Artikelen bij COM(2024)162 - - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2024)162 - .
document	COM(2024)162
datum	11 april 2024

1. INLEIDING 2

2. UITVOERING 3

3. BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN VAN DE EVALUATIE 4

3.1. Doeltreffendheid, doelmatigheid en samenhang – in hoeverre is de EU-strategie voor jongeren succesvol? 5

3.2 Toegevoegde waarde voor de EU – hoe heeft de EU-strategie voor jongeren tot dusver een verschil gemaakt en voor wie? 11

3.3 Relevantie – is de EU-strategie voor jongeren nog steeds relevant? 11

4. CONCLUSIES EN LESSEN VOOR DE TOEKOMST 12

4.1 Algemene conclusies en lessen voor de toekomst 12

4.2 Jongerenparticipatie en mainstreaming van jeugdbelangen 13

4.3 Faciliterende instrumenten 16

4.4 Ruimte voor vereenvoudiging 17

4.5 Te volgen koers 17

1. INLEIDING

Algemene doelstellingen van de EU-strategie voor jongeren 2019-2027

- jongeren de kans te geven hun eigen leven vorm te geven, hun persoonlijke ontwikkeling en hun groei naar zelfstandigheid te steunen, hun veerkracht te verstevigen, en hen uit te rusten met de levensvaardigheden waarmee zij om kunnen gaan met een veranderende wereld;

- jongeren aan te moedigen en hen te voorzien van de nodige middelen om actieve en betrokken burgers te worden en - geïnspireerd door de waarden van de EU en de identiteit van Europa - zich sterk te maken voor solidariteit en positieve verandering;

- beleidsbeslissingen te verbeteren wat betreft de impact ervan op jongeren in alle maatschappelijke sectoren, met name werkgelegenheid, onderwijs, gezondheidszorg en sociale inclusie;

- bij te dragen aan het uitbannen van armoede en discriminatie onder jongeren, in welke vorm dan ook, en de sociale inclusie van jongeren te stimuleren.

De EU-strategie voor jongeren 2019-2027 vormt het kader voor EU-samenwerking in jeugdzaken op basis van een resolutie van de Raad van 18 december 2018 ¹. De EU-strategie voor jongeren bevordert de deelneming van jongeren aan het democratische leven, overeenkomstig artikel 165 VWEU, steunt hun sociale en maatschappelijke betrokkenheid en streeft ernaar dat alle jongeren over de nodige middelen beschikken om aan de samenleving deel te nemen.

De EU-strategie is gericht op het betrekken, verbinden en versterken van jongeren en op het bevorderen van de participatie van jongeren en de mainstreaming van jeugdbelangen op alle beleidsterreinen. De EU-strategie voor jongeren moedigt de ontwikkeling van jeugdbeleid aan, in synergie met andere beleidsmaatregelen die gericht zijn op jongeren (bv. onderwijs en opleiding, werkgelegenheid, gezondheid, cultuur en milieu) om bij te dragen tot de verwezenlijking van de elf Europese jongerendoelstellingen².

De Europese Commissie heeft overeenkomstig de resolutie van de Raad een tussentijdse evaluatie van de EU-strategie voor jongeren uitgevoerd, ondersteund door een externe studie (uitgevoerd in februari-december 2023) en raadplegingen. De doeltreffendheid, doelmatigheid, relevantie, samenhang en toegevoegde waarde van de EU-strategie voor jongeren werden halverwege de looptijd beoordeeld. Een interdienstengroep van de Commissie hield toezicht op de evaluatie.

De evaluatie heeft bevestigd dat de Eu-strategie voor jongeren nog steeds relevant is als strategisch kader voor samenwerking op het gebied van jeugdzaken. Uit de evaluatie zijn ook een aantal gebieden naar voren gekomen die voor verbetering vatbaar zijn, onder meer de snellere integratie van jongeren op alle beleidsterreinen met het oog op de algemene doelstellingen voor de langere termijn, in combinatie met verdere versterking van de inclusieve participatie van jongeren, verbetering van de communicatie en vermindering van de verslaglegging door de lidstaten. In dit verslag worden de belangrijkste bevindingen van de evaluatie gepresenteerd en worden verdere stappen voorgesteld. Het begeleidende werkdocument van de diensten van de Commissie bevat nadere informatie over de bevindingen, raadplegingen en gehanteerde methode.

De evaluatie vormt een aanvulling op de mededeling betreffende het Europees Jaar van de Jeugd 2022³. Beide documenten zijn bedoeld om een follow-up door de Raad te ondersteunen, met inbegrip van een mogelijke tussentijdse evaluatie en het werkplan voor de EU-strategie voor jongeren voor 2025-2027, en besprekingen op gang te brengen over de volgende EU-strategie voor jongeren na 2027.

2. UITVOERING

De EU-strategie voor jongeren, als strategisch kader voor beleidssamenwerking tussen de lidstaten van de EU en de Commissie, is gebaseerd op de open coördinatiemethode en de inzet van alle belanghebbenden om gemeenschappelijke doelstellingen na te streven en effecten op verschillende niveaus te creëren.

De EU-strategie voor jongeren verloopt in driejarige werkperioden, aan het einde waarvan de Commissie verslag uitbrengt over de vooruitgang in het driejaarlijkse EU-jeugdverslag. De prioriteiten worden door de Raad samen met de Commissie vastgesteld in de EU-jeugdwerkplannen, die zich uitstrekken over twee voorzitterschapstrio’s van de Raad. De overkoepelende thematische prioriteit voor 2019-2021 was “Kansen voor jongeren creëren”. Voor 2022-2024 luidt deze “Samen werken aan een duurzaam en inclusief Europa”⁴.

Figuur 1. Tijdlijn van de EU-strategie voor jongeren 2019-2027

De uitvoering van de EU-strategie voor jongeren wordt ondersteund door instrumenten die worden gefinancierd door de programma’s Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps (bv. de EU-jongerendialoog, de Europese Jongerensite en de Europese jeugdwerkagenda⁵).

Dankzij mobiliserings- en outreach-inspanningen heeft het Europees Jaar van de Jeugd 2022 de werkzaamheden met betrekking tot de doelstellingen en instrumenten van de EU-strategie voor jongeren gestimuleerd⁶. Nieuwe mogelijkheden voor jongeren om deel te nemen waren de beleidsdialogen met Europese commissarissen en de burgerpanels die tijdens de Conferentie over de toekomst van Europa van start zijn gegaan.

3. BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN VAN DE EVALUATIE

Op basis van de richtsnoeren voor betere regelgeving⁷ van de Commissie bouwt de evaluatie voort op de gegevens van een externe studie⁸. De bestreken periode was 2019-2022 en een deel van 2023. De evaluatie toont aan dat alle evaluatiecriteria over het algemeen positief zijn beoordeeld en ondersteunt de verdere uitvoering van de EU-strategie voor jongeren.

1. Doeltreffendheid, doelmatigheid en samenhang – in hoeverre is de EU-strategie voor jongeren succesvol?

Doeltreffendheid

Uit de evaluatie is gebleken dat de EU-strategie voor jongeren een doeltreffend strategisch samenwerkingskader is dat de aandacht vestigt op jongeren bij de beleidsvorming op EU-niveau en de afstemming op EU-programma’s, het jeugdbeleid in de EU-lidstaten positief beïnvloedt, het werk van jongerenorganisaties verbetert en jongeren rechtstreeks ten goede komt via de instrumenten van de EU-strategie voor jongeren. De strategie heeft bijgedragen tot het stimuleren van participatie en solidariteit van jongeren en de verdere versterking van de positie van jongeren en actief burgerschap. De voornaamste bevindingen met betrekking tot de belangrijkste instrumenten worden hieronder toegelicht:

- De EU-jongerendialoog⁹ is het grootste participatie-instrument op EU-niveau om jongeren bij de beleidsvorming te betrekken. Andere participatieve acties (zoals beleidsdialogen met Europese commissarissen, het EU-platform voor de participatie van kinderen en het jongerenklankbord in het externe optreden van de EU) hebben ook de nadruk gelegd op de rol van dialoog tussen beleidsmakers en jongeren in de EU.

De EU-jongerendialoog heeft gezorgd voor een groter bereik en een grotere betrokkenheid van jongeren. Uit de evaluatie bleek echter dat er weinig bewijs was voor de rechtstreekse en systematische invloed van de EU-jongerendialoog op de beleidsvorming en -follow-up op EU- en nationaal niveau. De belanghebbenden zijn niet altijd op de hoogte van de definitieve aanbevelingen en follow-up. De rol van de nationale jeugdraden in de EU-jongerendialoog moet ook worden verduidelijkt.

Er is ruimte om:

- de mechanismen te versterken voor het doen van aanbevelingen vanuit de EU-jongerendialoog aan beleidsmakers en voor het delen van informatie over de follow-up op EU- en nationaal niveau;

- het proces en de outreach van de EU-jongerendialoog te stimuleren, om moeilijk te bereiken groepen (bv. jongeren uit kansarme milieus, jongeren die geen werk hebben en geen onderwijs of opleiding volgen en jongeren op het platteland) te betrekken en de vooruitgang die is geboekt voor minderheden en jongeren met een handicap in stand te houden;
- jongeren beter voor te bereiden op de EU-jongerendialoog en de nationale jeugdraden systematisch te betrekken;

- synergieën tussen initiatieven voor deelname aan democratische processen op alle niveaus in kaart te brengen en maatschappelijke organisaties te ondersteunen bij het benutten en bevorderen van de kansen.

- De rol van de EU-jongerencoördinator bestaat erin de sectoroverschrijdende samenwerking en kennis over jongeren in de Commissie te verbeteren en met belanghebbenden samen te werken aan de communicatie met jongeren. De rol is in juni 2021 ingesteld en de EU-jongerencoördinator is een voortrekkersrol gaan spelen bij de mainstreaming van jeugdbelangen in het beleid. Het jongerennetwerk van jongerencorrespondenten in de Commissie, dat werd aangekondigd in de mededeling over het Europees Jaar van de Jeugd, zal de EU-jongerencoördinator bij deze inspanningen ondersteunen.

Er is ruimte om:

- voort te bouwen op de resultaten van de EU-jongerencoördinator voor meer betrokkenheid van belanghebbenden, interinstitutionele betrokkenheid en samenwerking op het gebied van jeugdzaken. Uit de evaluatie is gebleken dat het mandaat van de EU-jongerencoördinator uitgebreid is en aandacht en steun vereist voor samenwerking en communicatie met externe belanghebbenden.

- De programma’s Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps blijven de belangrijkste en bekendste instrumenten van de EU-strategie voor jongeren.

Uit de evaluatie is gebleken dat de doelstellingen en de programma’s van de EU-strategie voor jongeren goed op elkaar zijn afgestemd, bijvoorbeeld in de activiteiten voor jongerenparticipatie van Erasmus+, DiscoverEU en de steun voor jeugdzaken. De formele onderwijs- en opleidingsonderdelen van Erasmus+ dragen ook bij tot de betrokkenheid van jongeren en het versterken van de positie van jongeren. Het Europees Solidariteitskorps sluit aan bij de EU-strategie voor jongeren door middel van vrijwilligerswerk. De horizontale prioriteiten van de programma’s (inclusie en diversiteit, milieu en klimaatverandering, digitale transformatie, participatie en maatschappelijke betrokkenheid, opleidings- en samenwerkingsactiviteiten en Salto’s¹⁰) maken het eenvoudiger koppelingen tot stand te brengen.

Andere EU-programma’s en -regelingen ten behoeve van jongeren zijn Horizon Europa; de fondsen van het cohesiebeleid van de EU (waaronder het ESF+, het EFRO, het Fonds voor een rechtvaardige transitie en het Cohesiefonds); de Europese faciliteit voor herstel en veerkracht; Digitaal Europa; het programma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden; EU4Health; Creatief Europa en het instrument voor technische ondersteuning.

Er is ruimte om:

- de koppelingen tussen de EU-strategie voor jongeren en Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps te waarborgen; de kansen voor jongeren te verbeteren; en verder onderzoek te doen naar synergieën met andere EU- en nationale programma’s/fondsen.

- De Europese Jongerensite is een van de tien meest bezochte websites op europa.eu en een bekend kanaal onder jongeren en belanghebbenden voor kansen en initiatieven. Informatie en ondersteuning van jongeren worden ook verstrekt door nationale agentschappen, het Eurodesk-netwerk en maatschappelijke organisaties.

Het Europees Jaar van de Jeugd heeft de Europese Jongerensite nieuw leven ingeblazen met zijn activiteitenkaart en nieuwe instrumenten voor jongeren om hun stem te laten horen. Dankzij deze innovaties biedt het portaal nu een platform voor jongeren om actie te ondernemen.

Er is ruimte om:

- de Europese Jongerensite verder te ontwikkelen met gebruikersvriendelijke inhoud voor doelgroepen, in overeenstemming met de beleidsontwikkelingen.

- De Europese jeugdwerkagenda¹¹ vormt een aanvulling op de EU-strategie voor jongeren en versterkt de beleidsbasis voor hoogwaardig jeugdwerk. Het jeugdpartnerschap tussen de EU en de Raad van Europa¹² ondersteunt de Europese werkagenda met kennis en bewijs, met name via een stuurgroep¹³. De jongerenprogramma’s van de EU ondersteunen ook jeugdwerk en Youthpass¹⁴ en dragen bij tot de erkenning van jeugdwerk.

Er is ruimte voor:

- activiteiten op het gebied van wederzijds leren over de Europese jeugdwerkagenda als het gaat om de gezamenlijke inspanning van de Commissie, het jeugdpartnerschap tussen de EU en de Raad van Europa, de lidstaten en belanghebbenden, omdat de lidstaten zich in verschillende stadia van de ontwikkeling van jeugdwerk bevinden.

- Leermobiliteit is van cruciaal belang voor de betrokkenheid, connectiviteit en versterking van de positie van jongeren en voor de uitvoering van de Europese onderwijsruimte. De aanbeveling van de Raad van 2022 betreffende mobiliteit van jonge vrijwilligers¹⁵ was een resultaat van het Europees Jaar van de Jeugd en zal vrijwilligerswerk voor jongeren in het kader van het Europees Solidariteitskorps en nationale regelingen vergemakkelijken. Deze aanbeveling werd in november 2023 gevolgd door een voorstel van de Commissie voor een aanbeveling van de Raad “Europa in beweging” – leermobiliteitskansen voor iedereen¹⁶.

Er is ruimte voor:

- activiteiten op het gebied van wederzijds leren om de lidstaten en belanghebbenden te ondersteunen bij de uitvoering van de mobiliteitsaanbevelingen.

- Mainstreaming van jeugdbelangen en jongerenparticipatie worden door de EU-strategie voor jongeren op alle beleidsterreinen op alle niveaus aangemoedigd om ervoor te zorgen dat bij het ontwerpen van beleid rekening wordt gehouden met de gevolgen voor jongeren.

Uit de evaluatie is gebleken dat in de strategieën en het beleid van de EU meer nadruk wordt gelegd op jongeren. De mededeling van de Commissie over een alomvattende aanpak van geestelijke gezondheid is een belangrijk voorbeeld^¹⁷. Het Europees Jaar van de Jeugd en de EU-jongerencoördinator hebben bijgedragen aan deze intensievere samenwerking op het gebied van jeugdzaken.

Op nationaal niveau had de EU-strategie voor jongeren meer invloed op beleidsagenda’s en -praktijken dan op de ontwikkeling van nieuwe nationale strategieën. De EU-strategie voor jongeren blijft een katalysator voor de afstemming en ontwikkeling van nationaal jeugdbeleid, door de positie van belanghebbenden bij jeugdzaken te versterken en hun legitimiteit te vergroten (ook in de ogen van beleidsmakers uit andere sectoren).

De evaluatie had geen betrekking op het gebruik van instrumenten voor de mainstreaming van jeugdbelangen (bv. jongerentoetsen). Nationale beleidsmakers in België (de Vlaamse Gemeenschap), Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk hebben echter hun positieve ervaringen met dergelijke instrumenten gemeld. In een analytisch verslag van de Commissie dat in 2024 zal worden bekendgemaakt, zal een overzicht worden gegeven van de mainstreaming van jeugdbelangen in de lidstaten. Dit zal het gemakkelijker maken om goede praktijken uit te wisselen en peer-learningactiviteiten te organiseren tussen de geïnteresseerde lidstaten.

In januari 2024 heeft de Commissie in haar mededeling over het Europees Jaar van de Jeugd 2022¹⁸ acties aangekondigd om jongeren meer inspraak te geven in de besluiten die hen aangaan en de jongerendimensie op een breed scala van EU-beleidsterreinen te verdiepen. Bij het ontwerpen van EU-beleid zal de Commissie gebruikmaken van het volledige potentieel van de mainstreaming van jeugdbelangen als onderdeel van het kader en de toolbox van de Commissie voor betere regelgeving, wat ervoor zorgt dat er een jongerentoets komt. Die zal worden aangevuld met de specifieke instrumenten voor jongeren in het kader van de EU-strategie voor jongeren.

Er is ruimte om:

- te zorgen voor een doeltreffende follow-up van de acties om de jongerendimensie in de beleidsvorming van de EU en de daarmee samenhangende synergieën te versterken, en om de lidstaten te helpen die bij de nationale beleidsvorming soortgelijke benaderingen willen hanteren.

- Het jongerenactieplan in het externe optreden van de EU¹⁹, dat in oktober 2022 is goedgekeurd als resultaat van het Europees Jaar van de Jeugd, heeft de internationale dimensie van de EU-strategie voor jongeren versterkt. Het helpt de internationale verbintenissen van de EU na te komen en de waarden van de EU te bevorderen door de participatie van jongeren in het externe optreden van de EU te vergroten en hun positie daarin verder te versterken.

De internationale impact van de EU-strategie voor jongeren wordt ook aangetoond in het opbouwen van kennis en samenwerking, het jongerenpartnerschap tussen de EU en de Raad van Europa en de positieve percepties bij internationale organisaties zoals Unicef. Door de deelname van niet-EU-landen aan Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps wordt het internationale bereik van de strategie vergroot.

Er is ruimte om:

- de uitvoering van het jongerenactieplan in het externe optreden van de EU verder te bevorderen.

- Via communicatie over de EU-strategie voor jongeren kon er informatie over de financieringsmogelijkheden worden verstrekt. De belanghebbenden staan positief tegenover de EU-strategie voor jongeren, gekoppeld aan een groot bewustzijn en een positief beeld van de programma’s Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps. De communicatie over andere activiteiten is minder succesvol geweest.

Uit de evaluatie bleek dat er een gebrek is aan communicatieproducten gericht op beleidsmakers en maatschappelijke organisaties. Het EU-jeugdverslag bevat veel informatie over de voortgang van de EU-strategie voor jongeren, maar de frequentie en de vorm ervan kunnen het gebruik ervan door belanghebbenden belemmeren.

Jongeren²⁰ hebben gesuggereerd dat er nog meer zou kunnen worden gedaan om geschikte stijlen en kanalen voor communicatie met jongeren te gebruiken.

Er is ruimte om:

- beter te communiceren over de EU-jongerendialoog, activiteiten op het gebied van wederzijds leren, mainstreaming van jeugdbelangen en de kennisbasis;

- communicatieproducten te ontwikkelen voor beleidsmakers en maatschappelijke organisaties;

- communicatieproducten te testen met jongeren.

- De monitoring en de empirische basis van de EU-strategie voor jongeren zijn versterkt door de publicatie van een geactualiseerd EU-jongerendashboard²¹ tijdens het Europees Jaar van de Jeugd²². De dashboards en jaarverslagen van Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps en de nationale agentschappen verstrekken gegevens over de programma’s. De jongerenwiki²³ verstrekt gegevens over nationaal beleid, vergelijkende kaarten en verslagen. In het EU-jeugdverslag maakt voornamelijk van deze gegevensbronnen gebruikgemaakt. Voor belanghebbenden is het echter niet gemakkelijk om een overzicht en gebruikersvriendelijke toegang tot gegevens te krijgen.

Er is ruimte voor:

- een betere aanpak van de beperkte beschikbaarheid van gegevens voor belanghebbenden, om het gebruik van gegevens voor monitoring, communicatie en beleidsvorming te vergemakkelijken.

Doelmatigheid

De EU-strategie voor jongeren is kosteneffectief gebleken om op EU-niveau waar voor haar geld te bieden. De bescheiden kosten van de EU-strategie voor jongeren lijken evenredig. De belanghebbenden zijn het erover eens dat de voordelen ervan opwegen tegen de kosten. De EU-strategie voor jongeren heeft geen aanzienlijke administratieve lasten opgelegd aan overheidsinstanties of andere belanghebbenden.

Er is ruimte voor:

- kleine verbeteringen voor het vereenvoudigen van de toekomstige nationale actieplanners (een instrument voor de Commissie om informatie te verzamelen over nationaal jeugdbeleid), waarbij er ruimte is om de verslaglegging door de lidstaten te beperken.

Samenhang

De EU-strategie voor jongeren werkt in synergie met veel EU-beleidsterreinen, via gedeelde prioriteiten, doelstellingen en waarden²⁴. Een voorbeeld hiervan is de synergie tussen jongerenparticipatie en participatie van kinderen²⁵. Het EU-platform voor de participatie van kinderen²⁶ betrekt kinderen bij de besluitvorming van de EU, ondersteunt hun actieve deelname aan het democratische leven en draagt bij tot jongerenparticipatie en actief burgerschap in de EU-strategie voor jongeren. Het burgerschapspakket²⁷ ondersteunt de democratische participatie van jonge burgers. Het pakket voor de verdediging van de democratie²⁸ onderstreept het belang van deelname van jongeren en kinderen aan het democratische leven, ondersteunt jonge kiezers en verwijst naar beste praktijken, waaronder de EU-jongerendialoog²⁹. Participatie van jongeren is een pijler van de Europese strategie voor een beter internet voor kinderen (BIK+)³⁰. Een ander voorbeeld is de synergie met demografiebeleid waarbij prioriteit wordt gegeven aan gendergelijkheid, non-discriminatie en intergenerationele rechtvaardigheid³¹.

De EU-strategie voor jongeren is in overeenstemming met de internationale verplichtingen en weerspiegelt enkele duurzameontwikkelingsdoelen van de VN, maar er is ruimte om te communiceren over verbanden.

Er is ruimte om:

- synergieën tussen de EU-strategie voor jongeren en aanverwante beleidsgebieden onder de aandacht te brengen, met name die welke worden genoemd in de mededeling over het Europees Jaar van de Jeugd (gezondheid en welzijn, milieu en klimaatverandering, onderwijs en opleiding, internationale samenwerking en Europese waarden, werkgelegenheid en inclusie).

3.2 Toegevoegde waarde voor de EU – hoe heeft de EU-strategie voor jongeren tot dusver een verschil gemaakt en voor wie?

De EU-strategie voor jongeren heeft een toegevoegde waarde opgeleverd die verder gaat dan wat de lidstaten op eigen kracht zouden kunnen bereiken door:

- kennisdeling en uitwisseling van ervaringen te vergemakkelijken;

- als voorbeeld en katalysator te fungeren voor de ontwikkeling van nationaal en internationaal beleid;

- collectieve verantwoordelijkheid te creëren om de uitdagingen voor jongeren op EU-niveau aan te pakken;

- een beter begrip te krijgen van jongeren als complexe groep waarvoor holistische benaderingen nodig zijn.

Het stopzetten van de EU-strategie voor jongeren zou negatieve gevolgen hebben, zoals een vermindering van het belang van jongerenaangelegenheden voor besluitvormers, het beperken van sectoroverschrijdende samenwerking op EU-niveau en het vertragen van de vooruitgang bij de ontwikkeling van nationaal jeugdbeleid.

3.3 Relevantie – is de EU-strategie voor jongeren nog steeds relevant?

Volgens de raadplegingen van belanghebbenden zijn de meest dringende uitdagingen waarmee jongeren in 2019-2023 te maken hebben, onder meer de kosten van levensonderhoud, financiële stabiliteit en armoede; geestelijke gezondheid en welzijn; jeugdwerkloosheid; het milieu en de klimaatverandering; en de deelname van jongeren aan de besluitvorming.

De EU-strategie voor jongeren is over het algemeen relevant voor de behoeften van jongeren gebleven vanwege de brede doelstellingen en de Europese jongerendoelstellingen. Het Europees Jaar van de Jeugd heeft de relevantie ervan vergroot door de intensievere samenwerking op het gebied van jeugdzaken tussen alle belanghebbenden. Op basis van de raadplegingen zou de EU-strategie voor jongeren de gevolgen van een aantal nieuwe/hernieuwde uitdagingen (bv. kosten van levensonderhoud) echter zichtbaarder kunnen aanpakken.

Er is ruimte om:

- meer zichtbaarheid te geven aan de inspanningen om de mainstreaming van jeugdbelangen op EU- en nationaal niveau op gebieden waar jongeren behoefte aan hebben, te versterken.

3. CONCLUSIES EN LESSEN VOOR DE TOEKOMST

4.1 Algemene conclusies en lessen voor de toekomst

De evaluatie heeft de doeltreffendheid en het blijvende belang van de EU-strategie voor jongeren als strategisch kader voor EU-samenwerking, kennisdeling en peer learning onderstreept door middelen en gecoördineerde actie te kanaliseren naar gemeenschappelijke doelstellingen bij het aanpakken van de uitdagingen voor jongeren en als aanvulling op de maatregelen en initiatieven van de lidstaten. Met name de EU-strategie voor jongeren blijft van vitaal belang als “katalysator” voor beleidsafstemming en -ontwikkeling. Het is een voorbeeld/model voor nationale jeugdstrategieën en ontwikkelingen op het gebied van jeugdbeleid (met name in lidstaten die geen nationale jeugdstrategie hebben of waar deze wordt ontwikkeld of vernieuwd) om de convergentie van beleidsbenaderingen te ondersteunen. Deze rol strekt zich ook uit tot buiten de EU, zoals blijkt uit het jongerenactieplan in het externe optreden van de EU, waarmee de EU-strategie voor jongeren ook niet-EU-landen kan inspireren om een soortgelijke aanpak te volgen.

Uit de evaluatie is gebleken dat de doelstellingen van de EU-strategie voor jongeren nog steeds relevant zijn, met een sterke nadruk op inclusie en diversiteit, en op participatie en maatschappelijke betrokkenheid van jongeren. In het algemeen werd vastgesteld dat de brede doelstellingen en de Europese jongerendoelstellingen een antwoord bieden op een reeks uitdagingen en behoeften van jongeren.

Uit de raadpleging is echter gebleken dat er ruimte is voor het zichtbaarder aanpakken van de gevolgen voor jongeren van nieuwe/hernieuwde uitdagingen (met name de kosten van levensonderhoud; huisvesting; milieu en klimaat; digitalisering; lichamelijke en geestelijke gezondheid en welzijn; en uitdagingen voor jongeren op het platteland). Dit onderstreept het belang van de tweeledige aanpak van de EU-strategie voor jongeren, namelijk om de mainstreaming van jeugdbelangen op alle beleidsterreinen na te streven, op basis van een sterke participatie en vertegenwoordiging van jongeren; en om het de specifieke instrumenten en initiatieven in de jeugdsector te mobiliseren en te verbeteren.

Het Europees Jaar van de Jeugd 2022 heeft de EU dichter bij jongeren gebracht en hen bewuster gemaakt van de vele mogelijkheden waarover zij beschikken. Het heeft de jongerenparticipatie gestimuleerd, de mainstreaming van jeugdbelangen versneld en de relevantie van de EU-strategie voor jongeren vergroot. Door deze positieve effecten te ondersteunen en daarop voort te bouwen op basis van de mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd 2022³², zullen de uitvoering en de prestaties van de EU-strategie voor jongeren de komende jaren worden versterkt.

De belangrijkste conclusies en lessen die uit de evaluatie zijn getrokken, zijn erop gericht de invloed van de EU-strategie voor jongeren te vergroten door het gebruik van een aantal instrumenten van de strategie verder te stimuleren. Deze worden hieronder toegelicht.

4.2 Jongerenparticipatie en mainstreaming van jeugdbelangen

- EU-jongerendialoog: inclusiever worden, aandacht voor follow-up

De EU-jongerendialoog moet zich verder ontwikkelen en groeien. Het is van essentieel belang dat de vooruitgang die tijdens de laatste drie cycli op het gebied van inclusie is geboekt, wordt veiliggesteld; de vooruitgang op het gebied van de betrokkenheid van jongeren uit minderheidsgroepen en jongeren met een handicap in stand te houden; en om de deelname aan de EU-jongerendialoog van ondervertegenwoordigde groepen (met inbegrip van jongeren die geen onderwijs of opleiding volgen en geen werk hebben en jongeren op het platteland) te vergroten. De fijnafstemming van outreach en communicatie kan deel uitmaken van de maatregelen, evenals een betere voorbereiding en ondersteuning van deelnemers (met name kansarme jongeren).

Een belangrijk aandachtspunt is de verdere ontwikkeling en ondersteuning van een proces om aanbevelingen van de EU-jongerendialoog naar relevante belanghebbenden op alle niveaus (met name beleidsmakers) te sturen. Er is ook behoefte aan mechanismen om deelnemers en belanghebbenden te informeren over de follow-up die op EU- en nationaal niveau is gepland. Hiertoe zal de Commissie de focus van de EU-jongerendialoog nauwer afstemmen op het werkprogramma van de Commissie. Het versterken van de EU-jongerendialoog is een belangrijke actie in de mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd (met inbegrip van het nadenken over de vraag hoe deze kan worden gekoppeld aan de jongerentoets). Deze overweging is belangrijk voor zowel de derde cyclus van de EU-strategie voor jongeren 2019-2027 als voor de vervolgstrategie na 2027.

Het zou ook wenselijk zijn om meer synergieën tot stand te brengen met andere instrumenten voor jongerenparticipatie (bv. het EU-platform voor de participatie van kinderen) op EU- en nationaal niveau met het oog op zichtbaarheid, en gezamenlijke inspanningen te leveren om jongeren en jongerenvertegenwoordigers met de hulp van maatschappelijke organisaties en netwerken erbij te betrekken.

In de mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd worden prioritaire acties uiteengezet om de jongerenparticipatie en de EU-jongerendialoog verder te ontwikkelen.

- Mainstreaming van jeugdbelangen: versnellen, voortbouwen op en vooruitgaan

De evaluatie bevat voorbeelden van EU-beleidsinitiatieven waarin rekening is gehouden met het jongerenperspectief. Sommige van die initiatieven verwijzen ook expliciet naar de EU-strategie voor jongeren (bv. de mededeling van de Commissie betreffende een alomvattende aanpak van geestelijke gezondheid, die met input van jongeren is ontwikkeld³³). Hoewel er veel synergieën zijn tussen het EU-beleid, zijn er maar weinig aanwijzingen voor concrete acties om gebruik te maken van complementariteit en synergieën, en dit toont aan dat er ruimte is voor verdere nauwere samenwerking op EU-niveau.

Op basis van de mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd is er een kans om de inspanningen op alle niveaus op te voeren om verdere vooruitgang te boeken bij het integreren van de jongerendimensie op alle beleidsterreinen, onder meer door middel van concrete mainstreaminginstrumenten.

Bij het ontwerpen van EU-beleid zal de Commissie optimaal gebruikmaken van het volledige potentieel van de mainstreaming van jeugdbelangen als onderdeel van het kader en de toolbox van de Commissie voor betere regelgeving, wat ervoor zorgt dat er een jongerentoets komt. De aanpak wordt in 2024 nader uitgewerkt en getest, met het oog op de toepassing van de jongerentoets op relevante nieuwe initiatieven van het jaarlijkse werkprogramma van de Commissie vanaf 2025. De inspanningen omvatten ook betere contacten met maatschappelijke organisaties, netwerken en jongeren om hen aan te moedigen deel te nemen aan raadplegingen over nieuwe EU-initiatieven, onder meer in burgerpanels. Er zal een nieuw platform van belanghebbenden bij jeugdzaken worden opgezet om uitwisselingen met jongerenorganisaties, jeugdonderzoekers, vertegenwoordigers van de lidstaten en andere EU-instellingen te vergemakkelijken. Het platform zal in het najaar van 2024 voor het eerst bijeenkomen. Ook in 2024 zullen de dialogen over jeugdbeleid met Europese commissarissen worden voortgezet, rondetafelgesprekken over de mainstreaming van jeugdbelangen worden georganiseerd en zal het interne jongerennetwerk van de Commissie (met name via de EU-jongerencoördinator) regelmatig worden gemobiliseerd. Op die manieren zal de mainstreaming grondig worden verbeterd.

De Commissie zal ook nationale inspanningen ondersteunen door in samenwerking met de lidstaten activiteiten op het gebied van wederzijds leren over mainstreaming van jeugdbelangen te organiseren, met als doel van gedachten te wisselen over de wijze waarop jongeren en maatschappelijke organisaties kunnen worden betrokken en hoe rekening kan worden gehouden met het jongerenperspectief in nationale beleidsvormingsprocessen die van belang zijn voor jongeren. De Commissie moedigt de lidstaten ook aan om nationale of regionale jongerencoördinatoren te benoemen, naar het voorbeeld van de EU-jongerencoördinator.

De lidstaten en de Commissie zouden ook specifieke gebieden kunnen aanwijzen voor het versterken van synergieën en complementariteit (bv. tussen jongerenparticipatie in het kader van de EU-strategie voor jongeren en de participatie van kinderen in het kader van de EU-strategie voor de rechten van het kind en de Europese strategie voor een beter internet voor kinderen (BIK +), en met nationale beleidsmaatregelen en initiatieven op deze gebieden), in samenhang met de maatregelen voor inclusieve burgerparticipatie en participatie met het oog op de democratische veerkracht van de EU zoals uiteengezet in het pakket van de Commissie voor de verdediging van de democratie³⁴.

De lidstaten en de Commissie zouden ook kunnen samenwerken als het gaat om specifieke beleidsmaatregelen en initiatieven. Voorbeelden hiervan zijn het aanpakken van de uitdagingen op het gebied van geestelijke gezondheid van jongeren; kijken naar koppelingen met het digitale leven, met inbegrip van kunstmatige intelligentie, sport en cultuur; en het nastreven van holistische benaderingen op basis van de mededeling van de Commissie over een alomvattende aanpak van geestelijke gezondheid³⁵ en de conclusies van de Raad³⁶. Verder werkt de Commissie nauw samen met de lidstaten via de subgroep Geestelijke gezondheid van de deskundigengroep inzake volksgezondheid.^³⁷ Soortgelijke samenwerking kan worden vergemakkelijkt op andere belangrijke gebieden, op basis van de uitdagingen die door jongeren en belanghebbenden bij jeugdzaken zijn vastgesteld. Overheidsinstanties op nationaal en regionaal niveau kunnen ook om steun verzoeken in het kader van het EU-instrument voor technische ondersteuning om beleid voor jongeren te ontwerpen en uit te voeren.

Er is ook behoefte aan en ruimte om de betrokkenheid van belanghebbenden te vergroten, beter te communiceren over de doelstelling om jeugdbelangen te mainstreamen en over het sectoroverschrijdende karakter van de EU-strategie voor jongeren, en om succesvolle integratie van de jongerendimensie op alle niveaus te verspreiden en onder de aandacht te brengen.

In de mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd worden prioritaire acties uiteengezet om de mainstreaming van jeugdbelangen verder te versterken.

- De EU-jongerencoördinator: belangrijk voor de mainstreaming van jeugdbelangen, aandacht voor de rol

Uit de evaluatie is gebleken dat de EU-jongerencoördinator een voortrekkersrol speelt op het gebied van de mainstreaming van jeugdbelangen op EU-niveau, met name via het interne jongerennetwerk van de Commissie; en dat deze rol veel potentieel heeft en belangrijk is voor de voortdurende inspanningen om de betrokkenheid van jongeren te bevorderen. Uit feedback van belanghebbenden is gebleken dat er ruimte is om de rol en het werk van de EU-jongerencoördinator zichtbaarder te maken voor externe belanghebbenden; en om het mandaat, dat zeer ruim is, beter te communiceren en mogelijk verder te verduidelijken.

Voortbouwend op de positieve ervaringen tijdens het Europees Jaar van de Jeugd zal de EU-jongerencoördinator kunnen vertrouwen op een platform van belanghebbenden bij jeugdzaken voor raadplegingen, discussies, uitwisselingen en cocreatie, door een praktijkgemeenschap waarbij belanghebbenden op alle niveaus worden betrokken en de participatieve governance van de EU-strategie voor jongeren wordt versterkt.

4.3 Faciliterende instrumenten

- EU-programma's: verdere synergieën onderzoeken

Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps zijn belangrijke instrumenten om de EU-strategie voor jongeren op EU-niveau te ondersteunen. Daarom is het belangrijk de koppelingen tussen deze programma’s en de doelstellingen en activiteiten van de EU-strategie voor jongeren te waarborgen. Er is ook ruimte om de synergieën tussen deze programma’s en andere programma’s/fondsen/instrumenten (bv. Horizon Europa, fondsen voor het cohesiebeleid en het instrument voor technische ondersteuning) en nationale programma’s/fondsen verder te onderzoeken. Dit kan worden vergemakkelijkt door het jongerennetwerk van de Commissie en de activiteiten op het gebied van wederzijds leren.

- Informatie en communicatie ten behoeve van jongeren: ontwikkeling van een communicatieplan

Er is ruimte om de EU-strategie voor jongeren en de onderling verbonden componenten en resultaten duidelijker te communiceren, om de communicatie meer te richten op beleidsmakers en maatschappelijke organisaties/praktijkmensen, en om producten op de Europese Jongerensite beter op jongeren af te stemmen. Dit kan worden aangepakt door het ontwikkelen van een communicatieplan voor de EU-strategie voor jongeren.

- Empirisch onderbouwde instrumenten: voortdurende verbetering, aandacht voor communicatie

Er zijn voortdurende inspanningen nodig om tijdig en op gebruikersvriendelijke wijze relevante gegevens over de uitvoering en prestaties van de EU-strategie voor jongeren en over de veranderende situatie van jongeren te verstrekken en mee te delen aan alle belanghebbenden. Uit de evaluatie is gebleken dat de reeds bereikte resultaten beter moeten worden benut. Er is potentieel om de middelen voor beleidsmakers en maatschappelijke organisaties/praktijkmensen te stroomlijnen (momenteel verspreid over verschillende portalen en websites). Dit kan inhouden dat de frequentie en de vorm van het EU-jeugdverslag worden herzien om na te gaan of deze kunnen worden gewijzigd om beter tegemoet te komen aan de behoeften van verschillende doelgroepen.

Om het toezicht en de evaluatie te vergemakkelijken, wordt in de evaluatie voorgesteld een aantal kernindicatoren te ontwikkelen om de vooruitgang te helpen volgen en een brug te slaan tussen de doelstellingen op een hoger niveau en de directere invloedssfeer van de EU-strategie voor jongeren (over de ontwikkeling van het jeugdbeleid, de praktijken van jongerenorganisaties en jongerenparticipatie) en om te blijven werken aan de beschikbaarheid van gegevens op basis van de voorstellen van de ad-hocdeskundigengroep inzake jeugdindicatoren.

De lidstaten en de Commissie zouden, met de betrokkenheid van belanghebbenden bij jeugdzaken, kunnen samenwerken bij de verdere ontwikkeling van kernindicatoren, methodologieën en gegevens voor het toezicht op de EU-strategie voor jongeren.

4.4 Ruimte voor vereenvoudiging

- Toekomstige nationale actieplanners: alternatieven overwegen

Uit de evaluatie is gebleken dat er ruimte is om de rapportagelast van de lidstaten met betrekking tot de toekomstige nationale actieplanners^³⁸ te vereenvoudigen en te verminderen. Uit de raadplegingen bleek dat beleidsmakers deze omslachtig en van beperkt nut vinden. Dit wijst erop dat moet worden nagedacht over alternatieve manieren om informatie te verzamelen over de prioriteiten van het nationale jeugdbeleid, in samenwerking met de lidstaten (bijvoorbeeld via de jongerenwiki en vereenvoudigde enquêtes).

4.5 Te volgen koers

Het Europees Jaar van de Jeugd 2022 heeft jongeren boven aan de politieke agenda geplaatst. Het heeft gezorgd voor een sterke mobilisatie en dynamiek voor meer mogelijkheden, ruimte en instrumenten voor de participatie van jongeren, en van degenen die met hen werken en voor hen werken. De mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd bevat prioritaire acties om het succes van het Europees Jaar te ondersteunen en erop voort te bouwen. Dit biedt, samen met de conclusies van deze evaluatie van de EU-strategie voor jongeren, mogelijkheden om de uitvoering van de EU-strategie voor jongeren 2019-2027 verder te versnellen en de invloed ervan te vergroten.

Halverwege de looptijd kunnen deze inspanningen worden nagestreefd en ingepast in het kader van de bestaande doelstellingen van de strategie en de Europese jongerendoelstellingen (op de kerngebieden van betrekken, verbinden en versterken) en bij de mainstreaming van jeugdbelangen op alle niveaus, door gebruik te maken van bestaande mechanismen en processen, zoals het werkplan voor 2025-2027.

Om de voorbereidingen voor de samenwerking op het gebied van het jeugdbeleid van de EU na 2027 verder te ondersteunen, onder meer in het kader van het nieuwe meerjarig financieel kader, stelt de Commissie voor om in 2025-2026 met alle belanghebbenden een luister- en cocreatieproces te starten. De Commissie zal het platform van belanghebbenden bij jeugdzaken mobiliseren om standpunten en ideeën te verzamelen, samen te werken en samen input te leveren. Dit kan de vorm aannemen van vergaderingen en evenementen of een onlinecampagne, en zou deel kunnen uitmaken van het overleg in het kader van de EU-jongerendialoog.

1 Resolutie van de Raad van de Europese Unie en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen over een kader voor Europese samenwerking in jeugdzaken: De EU-strategie voor jongeren 2019-2027.

2 Europese jongerendoelstellingen. Europese jongerensite (europa.eu).

3 Mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd 2022

4 Resolutie van de Raad van de Europese Unie en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over de herziening van het werkplan 2022-2024 voor de EU-strategie voor jongeren (2023/C 185/05).

5 EU-strategie voor jongeren. Europese jongerensite (europa.eu).

6 Bladzijde 3 van de Mededeling van de Commissie betreffende het Europees Jaar van de Jeugd 2022 (europa.eu).

7 https://ec.europa.eu/info/law/law-making-process/planning-and-proposing-law/better-regulation-why-and-how/better-regulation-guidelines-and-toolbox_en.

8 Ondersteunende studie voor de tussentijdse evaluatie van de EU-strategie voor jongeren 2019-2027.

9 EU-jongerendialoog. Europese jongerensite (europa.eu).

10 Salto (Support for Advanced Learning and Training Opportunities - ondersteuning geavanceerde leer- en opleidingsmogelijkheden)-kenniscentra bieden expertise en diensten aan de nationale agentschappen van Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps.

11 Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over het kader voor het instellen van een Europese jeugdwerkagenda 2020/C 415/01.

12 Over het jeugdpartnerschap tussen de EU en de Raad van Europa - Jeugdpartnerschap (coe.int).

13 Stuurgroep Europese jeugdwerkagenda - Jeugdpartnerschap (coe.int).

14 Welkom bij Youthpass – Youthpass.

15 Aanbeveling van de Raad van 5 april 2022 betreffende mobiliteit van jonge vrijwilligers in de Europese Unie (Voor de EER relevante tekst) 2022/C 157/01.

16 Voorstel voor een Aanbeveling van de Raad “Europa in beweging –¬leermobiliteitskansen voor iedereen” als onderdeel van het pakket voor talentmobiliteit.

17 Mededeling van de Commissie van 7 juni 2023 betreffende een alomvattende aanpak van geestelijke gezondheid (europa.eu).

18 Mededeling van de Commissie van 10 januari 2024 betreffende het Europees Jaar van de Jeugd 2022 (europa.eu).

19 Jongerenactieplan (gezamenlijke mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger).

20 Deze waarneming is gebaseerd op kwalitatieve informatie die in het kader van de evaluatie is verkregen in focusgroepen met jongeren.

21 EU-dashboard - Jongeren - Eurostat (europa.eu).

22 Het eindverslag 2021 voor het voorstel voor een geactualiseerd dashboard van EU-jeugdindicatoren.

23 Jongerenwiki: Europa’s encyclopedie voor nationaal jeugdbeleid (europa.eu).

24 Bijvoorbeeld met het EU-actieplan tegen racisme 2020-2025 en de strategie voor gelijkheid van lhbtiq’ers 2020-2025.

25 Mededeling van de Commissie over de EU-strategie voor de rechten van het kind, COM(2021) 142 final.

26 EU-platform voor de participatie van kinderen. Europese Unie (europa.eu).

27 Citizenship Package - European Commission (europa.eu).

28 Bescherming van de democratie - Europese Commissie (europa.eu).

29 Aanbeveling over het bevorderen van betrokkenheid en effectieve participatie van burgers en maatschappelijke organisaties bij processen voor de vorming van overheidsbeleid.

30 Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - Een digitaal decennium voor kinderen en jongeren: de nieuwe Europese strategie voor een beter internet voor kinderen (BIK+).

31 Mededeling:Demografische veranderingen in Europa: een toolbox voor actie.

32 Mededeling van de Commissie over het Europees Jaar van de Jeugd 2022 (europa.eu).

33 Bijvoorbeeld via de conferentie over overlevenden van jeugdkanker en de jongerenbeleidsdialoog over geestelijke gezondheid in februari 2023.

34 Documenten over de verdediging van de democratie - Europese Commissie (europa.eu).

35 Mededeling van de Commissie betreffende een alomvattende aanpak van geestelijke gezondheid (europa.eu).

36 Conclusies van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten over een alomvattende aanpak van de geestelijke gezondheid van jongeren in de Europese Unie.

37 https://health.ec.europa.eu/non-communicable-diseases/expert-group-public-health_nl.

38 Toekomstige nationale actieplanners. Europese jongerensite (europa.eu).

NL NL