhangen van de doeltreffendheid van de EU-respons en van het EU-beleid om haar concurrentievermogen en technologische voorsprong op lange termijn te verbeteren. Het is van cruciaal belang dat de EU zich blijft inspannen om concurrerend te blijven en de lidstaten en marktdeelnemers blijft ondersteunen bij hun inspanningen om hun economie koolstofvrij te maken. Het potentiële risico van mondiale concurrentie kan worden beperkt door de aantrekkelijkheid van de EU zelf in de Europese en mondiale context te vergroten, onder meer door de resterende uitdagingen zoals energiekosten, de aantrekkelijkheid van het ondernemingsklimaat, de beschikbaarheid van voldoende geschoolde arbeidskrachten en particulier kapitaal aan te pakken, de complexiteit van de wetgeving en de administratieve lasten te verminderen en vergunningsprocedures te versnellen. Bovendien zou een snelle vaststelling van relevante EU-wetgeving, zoals de verordening voor een nettonulindustrie en STEP, versterkt door de tussentijdse herziening van het MFK, het EU-regelgevingskader verder helpen verbeteren en tegemoetkomen aan de toegenomen behoefte aan EU-overheidsinvesteringen in kritieke technologieën.
5. Conclusies
De EU heeft zowel intern als wereldwijd het voortouw genomen bij de groene transitie. De Europese Green Deal is een ambitieus plan om de EU om te vormen tot een moderne, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economie. Het groeimodel van de EU is gebaseerd op een slimme beleidsmix die voortbouwt op een groeibevorderend, voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevings- en ondernemingsklimaat, snellere toegang tot financiering, verbetering van vaardigheden en open handel. De Europese interne markt, die gebaseerd is op open, concurrerende markten en een ondersteunend sociaal model, diversiteit en creativiteit, zorgt voor voorspelbaarheid voor investeerders.
De verordening voor een nettonulindustrie, de wet kritieke grondstoffen en het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP) zullen ons groeimodel op het gebied van schone technologie ondersteunen. Verder zijn er horizontale maatregelen ter ondersteuning van investeringen en concurrentievermogen nodig, zoals de evalutie van de economische governance. De Commissie roept de medewetgevers op de onderhandelingen over deze voorstellen snel af te ronden en de tussentijdse evaluatie van het MFK uiterlijk eind 2023 af te ronden.
Anderen nemen ook ambitieuze maatregelen om de transitie naar klimaatneutraliteit te ondersteunen, onder meer door middel van industriële beleidsmaatregelen. China domineert momenteel bijvoorbeeld een aantal nettonultechnologiesectoren en past beleidsinstrumenten toe waarvan een aantal de meeste directe risico’s vormen voor het concurrentievermogen van Europese bedrijven op het gebied van schone technologie.
Deze mededeling richt zich op de Verenigde Staten, die met de Inflation Reduction Act hun aanpak van klimaatverandering hebben gewijzigd. De IRA ondersteunt de vermindering van broeikasgasemissies en de overgang naar schonere energiebronnen en draagt bij tot de wereldwijde inspanningen om de Overeenkomst van Parijs uit te voeren. In dit opzicht is de IRA een welkome ontwikkeling.
Aangezien IRA gebaseerd is op directe en indirecte subsidies om een binnenlands productie-ecosysteem van koolstofarme technologieën tot stand te brengen, is het echter ook duidelijk dat de aanpak van de VS ter ondersteuning van de groene transitie anders is dan die van de EU, die een pragmatische mix van markt-, financierings- en regelgevingsinstrumenten aan zowel de vraag- als de aanbodzijde toepast.
Afgezien van specifieke problemen met bepaalde discriminerende bepalingen die de EU momenteel via dialoog aanpakt, zal de Commissie een aanpak die zo overwegend gebaseerd is op niet-geplafoneerde productiesubsidies voortdurend moeten monitoren, om eventuele verstorende effecten tussen onze continentale investeringsmarkten op te sporen. Tegelijkertijd kunnen lessen worden getrokken met betrekking tot de eenvoud en snelheid van de IRA-aanpak.
Ondanks deze verschillen kunnen beide aanpakken de markten voor schone technologie stimuleren en de vraag naar groene producten en diensten creëren, en ons zo op weg helpen naar een duurzame nettonuleconomie en samenleving tegen 2050. De Europese Green Deal en de Amerikaanse IRA zullen de uitrol van schone technologie in respectievelijk de EU en de VS versnellen en bijdragen tot de nodige wereldwijde investeringen in schone technologie. De vraag naar producten op het gebied van schone technologie neemt wereldwijd toe.
Zonder een sterke, concurrerende en duurzame EU-industrie en eerlijke en open handel zou er echter geen groene transformatie in de EU kunnen plaatsvinden.
Hoewel de IRA EU-bedrijven ertoe zou kunnen aanzetten verhuizing naar de VS te overwegen, is er vooralsnog onvoldoende bewijs om daar conclusies over te trekken. Het is daarom nog te vroeg om de omvang van de gevolgen van de IRA voor investeringen in de EU en voor dergelijke mogelijke verplaatsingsbesluiten te kunnen beoordelen. De concrete effecten van de IRA op de EU-investeringen kunnen vanwege de lange duur van investeringscycli en de langetermijnactiva van de sector schone technologie alleen op langere termijn worden beoordeeld.
In dit licht zal de Commissie zeer waakzaam blijven. Wij zullen de mondiale en binnenlandse investeringsstromen en het beleid inzake overheidssteun uit andere landen blijven monitoren, en tegelijkertijd constructief samenwerken met de VS om de mogelijke gevolgen van de IRA te verzachten en ervoor te zorgen dat ons beleid elkaar wederzijds versterkt en de groene transitie versnelt.
Er zijn naast de IRA andere elementen die bepalend zijn voor het toekomstige concurrentievermogen van de sector schone technologie in de EU. Het gaat hierbij met name om de stabiele voorziening van betaalbare energie, de beschikbaarheid van hooggekwalificeerde arbeidskrachten en toereikende particuliere en publieke financiering, toegang tot voldoende grondstoffen, voortzetting van de open handel en een gunstig ondernemingsklimaat. Langdurige, vastberaden en consistente beleidsmaatregelen op al deze fronten zullen dan ook van essentieel belang zijn.
1 International Energy Agency (IEA), Energy Technology Perspectives, 2023.
2 Europese Commissie, Het concurrentievermogen van de EU na 2030, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_23_1668
3 https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-7-2023-INIT/nl/pdf
4 Het nieuwe kader van 9 maart 2023 wijzigt en verlengt ten dele het tijdelijke crisiskader van 23 maart 2022, zodat de lidstaten de flexibiliteit van de staatssteunregels kunnen gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne.
5 Duitsland, Hongarije, Italië en Spanje.
6 Tsjechië, Frankrijk, Litouwen, Hongarije, Ierland, Italië, Slovenië.
7 Deze belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang omvatten gezamenlijke investeringen door 12 lidstaten in het geval van batterijen en 16 lidstaten in het geval van waterstof.
8 Het gaat hierbij onder meer om de Europese alliantie voor batterijen, de Europese alliantie voor grondstoffen, de Europese alliantie voor de fotovoltaïsche zonne-energiesector, de alliantie voor schone waterstof, de alliantie voor emissievrije luchtvaart, de alliantie voor een circulaire kunststoffen en de industriële alliantie voor de waardeketen van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen. Zie https://single-market-economy.ec.europa.eu/industry/strategy/industrial-alliances_en
9 Aanbeveling (EU) 2023/2113 van de Commissie van 3 oktober 2023 over technologiegebieden die kritiek zijn voor de economische veiligheid van de EU met het oog op nadere risicobeoordeling met de lidstaten
10 Het voortgangsverslag 2023 over het concurrentievermogen 2023 geeft een overzicht van het concurrentievermogen van de EU op het gebied van de belangrijkste schone technologieën.
11 European Commission, A Green Deal Industrial Plan for the Net-Zero Age, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_510
12 Government of Canada, A Made-in-Canada Plan: Strong Middle Class, Affordable Economy, Healthy Future, www.budget.canada.ca/2023/home-accueil-en">https://www.budget.canada.ca/2023/home-accueil-en
13 In een verslag van de Frans-Duitse raad van economische deskundigen (september 2023) werd geschat dat de macro-economische impact van de IRA op de Europese landen over een periode van 5 tot 10 jaar uiterst beperkt zal zijn, maar werd ook opgemerkt dat schattingen van het effect van IRA in andere studies op basis van hetzelfde model (Attinasi, M G, L Boeckelmann en B Meunier (2023b)) aanzienlijk groter zijn.
14 BCG (2022), “US Inflation Reduction Act: Climate & Energy Features and Potential Implications”, blz. 4.
15 Deloitte (2023), “Sustainability & Climate IRA and the net-zero race – How EU industrial policy should respond”, blz. 11.
16 www.whitehouse.gov/briefing-room">FACTSHEET www.whitehouse.gov/briefing-room">One Year In, President Biden’s Inflation Reduction Act is Driving Historic Climate Action and Investing in America to Create Good Paying Jobs and Reduce Costs The White House
17 BCG (2022), “US Inflation Reduction Act: Climate & Energy Features and Potential Implications”, blz. 15.
18
19 Ter illustratie: de Europese Innovatieraad heeft steun verleend aan een waterstofbedrijf dat als “Unicorn” is aangemerkt, en recenter nog aan een ander bedrijf waarvan de waarde nu op meer dan 200 miljoen EUR wordt geschat, waarmee eerder dit jaar een fondsenwerving van 40 miljoen EUR is afgerond.
20 Met inbegrip van initiatieven en projecten van de kennisinnovatiegemeenschappen (EIT-InnoEnergy, Klimaat-KIG, EIT-grondstoffen), die door het Europees Instituut voor innovatie en technologie worden gefinancierd.
21 International Environmental Agency (2023), “World Energy Investment 2023”, blz. 14.
NL NL