Artikelen bij COM(2018)489 - Handels- en investeringsbelemmeringen 1 januari 2017 - 31 december 2017 - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2018)489 - Handels- en investeringsbelemmeringen 1 januari 2017 - 31 december 2017. |
|---|---|
| document | COM(2018)489   |
| datum | 26 juni 2018 |
Brussel, 26.6.2018
COM(2018) 489 final
VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
over handels- en investeringsbelemmeringen
1 januari 2017 - 31 december 2017
INLEIDING
Als onderdeel van de markttoegangsstrategie van de EU bevat deze achtste editie van het Verslag over handels- en investeringsbelemmeringen een analyse van de belemmeringen die door het Europese bedrijfsleven en de EU-lidstaten via het markttoegangspartnerschap van de Commissie, de lidstaten en het Europese bedrijfsleven 1 bij de Commissie zijn gemeld, alsook een overzicht van de belemmeringen die in 2017 zijn opgeheven.
Dit partnerschap is van onschatbare waarde gebleken voor het verzamelen van informatie, het stellen van prioriteiten en het uitstippelen van een gemeenschappelijke strategie om belemmeringen voor exporteurs uit de EU weg te nemen. Voortbouwend op deze ervaring en rekening houdend met de toename van het protectionisme heeft de Commissie in haar mededeling 'Handel voor iedereen' 2 een nauwere samenwerking'' aangekondigd om de bestaande inspanningen te versterken en verder te laten gaan dan het verwijderen van belemmeringen voor handel en investeringen, tot aan de uitvoering van vrijhandelsovereenkomsten 3 .
Wat de traditionele markttoegangscomponent van onze 'nauwere samenwerking' betreft, hebben we onze inspanningen op drie manieren opgevoerd: een nauwere coördinatie tussen EU-instanties en belanghebbenden, een betere prioritering van belemmeringen, en sterkere communicatie en bewustmaking. Om de communicatie te versterken werd de aandacht in het verslag van vorig jaar toegespitst op het aanpakken van de belemmeringen die voor EU-bedrijven het belangrijkst zijn: die belemmeringen die volgens hen rechtstreekse gevolgen voor hen hebben in derde landen 4 . Steunend op de positieve feedback die is ontvangen, wordt in het verslag van dit jaar op deze weg voortgegaan en worden de meest relevante belemmeringen voor de uitvoer van de EU naar 57 derde landen 5 , die door onze bedrijven gemeld en in de databank markttoegang 6 van de EU zijn opgenomen, onderzocht. De analyse van maatregelen die van invloed zijn op ondernemingen uit de EU bevestigt dat de toename van protectionistische tendensen die de afgelopen jaren werd waargenomen, zich verder heeft doorgezet.
In het eerste deel van dit verslag wordt een cijfermatige analyse gepresenteerd per land, per type belemmering en per sector, van in totaal 396 actieve 7 handels- en investeringsbelemmeringen die in de databank zijn opgenomen en van de 67 nieuwe belemmeringen die in 2017 zijn geregistreerd.
In het tweede deel wordt een meer gedetailleerde analyse gegeven van de nieuwe belemmeringen die in 2017 zijn gemeld (1 januari – 31 december 2017), waarbij specifieke trends in verschillende landen en sectoren worden beschreven en mogelijk getroffen handelsstromen worden beoordeeld.
In het derde deel wordt ingegaan op de instrumenten die in onze markttoegangsstrategie worden gebruikt om deze belemmeringen aan te pakken en er wordt een overzicht gegeven van de 45 belemmeringen die in 2017 zijn opgelost. Ook wordt aan de hand van mogelijk beïnvloede handelsstromen en economische modellen de economische impact van de opgeloste belemmeringen geanalyseerd. Tot slot worden enkele belangrijke opgeloste belemmeringen nader beschreven.
I. OVERZICHT VAN HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN
Dit hoofdstuk bevat een cijfermatige analyse van de handelsbelemmeringen in derde landen en verwante tendensen, zoals geregistreerd in de databank markttoegang van de EU. In deze databank worden de door EU-ondernemingen gesignaleerde barrières verzameld en worden de acties die worden ondernomen om deze barrières weg te nemen, opgevolgd.
Het is belangrijk om op te merken dat in de databank (en in dit verslag) geen uitgebreid overzicht wordt gegeven van alle handelsobstakels waarmee EU-marktdeelnemers worden geconfronteerd 8 . Ondernemingen kunnen besluiten bepaalde belemmeringen niet te melden, omdat ze hopen de belemmeringen op te kunnen lossen of de effecten ervan te kunnen ontwijken.
Sommige ondernemingen zijn er misschien niet van op de hoogte dat belemmeringen via de inspanningen van de EU in verband met markttoegang kunnen worden aangepakt. De Commissie wil het bewustzijn hiervan, met name onder kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's), zoveel mogelijk vergroten en heeft het initiatief van de “markttoegangsdagen” gelanceerd in de lidstaten. Dankzij dit initiatief konden lokale bedrijven specifieke informatie inwinnen over de manier waarop zij belemmeringen kunnen melden en de manier waarop de Commissie en de lidstaten een op maat gesneden strategie kunnen ontwikkelen en uitvoeren om deze belemmeringen weg te nemen.
In de databank en dit verslag wordt geen uitspraak gedaan over de vraag of de geregistreerde maatregelen al dan niet legaal zijn, maar al deze belemmeringen zijn wel geïdentificeerd als problematisch voor EU-ondernemingen en hebben prioriteit gekregen voor verdere actie in het kader van onze inspanningen ten behoeve van markttoegang, omdat ze mogelijk discriminerend, onevenredig of anderszins handelsbeperkend zijn.
A. ALGEMEEN OVERZICHT VAN HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN
Eind 2017 bestonden er 396 actieve handels- en investeringsbelemmeringen – een ongekend hoog aantal. Afgezet tegen de 372 belemmeringen die eind 2016 bestonden 9 , bevestigt dit cijfer de aanhoudende toename van protectionisme waar EU-belanghebbenden mee te maken hebben. Tegelijkertijd blijkt uit dit cijfer dat ons markttoegangspartnerschap steeds succesvoller is als forum om handelsbelemmeringen te identificeren. Dankzij de databank kunnen de opgenomen handelsbelemmeringen worden uitgesplitst naar derde land, naar type maatregel en naar sector. Deze uitsplitsing wordt ook dit verslag aangehouden.
1. Belemmeringen naar derde land
Ondanks het feit dat de gedane toezeggingen van de G20-leiders om protectionisme te verwerpen, op de G20-top van 8 juli 2017 in Hamburg 10 nog eens werden herhaald, zijn de negen landen met het hoogste aantal handelsbelemmeringen die nog steeds van toepassing zijn, alle economieën van de G20 (zie tabel 1).
Het hoogste aantal belemmeringen is waargenomen in Rusland met 36 geregistreerde maatregelen. China komt op de tweede plaats met 25 geregistreerde actieve belemmeringen, en Indonesië op de derde, met momenteel 23 maatregelen, die de export- en investeringsmogelijkheden voor de EU aanzienlijk hinderen.
Andere derde landen met tien of meer geregistreerde handels- en investeringsbelemmeringen zijn India (21), Brazilië (21), Zuid-Korea (20), Turkije (20), de Verenigde Staten (20), Australië (14), Thailand (12), Argentinië (11) en Mexico (10).
Tabel 1: Geografische uitsplitsing van handels- en investeringsbelemmeringen in de markttoegangsdatabank (* - G20-landen)
2. Belemmeringen naar type maatregel
Uit tabel 2 blijkt dat maatregelen achter de grens (216) belangrijker zijn dan traditionele maatregelen aan de grens (180). Maatregelen achter de grens hebben betrekking op beperkingen die verband houden met diensten, investeringen, overheidsopdrachten, intellectuele eigendomsrechten of onrechtvaardige technische handelsbelemmeringen. Het hoogste aantal geregistreerde maatregelen achter de grens kwam voor rekening van Rusland (19), op de voet gevolgd door China (17).
Maatregelen aan de grens vormen beperkingen die rechtstreekse gevolgen hebben voor de in- en de uitvoer, doorgaans door middel van tariefverhogingen, kwantitatieve beperkingen, bepaalde sanitaire en fytosanitaire ("SPS") maatregelen, invoervergunningen of regelrechte handelsverboden. Het hoogste aantal geregistreerde maatregelen aan de grens kwam voor rekening van Rusland (17), gevolgd door Indonesië, Turkije en de Verenigde Staten (11), met India op de derde plaats (9).
Tabel 2: Uitsplitsing naar type handels- en investeringsbelemmeringen in de markttoegangsdatabank (aantal maatregelen)
B. IN 2017 GEMELDE HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN
In 2017 werd het ongekend hoge aantal van 67 nieuwe belemmeringen in 39 derde landen 11 geregistreerd. Mogelijk is dit het gevolg van de bovengenoemde verbeterde communicatie en bewustmaking. Dat het protectionisme gestaag toeneemt, staat echter buiten kijf.
1. In 2017 gemelde belemmeringen naar derde land
Tabel 3 geeft een overzicht van de geografische uitsplitsing van de maatregelen die in 2017 zijn geregistreerd. Wat het aantal gemelde nieuwe belemmeringen in de handels- en investeringsbetrekkingen betreft, liep China (10) in 2017 duidelijk aan kop, gevolgd door Rusland (6), hetgeen de protectionistische tendensen die reeds in eerdere jaren werden geïdentificeerd, bevestigt. Zuid-Afrika paste vier nieuwe belemmeringen toe; India en Turkije elk drie. Libanon, Ecuador, Japan, Filipijnen, de Verenigde Arabische Emiraten, Tunesië en Venezuela hanteerden elk twee nieuwe belemmeringen. De resterende 27 nieuwe belemmeringen werden voor andere derde landen geregistreerd. Er wordt ook op gewezen dat in de Euromed-regio als geheel in 2017 zeven nieuwe belemmeringen ontstonden, hetgeen duidt op een zorgwekkende tendens die in hoofdstuk II.A nader wordt beschreven.
Tabel 3: Geografische uitsplitsing van de in 2017 gemelde belemmeringen
2. In 2017 gemelde belemmeringen naar type maatregel
Tabel 4 geeft een overzicht van de twee belangrijkste soorten maatregelen die in 2017 zijn geregistreerd. De meeste belemmeringen die in 2017 werden geregistreerd, betroffen maatregelen aan de grens (36), waarvan het merendeel de invoer in derde landen hinderde door middel van grotere SPS-beperkingen. Bovendien zijn er ook een substantieel aantal nieuwe tarieven, quota's, verboden of belastende vergunningenstelsels bij gekomen.
Wat de maatregelen achter de grens betreft (31), werden de meeste geregistreerde beperkingen opgeworpen op het gebied van goederenverkeer, met inbegrip van ongerechtvaardigde belemmeringen van regelgevende aard, interne fiscale maatregelen en intellectuele eigendomsrechten. Daarnaast werden twee nieuwe belemmeringen geregistreerd die betrekking hadden op de handel in diensten.
Tabel 4: Uitsplitsing van de in 2017 gemelde handels- en investeringsbelemmeringen naar type (aantal maatregelen)
3. In 2017 gemelde belemmeringen naar sector
Tabel 5 laat zien dat twaalf verschillende economische sectoren werden getroffen door de in 2017 geregistreerde nieuwe maatregelen, terwijl er ook belemmeringen waren met een horizontaal effect op de EU-export.
Tabel 5 en 6: Uitsplitsing per sector van de in 2017 gemelde handels- en investeringsbelemmeringen (aantal belemmeringen)
Het hoogste aantal nieuwe belemmeringen werd geregistreerd voor de sector landbouw en visserij (23), gevolgd door twaalf horizontale maatregelen die meerdere sectoren troffen. De sector wijn en sterkedrank werd geconfronteerd met acht nieuwe belemmeringen; de automobielindustrie en de sector ICT en elektronica met respectievelijk zeven en vijf. Ook sectoren als chemische stoffen (twee), diensten (twee), textiel en leder (twee), hout, papier en pulp (twee), luchtvaartuigen (één), keramiek en glas (één), cosmetica (één) en speelgoed (één) kregen met nieuwe belemmeringen te maken.
Net als bij alle andere belemmeringen weerspiegelt het aantal barrières dat betrekking heeft op de handel in diensten het aantal nieuwe obstakels dat in het kader van het markttoegangskader rechtstreeks bij de Commissie wordt gemeld. Gezien het belang van deze sector bij onze inspanningen op het gebied van markttoegang worden de instrumenten waarmee de Commissie informatie over de voorwaarden voor de uitvoer van diensten naar derde landen verstrekt, uitgebreid; deze instrumenten zijn vooral voor onze kmo's bijzonder nuttig.
II. BELANGRIJKSTE NIEUWE HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN DIE IN 2017 WERDEN GEMELD
Dit hoofdstuk bevat een grondige analyse van nieuwe belemmeringen in de vijf handelspartners waarvoor in 2017 drie of meer belemmeringen werden geregistreerd, nl. China, Rusland, Zuid-Afrika, India en Turkije. In dit hoofdstuk wordt ook een raming gemaakt van de mogelijk getroffen handelsstromen.
A. KWALITATIEVE ANALYSE VAN DE NIEUWE BELEMMERINGEN
1. China
China blijft een van de meest handelsbeperkende partners voor de EU. EU-ondernemingen worden al jaren geconfronteerd met complexe belemmeringen, waaronder vereisten voor joint ventures, markttoegangsbeperkingen, verplichte technologieoverdracht en ongerechtvaardigde technische voorschriften, naast systemische problemen in verband met de grootschalige overcapaciteit, niet alleen in traditionele sectoren als staal of aluminium, maar in toenemende mate ook in hightechsectoren. Met tien nieuwe geregistreerde handelsbelemmeringen is het aantal obstakels in 2017 substantieel toegenomen. Hoewel twee van deze problemen in 2017 al zijn opgelost – deze zullen bij de 'succesverhalen' in dit verslag uitvoerig worden besproken – valt duidelijk te zien dat het aantal obstakels toeneemt.
Een van de belangrijkste sectoren die door deze maatregelen wordt getroffen is ICT en elektronica. Twee van de drie nieuwe belemmeringen die in deze sector worden gemeld, hebben betrekking op de meest opvallende van de talrijke maatregelen met betrekking tot cyberbeveiliging en encryptie die China aan het ontwikkelen is.
De nieuwe Chinese cyberbeveiligingswet is op 1 juni 2017 van kracht geworden. Momenteel worden tientallen uitvoeringsmaatregelen in de vorm van administratieve voorschriften, richtsnoeren en normen uitgewerkt om deze wet in praktijk te brengen. Hoewel cyberbeveiliging op zich een legitieme beleidsdoelstelling is, heeft het cyberbeveiligingsconcept dat door China wordt toegepast een buitensporig groot bereik, dat ook economische en industriële beleidsoverwegingen omvat. Samen met vage regels die aanmerkelijke onzekerheid opleveren, vormt dit een belangrijke handelsbelemmering, niet alleen voor ICT-bedrijven, maar ook voor andere EU-bedrijven die deze producten gebruiken.
Daarnaast heeft de Chinese State Cryptography Administration ("SCA") op 13 april 2017 een ontwerpencryptiewet gepubliceerd, die betrekking heeft op gebieden als onderzoek en commercieel gebruik, invoer, uitvoer en certificering. De EU vreest onder meer dat de regelgeving ook van toepassing zal zijn op andere dan encryptieproducten. De Commissie vertrouwt erop dat China rekening zal houden met de opmerkingen van de EU voordat het de laatste hand legt aan de wet.
Bovendien heeft de herindeling van uit verscheidene componenten bestaande halfgeleiders (MCO's) door de douane in feite geleid tot herinvoering van douanerechten op ITA-producten die voorheen rechtenvrij waren, met alle negatieve gevolgen voor de innovatieve halfgeleiderindustrie in de EU van dien. Er zij op gewezen dat de halfgeleiderindustrie ook een van de tien strategische hightechsectoren is die worden bestreken door het industriebeleidsinitiatief 'Made in China 2025', een strategie die aanzienlijke kansen, maar ook serieuze uitdagingen voor het Europese bedrijfsleven met zich meebrengt.
Wat andere sectoren betreft, zal een aantal niet-tarifaire maatregelen in de vorm van complexe technische vereisten en herziene normen gevolgen hebben voor onder meer de Europese hout-, leder- en papier- en pulpindustrie. De Chinese autoriteiten hebben onlangs een breed verbod op de invoer van afval voor 24 producten ingesteld, dat op 1 januari 2018 in werking is getreden; daarnaast heeft China ook een herziene reeks normen voor 34 andere producten vastgesteld, die sinds 1 maart 2018 wordt toegepast. Deze normen hebben met name betrekking op houtpulp, polymeren, metaalafval, ertsen en kunststoffen.
Met betrekking tot de automobielsector heeft het ministerie van Industrie en Informatietechnologie onlangs een nieuwe regeling gepubliceerd op grond waarvan fabrikanten van voertuigen op nieuwe energiebronnen (New Energy Vehicles - NEV) verplicht zijn 'de ontwikkelings- en fabricagetechnologie' voor het volledige voertuig te 'beheersen'. Buitenlandse fabrikanten van originele uitrusting (Original Equipment Manufacturers - OEM) zouden verplicht kunnen worden om hun Chinese joint venture-partners hun volledige sleuteltechnologieën te onthullen, wat mogelijk neerkomt op een gedwongen overdracht van technologie.
China heeft ook nieuwe beperkingen ingevoerd voor additieven in materialen die met levensmiddelen in aanraking kunnen komen. De herziening heeft ervoor gezorgd dat een groot, maar niet gespecificeerd assortiment producten, van fittingen, buizen en deksels tot verpakkingsmaterialen, inkt en papier tot complete machines die overal in de levensmiddelen- en diervoederketen kunnen worden gebruikt, van een melkmachine tot een lopende band in een supermarkt, automatisch niet meer aan de normen voldoen. Het horizontale karakter van deze belemmering zal de handel in een breed scala aan sectoren ernstig verstoren.
Hoewel er positieve ontwikkelingen zijn gemeld wat het regelgevingskader van China voor medische hulpmiddelen betreft (zie hieronder), werden er in de sector twee nieuwe maatregelen aangenomen die een uitdaging vormen. In april 2017 werden de keuringskosten in verband met de registratie van medische hulpmiddelen door het Chinese ministerie van Financiën en de Chinese commissie voor Nationale Ontwikkeling en Hervorming afgeschaft. De maatregel had een negatieve invloed op de beschikbaarheid van keuringsdiensten die voor het registratieproces voor nieuwe hulpmiddelen in China van cruciaal belang zijn, waardoor EU-ondernemingen met aanzienlijke kosten en vertragingen te maken kregen. In september zette China een nationaal programma tot vaststelling van de prijs van bepaalde hulpmiddelen op, waarbij fabrikanten werden verplicht om binnen een zeer kort tijdsbestek een uitvoerige hoeveelheid informatie te verstrekken. In het kader van dit verslag zijn beide maatregelen niet beschouwd als nieuwe belemmeringen, maar als aanvullende barrières binnen een complex regelgevingsklimaat voor de gezondheidssector in China.
De EU pakt niet alleen de nieuwe belemmeringen aan die in 2017 zijn geregistreerd, maar levert daarnaast ook alle noodzakelijke inspanningen die kunnen bijdragen tot de opheffing van de 25 bestaande belemmeringen die in de markttoegangsdatabank van de Commissie zijn opgenomen. De EU heeft deze barrières met China aan de orde gesteld in de verschillende WTO-comités en in bilaterale fora, zoals de Dialoog over het handels- en investeringsbeleid en de Werkgroep voor economie en handel. De kans dat in de toekomst nieuwe belemmeringen worden opgeworpen, blijft echter groot. China heeft bijvoorbeeld aangegeven van plan te zijn nieuwe certificeringseisen voor levensmiddelen met een laag risico in te voeren, evenals herziene normen en nieuwe specificaties voor wijn en wijnbouwproducten. Deze zullen waarschijnlijk ernstige verstoringen opleveren voor Europese producenten. Gezien deze ontwikkelingen moet de EU alle middelen inzetten om de problemen rond de toegang tot de Chinese markt beter aan te pakken, onder meer door onze samenwerking op verschillende beleidsterreinen optimaal te benutten.
2. Rusland
Hoewel Rusland nog herstellende is van een tweejarige recessie bleef het in 2017 belemmeringen toepassen om zijn eigen industrie te beschermen, hetgeen de tendensen uit de vorige verslagen bevestigt. In 2017 werd voor Rusland het op één na hoogste aantal nieuwe belemmeringen geregistreerd (zes), waarmee het totale aantal bestaande belemmeringen voor dit land uitkwam op 36. Daarmee is Rusland het rechtsgebied met het hoogste aantal geregistreerde handelsbelemmeringen. De automobielsector kreeg in 2017 weliswaar niet te maken met specifieke nieuwe maatregelen, maar blijft bijzonder getroffen door handels- en investeringsbelemmeringen.
Sinds januari 2017 heeft Rusland de toegang van buitenlandse bedrijven tot aankopen door Russische overheidsbedrijven verder beperkt. Na een eerste beperking die sinds 2015 van kracht is, heeft Rusland een nieuwe maatregel aangenomen waarmee een prijspreferentie van 15 % geldt voor binnenlandse ondernemingen (voor goederen en diensten) wanneer zij een offerte uitbrengen met betrekking tot commerciële aankopen door overheidsbedrijven (d.w.z. niet bij overheidsopdrachten). Voorts heeft de Russische regering in de laatste dagen van 2017 een wet aangenomen op grond waarvan bij de aankoop van luchtvaartuigen en schepen door overheidsbedrijven “local content”-vereisten zijn toegestaan.
Deze aanvullende beperkingen komen bovenop de talrijke maatregelen die de toegang van buitenlandse bedrijven tot overheidsopdrachten beperken. Net als in de afgelopen jaren heeft Rusland in 2017 het toepassingsgebied van de beperkingen met betrekking tot overheidsopdrachten met verscheidene sectoren uitgebreid, namelijk radio-elektronische producten (het toepassingsgebied is in juli 2017 uitgebreid met apparatuur voor het GLONASS-luchtvaartnavigatiesysteem en elektronische signaleringsapparatuur voor de verkeersveiligheid) en meubilair. Met het onbevredigende aanbod dat Rusland in juni 2017 heeft gedaan om toe te treden tot de Overeenkomst inzake overheidsopdrachten van de WTO, is de bezorgdheid van de EU op dit belangrijke gebied verder toegenomen.
Exportbeperkingen namen een belangrijke plaats in. Het uitvoerverbod voor huiden en vellen, dat sinds oktober 2014 van kracht is, is opnieuw verlengd, tot april 2018. Rusland heeft daarnaast besloten strenge beperkingen in te voeren voor de uitvoer van berkenhout. In een in november 2017 gepubliceerd ontwerpdecreet zijn uitvoerquota voor berkenhout vastgesteld, voor een periode van zes maanden. De omvang van de uitvoerquota bedraagt 567 000 m³, d.w.z. een vermindering met ongeveer een derde van het gemiddelde uitvoervolume van Rusland in de periode 2014-2016. De quota zullen pas in de tweede helft van 2018 worden toegepast. Volgens de lokale autoriteiten is de maatregel er in de eerste plaats op toegespitst de binnenlandse houtmarkt te beschermen en de binnenlandse houtverwerking (o.a. producenten van triplex- en multiplexhout) te ondersteunen.
Een andere handelsbelemmering die Rusland in 2017 heeft ingevoerd en die gevolgen heeft voor de Europese sector wijn en sterkedrank, is een ingewikkeld nieuw accijnsstelsel waarin onderscheid wordt gemaakt tussen binnenlandse en ingevoerde wijn. De accijnzen op wijn met een geografische aanduiding (GA) en wijn met een beschermde oorsprongsbenaming zijn uitsluitend van toepassing op binnenlandse (Russische) wijn. Op zichzelf beschouwd zou deze bepaling in feite betekenen dat alleen wijn die in Rusland en met Russische druiven wordt gemaakt, als wijn met een geografische aanduiding wordt beschouwd, hetgeen een discriminatie van ingevoerde wijnen zou inhouden.
Een andere nieuwe barrière die Rusland vorig jaar heeft opgeworpen, is de verplichting om voor het vervoer van koolwaterstoffen en kolen via de noordelijke zeeroute gebruik te maken van schepen die onder Russische vlag varen. De noordelijke zeeroute ligt ten oosten van Nova Zembla en loopt langs de Russische Arctische kust tot aan de Beringstraat (binnen de exclusieve economische zone van Rusland). Het smelten van de ijskappen in het Noordpoolgebied zal waarschijnlijk leiden tot een toename van het verkeer op en de commerciële levensvatbaarheid van de Noordzeeroute.
Bovendien vormen de sanitaire en fytosanitaire invoerbeperkingen, waarmee Rusland zich niet aan de internationale normen houdt, een enorme uitdaging voor de Europese landbouw en visserij. Rusland hanteert een bijzonder ondoorzichtig en lastig systeem voor het verlenen van exportvergunningen aan inrichtingen die levensmiddelen van dierlijke oorsprong produceren. Daarbij krijgen inrichtingen die reeds een vergunning hebben, vaak onevenredige beperkingen opgelegd en worden nieuwe inrichtingen verplicht aan omslachtige individuele inspecties onderworpen. Aangezien de lijsten van agrifoodbedrijven die naar Rusland mogen exporteren, in de praktijk ook door Belarus, Armenië, Kazachstan en Kirgizië worden gebruikt, heeft de bovengenoemde situatie ook gevolgen voor de uitvoer van levensmiddelen uit de EU naar deze landen.
Bovendien weigert Rusland de beperkingen voor elf Poolse provincies die met uitbraken van hoogpathogene aviaire influenza (HPAI) te kampen hadden, op te heffen ondanks het feit dat heel Polen conform de OIE-regels in juli 2017 weer HPAI-vrij was. De Russische autoriteiten willen de HPAI-beperkingen pas opheffen nadat iedere afzonderlijke inrichting die gevogelte verwerkt, geïnspecteerd is.
Ten slotte hebben de Russische autoriteiten onlangs een uitgebreide SPS-gerelateerde maatregel ingevoerd via de nieuwe gemeenschappelijke fytosanitaire vereisten van de Euraziatische Economische Unie. Met deze voorschriften worden onevenredige en discriminerende vereisten vastgesteld voor de invoer en het verkeer van aan controle onderworpen goederen op het grondgebied van de EAEU – die dus ook gevolgen hebben voor de uitvoer naar Belarus, Armenië, Kazachstan en Kirgizië. Op grond van de nieuwe regels dienen plaatsen van productie vrij van een reeks voor planten schadelijke organismen te worden verklaard, ook in het geval van bepaalde producten met een gering risico. Het ziet ernaar uit dat de nieuwe vereisten in de praktijk alleen gelden voor invoer en niet voor lokale producten. Bovendien zouden de nieuwe regels kunnen resulteren in het opstellen van een positieve lijst van exporteurs die na inspectie een vergunning hebben gekregen, zoals in het geval van levensmiddelen van dierlijke oorsprong.
De EU is open blijven staan voor besprekingen en heeft contact opgenomen met de Russische Federatie om bilaterale bijeenkomsten af te spreken, informatie uit te wisselen en de geconstateerde problemen te beoordelen. De EU gaf er ook de voorkeur aan om markttoegangsbeperkingen via de WTO (bv. de verschillende comités, de Raad voor de handel in goederen) aan de orde te stellen. Waar nodig heeft de EU ook gebruik gemaakt van het geschillenbeslechtingsmechanisme van de WTO om Rusland ertoe te bewegen zijn WTO-verbintenissen na te komen (bijvoorbeeld in het recente geval van een verbod op varkensvlees vanwege de Afrikaanse varkenspest).
3. Zuid-Afrika
In eerdere verslagen lag de nadruk niet op Zuid-Afrika, maar inmiddels worden de handel en investeringen met een toenemend aantal protectionistische belemmeringen geconfronteerd. Het land heeft in 2017 vier nieuwe belemmeringen toegepast, waarmee de teller op acht is komen te staan.
De afgelopen maanden hebben de Zuid-Afrikaanse autoriteiten hun regels voor preferentiële aankopen bekendgemaakt, waarbij een horizontaal streefcijfer voor lokale aankopen van 75 % geldt. Meerdere sectoren hebben hiermee te maken.
Op het gebied van landbouw en visserij heeft Zuid-Afrika naar aanleiding van uitbraken van aviaire influenza in de EU verscheidene sanitaire en fytosanitaire maatregelen genomen. Sinds de uitbraak van HPAI in 2016 geldt voor acht van de tien EU-lidstaten die pluimvee naar Zuid-Afrika exporteren, nog steeds een verbod, ondanks het feit dat zij inmiddels overeenkomstig de internationale normen van de Wereldorganisatie voor diergezondheid HPAI-vrij zijn verklaard. Zuid-Afrika beweert dat er nieuwe landeninspecties nodig zijn voordat de handel wordt toegestaan. Waartoe dergelijke inspecties dienen, is onduidelijk aangezien de uitbraken uitgeroeid zijn.
Een belangrijke belemmering voor de sector wijn en sterkedrank is dat het vanwege verschillen in de wetgeving inzake oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen moeilijk is cognac uit te voeren. In de Zuid-Afrikaanse drankwet (Liquor Act) wordt cognac ingedeeld in dezelfde categorie als brandewijn, waarvoor andere eisen qua rijping en alcoholvolumegehalte gelden. De uitvoer van cognac wordt daardoor een complex - en in sommige gevallen zelfs onmogelijk - proces.
Wat de sectoren ICT en elektronica betreft, zal een nieuwe reeks normen en technische voorschriften die in het kader van de conformiteitsbeoordelingsprocedure voor elektromagnetische interferentie en compatibiliteit zijn samengevoegd, de handel voor Europese exporteurs aanzienlijk verstoren. Met de nieuwe regels wordt een conformiteitsbeoordelingsprocedure ingevoerd die op goedkeuring door derden is gebaseerd. Deze procedure is strikter dan hetgeen noodzakelijk is om het invoerende land voldoende vertrouwen te geven dat apparaten met een gering risico aan de toepasselijke technische voorschriften of normen voldoen.
De EU blijft contacten onderhouden met haar Zuid-Afrikaanse partners in het kader van de WTO, met name de Commissie technische handelsbelemmeringen en de Commissie voor sanitaire en fytosanitaire maatregelen, alsook in het kader van de economische partnerschapsovereenkomst en op technisch niveau teneinde marktbelemmeringen voor het handelsverkeer aan te pakken.
4. India
India heeft in 2017 drie nieuwe belemmeringen ingevoerd, waardoor het totale aantal belemmeringen op 21 is komen te liggen en de protectionistische tendensen van vorig jaar bevestigd worden. Er werden beperkingen ingevoerd op het gebied van testvoorschriften, invoerverboden en binnenlandse belastingen.
Op 1 september 2017 heeft India met onmiddellijke ingang de facto een voorschrift ingevoerd dat ingevoerd speelgoed in India getest moet worden. De WTO is hiervan niet uit hoofde van de TBT-overeenkomst in kennis gesteld en er heeft ook geen passend overleg met de belanghebbenden in India plaatsgevonden. De kwestie werd in november 2017 besproken tijdens de vorige bijeenkomst van de Werkgroep EU-India voor sanitaire en fytosanitaire maatregelen en technische handelsbelemmeringen (SPS/TBT WG), alsook tijdens diverse follow-upbijeenkomsten met de betrokken autoriteiten in India, Brussel en Genève. India heeft de maatregel in december, drie maanden na de implementatiedatum, aangemeld.
Ten tweede ging India over tot een nieuw invoerverbod voor een breed scala aan producten die verband houden met de sector textiel en leder, waaronder leder van reptielen, ongelooide nerts, vossen- en chinchillapelterijen en gelooide nertsvellen – dit alles zonder voorafgaand overleg. Deze invoer valt onder de Indiase wet ter bescherming van in het wild levende dieren (Wild Life Protection Act) uit 1972 en onder de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES). EU-exporteurs voldoen echter aan de CITES-voorschriften en alle pelterijen die naar het land worden uitgevoerd, zijn afkomstig van landbouwhuisdieren die volgens de strengste welzijnsnormen zijn gehouden. In april 2017 is een brief aan India verzonden, die mede is ondertekend door de ambassadeurs van de EU en andere gelijkgestemde partners, en de kwestie is herhaaldelijk aan de orde gesteld tijdens de bijeenkomst van het Subcomité handel EU-India in juli, tijdens de bijeenkomst van de SPS/TBT-WG EU-India in november en in talrijke contacten met de Indiase autoriteiten, onder meer in het kader van het EU-mechanisme ter bevordering van investeringen. Er is nog altijd geen antwoord op de gezamenlijke brief ontvangen.
Ten slotte is India overgegaan tot bepaalde belastingmaatregelen en andere invoermaatregelen die op het niveau van de staten op ingevoerde wijn en sterkedrank worden toegepast. Diverse discriminerende maatregelen van staten werden binnen het Subcomité handel EU-India opnieuw ter sprake gebracht.
Naast deze nieuwe belemmeringen moet ook nadere aandacht worden geschonken aan negatieve ontwikkelingen bij bestaande belemmeringen.
In 2014 heeft India opnieuw douanerechten op bepaalde ICT-producten, zoals 3G-telecomapparatuur, ingevoerd. Ondanks demarches van de zijde van de EU, waaronder brieven van het hoofd van de EU-delegatie aan de Indiase minister en bilaterale bijeenkomsten zoals die van het Subcomité handel EU-India, deed India niets aan deze maatregel en ging het in 2017 bovendien over tot verdere protectionistische maatregelen met betrekking tot de ICT-sector. Douanerechten werden opnieuw ingesteld (en in sommige gevallen verder verhoogd) voor producten zoals alle basisstations, mobiele telefoons en onderdelen daarvan, digitale camera's, converters, schakelaars en inktpatronen. India heeft de Informatietechnologieovereenkomst (ITA-1) ondertekend en zich er dus toe verbonden het grootste deel van deze tarieflijnen vrij van rechten te houden. De kwestie is aan de orde gesteld in verschillende brieven, in het Subcomité handel EU-India, in de WTO-organen en in contacten met de Indiase autoriteiten, onder meer in het kader van het EU-mechanisme ter bevordering van investeringen. De EU bestudeert momenteel alle opties om deze kwestie aan te pakken. De recente aankondiging in de begroting van de Indiase Unie voor begrotingsjaar 2018-2019 om de douanerechten voor ICT-producten, alsook in andere sectoren zoals auto-onderdelen en textiel, verder te verhogen wijst erop dat het protectionisme nog zal toenemen.
Wat de sector medische hulpmiddelen betreft, heeft de nationale autoriteit voor geneesmiddelenprijzen (National Pharmaceutical Pricing Authority –NPPA) in augustus 2017 noodmaatregelen getroffen om de prijzen van knieprothesen drastisch te verlagen, in plaats van te wachten tot de regering deze hulpmiddelen op de nationale lijst van essentiële geneesmiddelen zou zetten, zoals zij eerder wel heeft gedaan. De EU blijft uiting geven aan haar bezorgdheid bij de Indiase autoriteiten, onder meer via het Subcomité handel EU-India, de Werkgroep geneesmiddelen, biotechnologie en medische hulpmiddelen EU-India en in contacten met de Indiase autoriteiten zelf, onder meer via het EU-mechanisme ter bevordering van investeringen.
De EU heeft consequent maatregelen getroffen om zowel de nieuwe als de bestaande belemmeringen aan te pakken die in de markttoegangsbank met betrekking tot India zijn geregistreerd. De Commissie brengt deze kwesties binnen alle mogelijke bilaterale en multilaterale fora, zoals het Subcomité handel EU-India, de SPS/TBT-werkgroep EU-India en de verschillende WTO-comités regelmatig onder de aandacht van de Indiase autoriteiten.
5. Turkije
De afgelopen jaren heeft Turkije vastgehouden aan diverse handelsbelemmeringen die strijdig zijn met zijn bilaterale handelsverplichtingen die voortvloeien uit de douane-unie tussen de EU en Turkije, zoals omslachtige douaneprocedures of aanvullende rechten op de invoer van goederen uit derde landen. In 2017 heeft Turkije drie verdere handelsbeperkende maatregelen ingevoerd, zodat het totale aantal gemelde handelsbelemmeringen is gestegen tot 20.
Een van deze nieuwe belemmeringen is de discriminerende behandeling van Turkse trekkers en in de EU geproduceerde tractoren door Turkije. De Turkse richtlijn voor de productie, wijziging en assemblage van voertuigen bepaalt dat in de EU geproduceerde tractoren met ingang van januari 2018 moeten voldoen aan strengere emissievoorschriften voor motoren dan tractoren die lokaal worden geproduceerd.
De Turkse autoriteiten hanteren ook belastingmaatregelen op de uitvoer van huiden, vellen en wetblue leder. Deze maatregel komt bovenop de toch al lastige situatie van de looisector in de EU, die wereldwijd moeilijk aan grondstoffen kan komen.
Een derde nieuwe handelsbelemmering betreft het bestaande Turkse stelsel van 'aanvullende rechten' op de invoer van goederen die afkomstig zijn uit derde landen. Niet alleen worden dergelijke aanvullende rechten van toepassing op steeds meer goederen, maar ook heeft Turkije in 2017 zogenaamde 'aanvullende verplichtingen' ingevoerd (bij Besluit 2017/10926 van 11 september 2017). Dit zijn compenserende heffingen waardoor de tarieven in het kader van het stelsel van algemene tariefpreferenties van de EU (SAP) voor de invoer van goederen uit verschillende landen waarop Turkije normaliter de SAP-tarieven zou moeten toepassen wanneer die goederen via de EU in Turkije worden ingevoerd, worden opgetrokken tot het niveau van de bestaande Turkse toepasselijke rechten.
Een andere ontwikkeling die ook verband houdt met de aanvullende rechten, is dat Turkije het EU-exporteurs van goederen uit derde landen nog lastiger heeft gemaakt door verklaringen van de exporteurs (of langlopende verklaringen van de leveranciers) te eisen waarin deze de verantwoordelijkheid op zich nemen voor de EU-oorsprong van de producten die zij uitvoeren, ondanks de bepalingen inzake vrij verkeer in het kader van de douane-unie (Communiqué 2017/4 van het ministerie van Economische Zaken van 30 december 2017, van kracht sinds 1 maart 2018).
Er zij ook op gewezen dat zich verdere negatieve ontwikkelingen hebben voorgedaan met betrekking tot een eerder geregistreerde belemmering in de farmaceutische sector. In het 64e Actieplan van de Turkse regering staat dat ingevoerde farmaceutische producten van de vergoedingenlijst gehaald, tenzij ze voldoen aan specifieke eisen met betrekking tot de vervaardiging van hun producten in Turkije. Dit komt er in wezen op neer dat deze producten sinds februari 2018 van de markt zijn uitgesloten.
De Commissie zal deze en andere handelsverstorende factoren blijven aanpakken om een verdere escalatie van protectionistische maatregelen te voorkomen, de markttoegang voor Europese bedrijven te bevorderen en het algemene handels- en investeringsklimaat te verbeteren. De Commissie heeft met name bestaande belemmeringen aan de orde gesteld binnen het Gemengd Comité van de douane-unie met Turkije. Gezien het belang van de Turkse markt voor het bedrijfsleven in de EU zijn sommige van deze nieuwe belemmeringen ook op het hoogste politieke niveau besproken.
Een opkomende tendens: besmettingseffect in de Euromed-regio?
Het protectionisme in de Euromed-regio als geheel is in opmars en de verschillende landen nemen daarbij elkaars belemmeringen in zekere mate over. Door de oplopende handelstekorten, die ten dele het gevolg zijn van de lage olie- en gasprijzen, is het totale aantal belemmeringen in de regio gestegen tot 33 (Algerije, Egypte, Israël, Libanon, Marokko en Tunesië). De meeste belemmeringen komen voor rekening van Egypte, Algerije en Israël.
In 2017 zijn zeven nieuwe barrières geregistreerd: in Libanon (twee), Tunesië (twee), Israël (één) en Algerije (één). Egypte heeft in 2017 ook een nieuwe barrière ingevoerd, die bovenop de reeks maatregelen komt waarmee de EU-export al geruime tijd wordt belemmerd. De opvallendste maatregel is de verplichte registratie van exporteurs, die op ondoorzichtige en omslachtige wijze ten uitvoer wordt gelegd en in veel sectoren aanzienlijke gevolgen heeft.
Algerije heeft sinds 2015 een reeks handelsbeperkende maatregelen ingevoerd, met als belangrijkste een systeem van niet-automatische invoervergunningen voor verschillende producten, waaronder voertuigen, cement, staal en keramiek. Daarbij worden ook quota gehanteerd, wat een ernstige belemmering voor onze handel vormt. De EU heeft de kwestie in alle fora (bv. Associatieraad, Associatiecomité, Subcomité handel) en tijdens bijeenkomsten op hoog niveau aan de orde gesteld. Ondanks deze inspanningen heeft de Algerijnse regering in 2017 een nieuwe reeks nog restrictievere maatregelen vastgesteld. De belangrijkste elementen van het nieuwe systeem, dat in december 2017 werd goedgekeurd en sinds 1 januari 2018 wordt toegepast, zijn:
- een tijdelijk invoerverbod voor 851 producten (hoofdzakelijk landbouwproducten en bereide landbouwproducten) uit de EU, ter waarde van ca. 1 miljard EUR (2016)
- een verhoging van de douanerechten voor 129 producten uit de EU, die in 2016 goed waren voor ongeveer 0,5 miljard EUR
- handhaving van het stelsel van invoervergunningen voor auto's (terwijl vergunningen voor andere producten werden afgeschaft).
Israël heeft in december 2017 nieuwe eisen voor voedingswaarde-etikettering ingevoerd. Deze voorschriften zijn niet in overeenstemming met de gevestigde internationale praktijken en kunnen leiden tot discriminatie van ingevoerde producten omdat de verpakkings- en etiketteringskosten hoger uitvallen. De EU heeft haar standpunt in mei 2017 voorgelegd aan de Commissie technische handelsbelemmeringen van de WTO en heeft voortdurend druk uitgeoefend op de Israëlische autoriteiten. Naar aanleiding daarvan heeft het Israëlische parlement een versie met enkele amendementen goedgekeurd, die voorziet in een veel langere implementatieperiode (twee jaar) en waarbij kleinere levensmiddelen van de etiketteringsvoorschriften worden uitgesloten. Een andere maatregel die wordt voorbereid, is een herziening van de cosmeticawetgeving. Deze is erop gericht de Israëlische eisen zoveel mogelijk in overeenstemming te brengen met die van de EU, met name wat de controle na het in de handel brengen betreft. De EU was ingenomen met het voornemen van Israël om te komen tot harmonisatie met de Cosmeticaverordening van de EU, maar wees op een aantal belangrijke punten van zorg in de Israëlische wetgeving, die de voorwaarden waaronder EU-ondernemers toegang tot de Israëlische markt hebben, zouden verslechteren. De hervorming wordt nog steeds besproken in het Israëlische parlement. De EU is actief betrokken bij de besprekingen met de Israëlische partners.
Ook Libanon heeft in 2017 een nieuwe barrière ingesteld, met het intrekken van de vrijstelling van douanerechten die sinds 2013 geldt voor de invoer van koolwaterstoffen uit de EU. Op 4 april 2017 besloot de Libanese Douaneraad in het kader van een herziening van de belastingwetgeving de vrijstelling van douanerechten die aan de EU-uitvoer van olie-/petroleumproducten was verleend, zonder voorafgaand overleg in te trekken. De Libanese regering heeft ook besloten tot verhoging van de belastingen op de invoer van bepaalde producten, waaronder alcoholhoudende dranken, hetgeen in strijd is met de associatieovereenkomst tussen de EU en Libanon. Door middel van intensief overleg met de Libanese autoriteiten heeft de EU ervoor weten te zorgen dat deze maatregel niet van toepassing wordt op haar uitvoer.
Ook in Tunesië was sprake van enkele protectionistische tendensen, al was de situatie daar minder acuut. Het gaat onder meer om technische en administratieve problemen waarmee EU-exporteurs van farmaceutische producten, banden en keramische tegels werden geconfronteerd. Sinds het voorjaar van 2017 stonden de Tunesische autoriteiten onder publieke druk om invoerbeperkende maatregelen te nemen teneinde de tekorten op de handelsbalans en de lopende rekening te beteugelen. Dit gebeurde door middel van omslachtige douaneprocedures, met name het verzoek aan de douanediensten van de EU om exportverklaringen voor Tunesië te verstrekken, systematische technische controles in havens op een uitgebreide lijst van producten en verhoging van de tarieven voor 'niet-essentiële' consumptiegoederen, met inbegrip van landbouwproducten en verwerkte producten die niet onder de Associatieovereenkomst vallen. De Commissie volgt de kwestie op de voet en tracht deze kwesties op te lossen door middel van regelmatig overleg, in het kader van de vergaderingen van de subcomités en met het oog op de onderhandelingen over de diepe en brede vrijhandelsruimte (DCFTA).
Tegenover deze regionale uitdaging bestaat onze aanpak erin het gebruik van alle beschikbare instrumenten – technische en politieke – op te voeren om een maximale mate van markttoegang te bereiken. Terwijl we met de Euromed-landen zullen blijven samenwerken om economische uitdagingen aan te pakken, moeten de bepalingen van de associatieovereenkomsten en de WTO-overeenkomsten wel worden gerespecteerd, aangezien naleving in het belang is van alle betrokken partijen. Handelsbelemmeringen zullen het concurrentievermogen van het bedrijfsleven in de regio niet versterken, maar juist ondermijnen.
B. RAMING VAN DE ECONOMISCHE EFFECTEN VAN NIEUWE MARKTTOEGANGSBELEMMERINGEN
Het ramen van de economische effecten van nieuwe markttoegangsbelemmeringen vormt een hele uitdaging, aangezien het moeilijk is te beoordelen in hoeverre belemmeringen (met name niet-tarifaire) van invloed zijn op de kosten en het gedrag van exporteurs. Er zijn nog geen volledige economische gegevens voorhanden over kostenstijgingen die het gevolg zijn van geregistreerde belemmeringen. Een ander belangrijk onderscheid waarmee rekening moet worden gehouden, is dat niet-tarifaire belemmeringen qua gradatie verschillen. Anders dan bij een algeheel verbod komt de handel bij de meeste handelsbeperkende maatregelen niet volledig stil te liggen, maar neemt ze af. Bovendien kunnen beperkingen met betrekking tot dezelfde producten of diensten elkaar overlappen, waardoor extra belemmeringen niet noodzakelijkerwijs ook extra gevolgen hebben en het wegnemen van één belemmering niet automatisch een betere markttoegang inhoudt.
Een eerste stap in de beoordeling van het belang van de inspanningen van de EU inzake markttoegang is het analyseren van de handelsstromen die verband houden met de nieuwe belemmeringen die in 2017 zijn opgeworpen. De methode is gebaseerd op bilaterale EU-exportcijfers voor de desbetreffende tariefcodes van het geharmoniseerd systeem (GS). Uiteraard komt de export niet per definitie helemaal stil te liggen; deze cijfers moeten dan ook worden opgevat als het maximumeffect dat de barrières in theorie kunnen sorteren. Zij geven een orde van grootte aan, een algemene indicatie van de omvang van de onderliggende uitvoer die mogelijk door belemmeringen wordt getroffen. Het onderzoek naar de mogelijke impact van deze maatregelen is een van de factoren waarmee de Commissie rekening houdt bij het vaststellen van haar prioriteiten op het gebied van de eliminatie van marktbelemmeringen.
Deze methode werd toegepast op 47 van de 67 nieuwe belemmeringen die in 2017 zijn geregistreerd; uitgesloten werden diensten, horizontale en andere moeilijk te kwantificeren maatregelen. Uit de berekening blijkt dat met de EU-uitvoer die mogelijk getroffen wordt door de nieuwe in 2017 geregistreerde handelsbelemmeringen, een bedrag is gemoeid dat kan oplopen tot 23,1 miljard EUR, ofwel zo'n 1,2 % van alle EU-uitvoer in 2017.
Dit cijfer ligt in dezelfde orde van grootte als in 2016 (27 miljard EUR) en bevestigt een uitbreiding van protectionistische maatregelen. Wat de industriële sectoren betreft, gaat het bij ongeveer twee derde van de mogelijk getroffen uitvoer om maatregelen van drie landen (China 7 miljard EUR; de Verenigde Arabische Emiraten 4,5 miljard EUR; Egypte 3,1 miljard EUR). De sectoren die, uitgedrukt in waarde, in 2017 mogelijk het zwaarst werden getroffen, zijn ICT en elektronica (bijna 10 miljard EUR), textiel en leder (8,3 miljard EUR) en chemicaliën (3,1 miljard EUR). Wat betreft de waarde van de handelsstromen in de agrifoodsector die mogelijk door beperkende maatregelen worden geraakt, is bijna de helft toe te schrijven aan het Chinese en nog eens 30 % aan het Russische beleid.
Het significante handelsniveau dat mogelijk wordt beïnvloed door de invoering van nieuwe belemmeringen voor de markttoegang benadrukt eens te meer het belang van de EU-markttoegangsstrategie om handelsbeperkende maatregelen met de meest geschikte instrumenten in het oog te houden, de prioriteit ervan te bepalen en ze aan te pakken.
III. BELANGRIJKSTE HANDELS-EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN DIE IN 2017 WERDEN OPGELOST
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de 45 belemmeringen die in 2017 geheel of gedeeltelijk zijn opgelost, op de strategie van de Europese Commissie, en op de eruit voortvloeiende voordelen voor onze bedrijven.
A. EU-STRATEGIE OM HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN AAN TE PAKKEN
Door het toenemende protectionisme in het handelsverkeer winnen onze dagelijkse inspanningen om handelsbelemmeringen weg te nemen nog aan belang. Daarom heeft de Commissie de EU-strategie voor markttoegang aangescherpt, met het accent op een nauwere coördinatie tussen EU-instanties en belanghebbenden, een betere prioritering van belemmeringen, en sterkere communicatie en bewustmaking. Deze inspanningen hebben ertoe geleid dat in 2016 20 belemmeringen werden opgelost, en in 2017 maar liefst een recordaantal van 45.
Het vorige deel besteedde aandacht aan de vele instrumenten die hiervoor worden ingezet. Er gebeurt veel op diplomatiek niveau: de Europese Commissie, de EDEO, de EU-lidstaten en het bedrijfsleven werken nauw samen via het netwerk van EU-delegaties en ambassades van de lidstaten in derde landen, in Brussel en in de Europese hoofdsteden. Het gaat om een breed scala van activiteiten, van technische handelsprojecten tot formele maatregelen, van overleg in formele politieke structuren (dialogen, comités) over missies op hoog niveau van commissarissen tot ministeriële en presidentiële acties. Ten behoeve van de efficiëntie wordt het werk waar nodig gecoördineerd met gelijkgestemde partners.
Binnen het kader van de WTO worden de in het vorige deel beschreven reguliere comitéwerkzaamheden aangevuld met acties van de Commissie op het gebied van geschillenbeslechting, een waardevol instrument om handelsbelemmeringen aan te pakken. In 2017 werden geen nieuwe zaken ingeleid. Wel gaven WTO-panels de EU in twee zaken gelijk (DS 472 over bepaalde Braziliaanse maatregelen inzake belastingen en heffingen in diverse economische sectoren, en DS 479 over Russische antidumpingrechten op lichte bedrijfsvoertuigen uit Duitsland en Italië). In één zaak, betreffende Russische sanitaire maatregelen inzake de invoer van varkens, varkensvlees en bepaalde varkensvleesproducten, kreeg de EU ook gelijk van de beroepsinstanties van de WTO (DS 475) en in het verslag van het WTO-geschillenbeslechtingsorgaan. In het kader van DS 485 over de Russische tarieven voor bepaalde landbouw- en industriële producten, tot slot, bevestigde Rusland in juni 2017 dat het, zoals de EU had gevraagd, de tarieven in kwestie teruggebracht had naar het niveau waartoe het zich in zijn WTO-regeling had verbonden.
De Commissie zal ook niet aarzelen bilaterale geschillenbeslechting toe te passen, conform de mogelijkheid die de FTA's bieden. Deze mogelijkheid wordt doorlopend onderzocht.
In 2017 heeft de Commissie ook, op verzoek van exporteurs, met succes gebruik gemaakt van een procedure uit de verordening inzake handelsbelemmeringen 12 : op 7 juli begon zij een onderzoek naar een Turkse maatregel waarbij voor een bepaald product een invoervergunning werd vereist 13 . Dit instrument wordt door EU-actoren maar zelden gebruikt, maar heeft dus wel het potentieel om een bepaalde soort handelsbelemmeringen aan te pakken.
De Commissie zet niet alleen in op de genoemde instrumenten, zij streeft ook een ambitieuze handelsagenda na – voorzitter Juncker noemde dit een prioriteit in zijn state of the union, en commissaris Malmström deed hetzelfde in het handelspakket dat zij in september 2017 presenteerde. Efficiëntie, transparantie en waarden krijgen een centralere plaats. Deze strategie komt tot uiting in de verdere brede overeenkomsten met derde landen, die steeds doeltreffendere kaders bieden om belemmeringen voor markttoegang tegen te gaan. In 2017 begon de voorlopige toepassing van de brede economische en handelsovereenkomst (Comprehensive Economic and Trade Agreement - CETA) met Canada, werden de onderhandelingen over de economische partnerschapsovereenkomst met Japan afgerond, en vorderden de gesprekken over de modernisering van de FTA EU-Mexico en over de FTA met de Mercosur. Met andere landen zoals Indonesië zijn de onderhandelingen lopende, en de Commissie heeft de Raad ook verzocht om onderhandelingsrichtsnoeren voor handelsovereenkomsten met Australië en Nieuw-Zeeland. Belemmeringen die tijdens onze werkzaamheden rond markttoegang aan het licht komen, worden rechtstreeks meegenomen in deze FTA-gesprekken, zodat de prioriteiten inzake markttoegang daadwerkelijk worden aangepakt. In het licht van de extra focus op de uitvoering van FTA's blijft de Commissie ook inzetten op meer dialoog met de partners inzake markttoegang, teneinde belemmeringen in landen waarmee FTA's bestaan weg te werken. Bij FTA's vastgelegde uitvoeringsstructuren dragen sterk bij tot het wegnemen van specifieke handelsbelemmeringen, en bieden een kader om problemen inzake markttoegang regelmatig te bespreken.
Voorts heeft de EU in 2017 een overkoepelend initiatief voor Europese economische diplomatie gelanceerd, waarbij alle onderdelen van ons beleid (van milieu tot vervoer, van energie tot concurrentievermogen, van ontwikkeling tot industrie) worden samengebracht om onze belangrijkste economische prioriteiten met elk van onze handelspartners te ondersteunen. Markttoegang is een van deze hoofdprioriteiten, en wordt met dit initiatief dus ook bevorderd.
B. OVERZICHT VAN DE IN 2017 OPGELOSTE BELEMMERINGEN
1. In 2017 opgeloste belemmeringen naar derde land
Dankzij de toegenomen en gecombineerde inspanningen van alle actoren in verband met markttoegang zijn in 2017 in totaal 45 belemmeringen geheel of gedeeltelijk opgelost, een duidelijke stijging tegenover 2016.
Tabel 7 toont de derde landen waar belemmeringen het meest succesvol zijn aangepakt. China voert de lijst aan met zeven opgeloste belemmeringen in 2017. Daarna volgen Brazilië, Turkije en Canada (elk drie). In Argentinië, India, Saudi-Arabië, Taiwan en de Verenigde Arabische Emiraten werden telkens twee belemmeringen opgelost.
Tabel 7: geografische uitsplitsing van de in 2017 opgeloste belemmeringen (* - G20-landen)
2. In 2017 opgeloste belemmeringen naar type maatregel
Het is nuttig te analyseren hoe doeltreffend de EU vorig jaar is geweest in haar aanpak van verschillende soorten maatregelen. Tabel 8 toont dat onze strategie heeft bijgedragen tot het oplossen van tientallen belemmeringen aan en achter de grens, wat bewijst dat onze instrumenten efficiënt zijn om verschillende soorten belemmeringen aan te pakken. Anders dan in 2016 werden in 2017 aanzienlijk meer belemmeringen aan de grens (34) opgelost dan belemmeringen achter de grens (11). De meeste maatregelen aan de grens hadden te maken met SPS-kwesties, en werden opgelost dankzij gezamenlijke gerichte maatregelen (Commissie, EU-lidstaten, EU-delegaties, EU-exporteurs) in 20 prioritaire landen. Andere belemmeringen hadden betrekking op invoerverboden of douanekwesties.
Wat de elf maatregelen achter de grens betreft, werden de meeste positieve resultaten geboekt op het gebied van wettelijke of fiscale maatregelen voor het goederenverkeer (tien), terwijl ook één dienstenkwestie werd opgelost.
Tabel 8: sectorale uitsplitsing van de in 2017 opgeloste belemmeringen op basis van de markttoegangsdatabank (aantal maatregelen)
3. In 2017 opgeloste belemmeringen naar sector
Tabel 9 geeft een overzicht van de belangrijkste economische sectoren waarin in 2017 belemmeringen werden opgelost. Bovenaan de lijst staat landbouw en visserij: in die sector werden 27 belemmeringen (geheel of gedeeltelijk) opgelost 14 . Daarna volgde de sector wijn en sterkedrank, waarin in dezelfde periode drie belemmeringen werden opgelost. In de sector ijzer, staal en non-ferrometalen en de sector hout, papier en pulp werden telkens twee belemmeringen opgelost. Voorts werd telkens één belemmering opgelost in de volgende sectoren: luchtvaartuigen, auto's, keramiek en glas, ICT en elektronica, machines, medische hulpmiddelen, farmaceutica, diensten, en textiel en leder. Tot slot werden ook twee horizontale belemmeringen opgelost: de dekking van stedelijke entiteiten in Colombia, en investeringsdrempels in Canada.
Tabel 9: sectorale uitsplitsing van de in 2017 opgeloste belemmeringen op basis van de markttoegangsdatabank
C. KWALITATIEVE ANALYSE VAN DE IN 2017 OPGELOSTE BELEMMERINGEN
Dit deel bevat een meer diepgaande analyse van de opgeloste belemmeringen in de negen partnerlanden die in 2017 het grootste aantal opgeloste belemmeringen (ten minste 2) lieten optekenen: China, Brazilië, Canada, Turkije, Argentinië, India, Saudi-Arabië, Taiwan en de Verenigde Arabische Emiraten.
1. China
China is nog steeds een van de landen die het vaakst belemmeringen voor markttoegang toepast. In 2017 werden er tien nieuwe geregistreerd, wat het totaal op 25 brengt. Toch werden in 2017 geleidelijk ook een aantal positieve stappen gezet, wat aantoont dat de EU-strategie om belemmeringen weg te nemen resultaten oplevert, zelfs in de meest uitdagende contexten.
Op het gebied van SPS is vooruitgang geboekt. Met betrekking tot voedingsmiddelen en dranken waarvoor momenteel geen officieel certificaat nodig is, heeft de EU twee jaar uitstel gekregen voor de uitvoering van een wet die de certificering van voedingsmiddelen met een laag risico noodzakelijk zou maken. Het uitstel wordt verwelkomd, maar de Commissie zal de situatie verder volgen, want de maatregel blijft zorgen baren.
Binnen dezelfde sector hanteert de bevoegde autoriteit van China sinds het jaar 2000 een invoerverbod voor runderen/producten van runderen/rundvlees vanwege de gekkekoeienziekte (BSE) en besmettelijke spongiforme encephalopathie (TSE). De EU heeft er echter toe bijgedragen dat het BSE-verbod voor sommige lidstaten werd opgeheven.
In september 2017 werden diverse soorten schimmelkaas tegengehouden door Chinese inspectie- en quarantainebeambten. Na bilaterale gesprekken met de Chinese autoriteiten werd het verbod opgeheven.
Ook in de sector medische hulpmiddelen viel positief nieuws op te tekenen. In oktober 2017 breidde China het aantal hulpmiddelen die worden vrijgesteld van klinische proeven in China uit. Fabrikanten dienen krachtens Order 650 in China klinische proeven uit te voeren voor de registratie van bepaalde categorieën medische hulpmiddelen in het land, maar met dit besluit zullen de registratietijd en -kosten voor de nieuwe hulpmiddelen op de lijst fors afnemen en zullen zij gemakkelijker toegang tot de Chinese markt krijgen.
In de farmaceutische sector heeft China zijn nationale lijst voor de terugbetaling van medicijnen in februari 2017 bijgewerkt, voor het eerst in acht jaar tijd. Op de nieuwe lijst staan 15 % meer medicijnen dan op de vorige uit 2009. De nieuwe lijst is een concrete verbetering: de toegang van nieuwe medicijnen tot de Chinese markten wordt bevorderd.
Wat de automobielsector betreft, is enige vooruitgang geboekt: in september 2017 kondigde China aan dat de inwerkingtreding van het nieuwe quotumbeleid voor voertuigen op nieuwe energiebronnen (New Energy Vehicles - NEV) met een jaar wordt uitgesteld, tot 2019. Het uitstel zal Europese autofabrikanten in China wat meer ademruimte geven.
Tot slot waren er ook in de sector luchtvaartuigen positieve ontwikkelingen. De voorbije jaren gaf het Chinees bestuur voor civiele luchtvaart (Civil Aviation Administration of China - CAAC) geen vergunningen meer uit voor de invoer van kleine luchtvaartuigen naar China. In 2017 besloten de Europese Unie en China echter hun samenwerking inzake luchtvaart op te voeren door de onderhandelingen af te ronden over een bilaterale overeenkomst inzake de veiligheid van civiele luchtvaart (Bilateral Civil Aviation Safety Agreement - BASA). Met deze overeenkomst wordt voorkomen dat de evaluatie- en certificeringswerkzaamheden van civieleluchtvaartautoriteiten met betrekking tot luchtvaartproducten elkaar overlappen. De kosten van de luchtvaartsector zullen daardoor dalen. De overeenkomst is nog niet in werking getreden, maar China heeft al de kennisgevingen gedaan voor de aanvaarding van aanvragen voor bepaalde EU-luchtvaartuigen. De EU kijkt ernaar uit om in nauwe samenwerking met de Chinese autoriteiten zo spoedig mogelijk de weg vrij te maken voor goedkeuringen.
2. Brazilië
Brazilië maakt deel uit van het Mercosur-blok waarmee de EU onderhandelt over een FTA in het kader van een associatieovereenkomst.
Als grootste economie van Latijns-Amerika, met de EU als voornaamste handelspartner, zijn kwesties inzake markttoegang van groot belang in de regio. De tendens inzake markttoegang is door de bank genomen positief: drie belemmeringen werden (geheel of gedeeltelijk) opgelost.
In de sector landbouw en visserij werd nieuwe wetgeving uitgevaardigd, en de uitvoering ervan loopt. De belemmering is nog niet helemaal van de baan, maar de toegang van Europa tot de markt is al verbeterd. De wetgeving omvat bepalingen waardoor alle reeds exporterende EU-lidstaten nieuwe bedrijven kunnen toevoegen aan de lijst van goedgekeurde exporteurs naar Brazilië (zonder controles), de goedkeuring kan worden uitgebreid naar andere terreinen/diersoorten (indien het systeem deze reeds als gelijkwaardig heeft aangemerkt), en een (nog door Brazilië te bepalen) lijst van producten met een laag risico kan worden verstrekt. Dankzij deze maatregelen wordt de achterstand met controles, een terugkerend systemisch probleem, verminderd. Voorts hebben de Braziliaanse autoriteiten een aantal stappen gezet om 17 lopende aanvragen voor groenten en fruit goed te keuren, een krachtig signaal in het licht van de Mercosur-onderhandelingen.
Er werd ook enige vooruitgang geboekt in de sector wijn en sterkedrank. Het Braziliaans agentschap voor sanitaire controle (ANVISA) nam nieuwe regels aan voor de etikettering van allergenen in levensmiddelen. Daardoor zou een allergenenwaarschuwing moeten worden aangebracht op het etiket van in de levensmiddelenverwerking gebruikte voedingsmiddelen, dranken, additieven en ingrediënten, en op het etiket van alcoholhoudende dranken met vezels (tarwe, rogge, gerst, haver en hybride vezels). Na diverse demarches van de Commissie begin 2017 bevestigde ANVISA uiteindelijk dat gedistilleerde dranken op basis van vezels worden vrijgesteld van de allergenenaanduiding.
Tot slot is ook een belemmering aangepakt in de sector machines. Wettelijke norm (Norma regulamentadora) nr. 12 omvat verreikende veiligheidsvoorschriften voor verschillende arbeidssegmenten – ze gelden voor exporteurs, producenten én gebruikers van machines en industriële uitrusting. Het Ministerie van Arbeid nam uiteindelijk een technische nota aan waarin geconcludeerd wordt dat ingevoerde machines die gebouwd zijn overeenkomstig ISO13849 niet als niet-conform met Wettelijke norm nr. 12 dienen te worden beschouwd. EU-bedrijven die machines bouwen overeenkomstig ISO13849 hebben dus toegang tot de Braziliaanse markt.
3. Canada
De CETA tussen de EU en Canada trad voorlopig in werking op 21 september 2017. De overeenkomst heeft tot een verdere verbetering van de handelsbetrekkingen geleid, aangezien zij ook een kader biedt om markttoegangsproblemen te helpen oplossen. In 2017 werden al meteen drie belemmeringen opgelost.
Op het gebied van horizontale belemmeringen staat de wet op buitenlandse investeringen in Canada (Investment Canada Act) de Canadese overheid toe buitenlandse investeringen boven een bepaalde drempel te onderzoeken. Sinds de inwerkingtreding van de CETA houdt dit in dat investeringen van ten minste 1,5 miljard Canadese dollar door niet-statelijke investeerders die een Canadees bedrijf willen overnemen, kunnen worden onderzocht. Deze drempel zal jaarlijks worden aangepast op basis van de groei van het nominale bbp, dankzij de bepalingen in de CETA.
Wat landbouw en visserij betreft, is ook een belemmering opgelost – de lidstaten konden niet exporteren vanuit opslagplaatsen in andere lokale controle-eenheden dan die waar de productie plaatsvond. Toch besloten de EU en Canada het geharmoniseerde uitvoercertificaat te wijzigen. Nog in verband met landbouw en visserij is het vroegere invoersysteem voor tarwe en gerst, dat beheerd werd door de Canadese tarweraad aan de hand van vier tariefquota, afgeschaft na de inwerkingtreding van de CETA.
Voorts heeft Canada in het kader van de CETA toegezegd alle kwesties in verband met wijn en sterkedrank met de EU te bespreken om samen tot oplossingen te komen. Dit omvat lokale toeslagen op binnenlandse wijnen en wijn die in Canada in particuliere wijnbedrijven is gebotteld.
4. Turkije
De handelsbetrekkingen tussen de EU en Turkije zijn gebaseerd op een in 1995 in werking getreden overeenkomst betreffende een douane-unie. Turkije is een land met een uitgebreide lijst van belemmeringen: in totaal staan er 20 in de databank. Toch zijn twee belemmeringen met succes aangepakt.
Wat mijnbouw betreft, hebben de Turkse autoriteiten de beperkingen voor koperschroot en aluminiumschroot opgeheven, en zij hebben deze goederen geschrapt van de lijst waarvoor een exportregistratie geldt.
Ook in de sector hout, papier en pulp is een belemmering gedeeltelijk opgelost. Via communiqués voegen de Turkse autoriteiten regelmatig producten toe aan de Turkse regeling voor toezicht op invoer, die inhoudt dat een toezichtvergunning moet worden verkregen voordat bepaalde producten onder een door de autoriteiten bepaalde prijsdrempel mogen worden ingevoerd. Na een onderzoek van de Commissie in het kader van de verordening inzake handelsbelemmeringen naar het toezicht op de invoer van ongecoat houtvrij papier heeft Turkije deze categorie papierproducten vanaf 7 december 2017 geschrapt uit het toepassingsgebied van de regeling voor toezicht op invoer. (Er moet wel worden opgemerkt dat verschillende producten in andere sectoren onder die regeling blijven vallen.)
5. Argentinië
Ook Argentinië maakt deel uit van het Mercosur-blok waarmee de EU onderhandelt over een FTA in het kader van een associatieovereenkomst. In 2017 werden twee belemmeringen opgelost, zodat de markttoegang erop verbeterd is.
Met betrekking tot SPS-maatregelen heeft Argentinië de bepaling dat in het land van oorsprong geen abortus blauw (PRRS) mag voorkomen geschrapt van zijn certificaat, wat de toegang van vleesproducenten tot de Argentijnse markt vergemakkelijkt. Wat diensten betreft, heeft Argentinië zijn verklaring op erewoord voor importeurs inzake diensten afgeschaft. Die eis was vastgesteld bij algemene resoluties in 2012 en 2013.
6. India
Zoals eerder aangegeven blijft India een protectionistische tendens volgen: het stelde in 2017 drie nieuwe belemmeringen in. Desondanks is de EU er in 2017 in geslaagd twee belemmeringen (gedeeltelijk) op te lossen - allebei in de SPS-sector.
Wat varkensvleesproducten betreft, is met diverse lidstaten een akkoord bereikt over een gezondheidscertificaat. Dat vergemakkelijkt hun toegang, aangezien de Indiase autoriteiten niet langer zullen eisen dat varkensvleesproducten (bijv. ham) alleen naar India mogen worden uitgevoerd indien het vlees vóór het roken/drogen ontbeend werd. India had ook beperkingen ingesteld op de invoer van planten en plantaardige producten die een fumigatiebehandeling ondergingen. India heeft nu de invoer van fruit en hout met alternatieve behandelingen (resp. koude en warme behandelingen) goedgekeurd, en heeft verklaard dat het hiervan kennisgeving zou doen aan het SPS-comité van de WTO. Dat is nog niet voor alle goederen gebeurd.
Voorts moet met betrekking tot ijzer- en staalproducten worden opgemerkt dat de Indiase functionaris voor staal in februari 2017 aankondigde dat de bestaande minimuminvoerprijzen voor ijzer en staal niet zouden worden verlengd voor 19 producten.
7. Saudi-Arabië
Saudi-Arabië en de andere vijf landen van de Samenwerkingsraad van de Golf (Bahrein, Koeweit, Oman, Qatar en de VAE) vormen een belangrijke handelsregio. In 2017 zijn in Saudi-Arabië twee belemmeringen opgelost, allebei in de sector landbouw en visserij.
Het land had invoerbeperkingen voor rundvlees en schapenvlees opgelegd vanwege de gekkekoeienziekte (BSE). Voor bepaalde lidstaten werd dit verbod in 2017 opgeheven. Een gelijkaardig verbod bestond ook voor de invoer van pluimvee en pluimveeproducten, vanwege de vogelpest (HPAI). Ook dit verbod werd in 2017 opgeheven voor bepaalde lidstaten.
8. Taiwan
De EU heeft in 2017 twee belemmeringen kunnen aanpakken, wat de EU-ondernemingen in Taiwan ten goede zal komen.
Beide belemmeringen hadden betrekking op de sector landbouw en visserij. Het was zo dat Taiwan veel aanvragen van de EU voor de uitvoer van dieren/planten en afgeleide producten jarenlang liet aanslepen, zonder enige indicatie over het einde van de procedure. Gelukkig heeft Taiwan in 2017 de procedure versneld, en bepaalde lidstaten toegang tot de markt gegeven. Ook heeft Taiwan zijn verbod, vanwege BSE, op producten van runderen uit bepaalde lidstaten opgeheven nadat de regeringen van de betrokken lidstaten en de Europese Commissie gezamenlijk de dialoog waren aangegaan met de Taiwanese autoriteiten, de academische wereld en de bevolking. Tijdens die dialoog, die verschillende jaren in beslag nam, werd toelichting gegeven bij de alomvattende, meerlagige controlesystemen van de EU die aan zeer hoge normen voldoen.
9. Verenigde Arabische Emiraten (VAE)
De VAE vormen een belangrijke handelsregio. De Commissie heeft zich dan ook grote inspanningen getroost om belemmeringen voor de markttoegang aan te pakken. In 2017 zijn twee belemmeringen opgelost.
In de sector landbouw en visserij werd een tijdelijk verbod, vanwege HPAI, op de invoer van pluimvee en pluimveeproducten opgeheven voor bepaalde lidstaten.
Wat elektronica betreft, verstrekten de VAE richtsnoeren en een presentatie waarin elf producten van algemene verlichtingsapparatuur die momenteel vallen onder een kabinetsbesluit van 2012 dat het gebruik van bepaalde gevaarlijke materialen in elektronische apparatuur aan banden legt (vergelijkbaar met EU-richtlijn 2011/65/EU inzake BGGS), worden vrijgesteld van het toepassingsgebied.
D. EFFECT VAN DE OPGELOSTE BELEMMERINGEN
In dit deel komen we eerst terug op de analyse hierboven door de handelsstromen rond de in 2017 opgeloste belemmeringen in kaart te brengen. De handelsstromen die potentieel te lijden hadden onder de opgeloste handelsbelemmeringen vertegenwoordigden een bedrag van 8,2 miljard EUR, bijna dubbel zoveel als het jaar daarvoor (4,2 miljard EUR). 45 % daarvan betrof uitvoer van de EU naar China, bijna 13 % uitvoer naar Brazilië, en bijna 6 % uitvoer naar India. De overgrote meerderheid van deze stromen had betrekking op industriële sectoren. De sector medische hulpmiddelen en de sector machines waren goed voor 34 % van de potentieel getroffen handel (wat respectievelijk overeenkomt met 3,6 miljard EUR en 2,1 miljard EUR). In de agrovoedingssector bedroegen de opgeloste belemmeringen 1 miljard EUR.
Sinds dit jaar bevat dit verslag een gedetailleerde analyse op basis van een econometrisch model dat kan bepalen in welke mate de handelsstromen met de partnerlanden zijn veranderd na het wegnemen van een of meer belemmeringen. Aan de hand van een regressie-analyse is het effect van het wegnemen van belemmeringen voor de EU-uitvoer gekwantificeerd 15 .
De gehanteerde methode is eerder conservatief en onderschat mogelijk het handelseffect, maar wij hebben ons beperkt tot de volledige opgeloste belemmeringen, en meer complexe diensten en horizontale belemmeringen buiten beschouwing gelaten. Van dit selecte aantal belemmeringen dat tussen 2014 en 2016 is opgelost hebben wij de effecten geanalyseerd 16 . Zo kan de vergelijking worden gemaakt met de vorige analyse ter zake, die door de Commissie in 2015 werd verricht en de periode tot 2013 besloeg. Dit betekent dus dat geen rekening wordt gehouden met het positieve handelseffect van het wegnemen van de belemmeringen die vóór 2014 zijn opgelost dankzij de strategie voor markttoegang.
Uit de resultaten blijkt dat het wegnemen van deze reeks belemmeringen tot een aanzienlijke stijging van de EU-uitvoer leidt. De gemiddelde stijging van de handel na het wegnemen van de belemmeringen wordt op ongeveer 56 % geraamd. Dat komt neer op 4,8 miljard EUR aan extra uitvoer per jaar. Dit is ongeveer evenveel als wat veel van onze FTA's opleveren, enbijvoorbeeld meer dan het gecumuleerde effect van onze FTA's met Colombia en Peru.
De analyse van 2015, waarvoor dezelfde methode gebruikt werd, resulteerde in een cijfer van 2,4 miljard EUR aan extra uitvoer. Dit geeft aan dat, naarmate de belemmeringen toenemen, ook onze inspanningen voor een betere marktopening worden opgevoerd.
IV. CONCLUSIE
Dit verslag geeft een algemeen overzicht van de handels- en investeringsbelemmeringen met een rechtstreekse invloed op EU-marktdeelnemers, zoals zij werden gemeld aan en aangepakt door het markttoegangspartnerschap tussen de Commissie, de lidstaten en de ondernemingen.
In 2017 werden 67 nieuwe belemmeringen gemeld en er werden er 45 opgelost. De markttoegangsdatabank telt momenteel een recordaantal van 396 belemmeringen in derde landen. Rusland voert nog steeds de lijst aan van landen met de meeste handelsbeperkingen. China, Indonesië en India volgen op korte afstand.
Dit bevestigt de al in het voorgaande jaar vastgestelde tendens: protectionisme zit in de lift. China is het partnerland dat het meest aan die trend bijdraagt (10 nieuwe belemmeringen), wat de complexiteit van de bilaterale handelsbetrekkingen onderstreept. Daarna volgen Rusland (zes nieuwe belemmeringen), Zuid-Afrika (vier), India en Turkije (beide drie). Er was ook een duidelijke regionale trend merkbaar: zeven nieuwe belemmeringen situeren zich in de Euromed-regio.
In totaal werden in derde landen in twaalf verschillende economische sectoren nieuwe belemmeringen ingevoerd. Daarbij ging het vooral om landbouw en visserij, horizontale maatregelen, en wijn en sterkedrank. De in 2017 geregistreerde nieuwe belemmeringen hadden samen een potentiële impact op de handelsstromen van 23,1 miljard EUR, wat overeenkomt met 1,2 % van de mondiale EU-uitvoer dat jaar.
Vanwege het toenemende protectionisme heeft de EU haar inspanningen voor markttoegang opgevoerd door het verbeteren van de coördinatie tussen EU-instanties en belanghebbenden, van de prioriteiten op het gebied van belemmeringen, en van de communicatie. De EU is gebruik blijven maken van alle beschikbare instrumenten om belemmeringen op te lossen, gaande van geschillenbeslechting, de verordening inzake handelsbelemmeringen, een ambitieuze agenda voor handelsbesprekingen, diplomatieke stappen, en de invoering van een overkoepelend initiatief voor Europese economische diplomatie. Het initiatief van de 'markttoegangdagen' in de lidstaten heeft de Commissie ook in staat gesteld lokale bedrijven bewust te maken van de kansen die de EU-inspanningen voor markttoegang bieden, teneinde voor steeds meer EU-actoren belemmeringen in derde landen aan te pakken.
Dankzij deze inspanningen heeft het werk van de EU inzake markttoegang gerendeerd. 45 belemmeringen werden geheel of gedeeltelijk opgelost in 13 verschillende sectoren, waaronder luchtvaartuigen, auto's, ICT en elektronica, machines, farmaceutica, medische hulpmiddelen, textiel en leder, agrovoeding, ijzer en staal, hout, papier en diensten, en op horizontaal niveau. 27 van de opgeloste maatregelen situeerden zich in de sector landbouw en visserij. De meeste belemmeringen werden opgelost in China, Brazilië, Canada en Turkije.De handelsstromen die potentieel te lijden hadden onder de opgeloste handelsbelemmeringen vertegenwoordigden een bedrag van 8,2 miljard EUR, waarvan 45 % uitvoer van de EU naar China betrof, en bijna 13 % uitvoer van de EU naar Brazilië. De grote meerderheid van deze stromen had betrekking op de productie van goederen.
Vanaf dit jaar omvat het verslag een gedetailleerde regressie-analyse om het effect van het wegnemen van belemmeringen voor de EU-uitvoer te kwantificeren.Op basis van voorzichtige schattingen zou het wegnemen van belemmeringen op jaarbasis 4,8 miljard EUR aan extra uitvoer opleveren. Dit is ongeveer evenveel als wat veel van onze FTA's opleveren, en dubbel zoveel als in 2015, toen de vorige soortgelijke analyse plaatsvond.
Dit geeft aan dat, naarmate de belemmeringen toenemen, ook onze inspanningen voor een betere marktopening worden opgevoerd. De Europese Commissie zet zeer sterk in op uitvoering en naleving. Meer dan ooit zijn deze elementen cruciaal om groei en banen te creëren en het concurrentievermogen veilig te stellen, ten bate van onze bedrijven en burgers.
De Commissie is vastbesloten om in nauwe samenwerking met de lidstaten en de belanghebbenden het markttoegangspartnerschap te versterken, en de instrumenten ervan aan te passen aan het steeds complexere klimaat waarin onze bedrijven actief zijn. Meer transactiemogelijkheden en creatieve manieren in kaart brengen om belemmeringen effectief aan te pakken wordt cruciaal voor het openen van markten en kansen voor EU-actoren wereldwijd.
(1) Het markttoegangspartnerschap werd in 2007 opgericht om de samenwerking tussen de Commissie, de lidstaten en het bedrijfsleven in de EU, zowel in Brussel als op lokaal niveau, te verdiepen. Het partnerschap steunt op de maandelijkse bijeenkomsten van het Raadgevend Comité markttoegang en sectorale Werkgroepen markttoegang in Brussel en regelmatige bijeenkomsten van de markttoegangsteams of bijeenkomsten van handelsadviseurs in derde landen.
(2) http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/january/tradoc_154137.pdf
(3) In dit verband werd in 2017 een nieuw verslag over de uitvoering van de vrijhandelsovereenkomsten goedgekeurd. Het volgende verslag zal later in 2018 verschijnen.
(4) Met deze benadering wordt afgestapt van het analyseren van algemene protectionistische tendensen, zoals in edities tot en met 2016 werd gedaan.
(5) Algerije, Angola, Argentinië, Armenië, Australië, Bangladesh, Belarus, Bolivia, Bosnië en Herzegovina, Brazilië, Canada, Chili, China, Colombia, de Dominicaanse Republiek, Ecuador, Egypte, Filipijnen, Hong Kong, India, Indonesië, Iran, Israël, Japan, Kameroen, Kazachstan, Libanon, Maleisië, Marokko, Mexico, Moldavië, Mozambique, Nieuw-Zeeland, Nigeria, Noorwegen, Oekraïne, Oman, Pakistan, Paraguay, Peru, de Russische Federatie, Saudi-Arabië, Servië, Singapore, Taiwan, Thailand, Tunesië, Turkije, Uganda, Uruguay, Venezuela, de Verenigde Arabische Emiraten, de Verenigde Staten, Vietnam, Zuid-Afrika, Zuid-Korea en Zwitserland.
(6) De databank markttoegang ( http://madb.europa.eu/madb/indexPubli.htm ) biedt ondernemingen die vanuit de EU willen exporteren informatie over de invoervoorwaarden van derde landen, zoals informatie over handelsbelemmeringen, maar ook over tarieven en oorsprongsregels, procedures en formaliteiten bij de invoer in derde landen, sanitaire en fytosanitaire ("SPS") maatregelen, statistieken en specifieke exportdiensten die worden verleend aan kleine en middelgrote ondernemingen. Omgekeerd wordt op de EU-exporthelpdesk ( http://exporthelp.europa.eu/thdapp/index.htm ) informatie verstrekt over de voorwaarden voor invoer uit partnerlanden in de EU (met inbegrip van de toepasselijke tarieven en vereisten, preferentiële regelingen, en quota en statistieken).
(7) 'Actieve' belemmeringen betekenen dat de belemmeringen in het markttoegangspartnerschap actief worden gevolgd (in tegenstelling tot belemmeringen die reeds zijn opgelost).
(8) Zie bijvoorbeeld het recente gezamenlijke verslag van het Internationaal Handelscentrum (ITC) en de Commissie, 'Navigating Non-tariff Measures: Insights From A Business Survey in the European Union', december 2016 ( http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/december/tradoc_155181.pdf ), het overzicht van potentieel handelsbeperkende maatregelen die in de context van de eerdere VHIB zijn beschreven ( http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/may/tradoc_154568.pdf ; http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016DC0406 ) of eerdere verslagen over protectionisme.
(9) Worden het aantal belemmeringen van vorig jaar (372) en het saldo voor 2017 (67 nieuwe minus 45 opgeloste belemmeringen) bij elkaar geteld, dan komt men uit op 394. Het verschil (394 in plaats van 396) vloeit voort uit het feit dat twee belemmeringen in tweeën zijn gesplitst om verschillende aspecten van de belemmeringen afzonderlijk te kunnen coderen. Vanaf 2018 zal de Commissie belemmeringen op deze gedetailleerdere wijze registreren. Elk aspect van belemmeringen zal afzonderlijk geregistreerd worden, waardoor elk obstakel doeltreffender gemonitord kan worden. Het nominale aantal “belemmeringen” zal hierdoor toenemen, maar de tendensen zullen niet anders uitvallen.
(10) G20 Leaders’ Declaration: Shaping an Interconnected World: http://www.g20.utoronto.ca/2017/2017-G20-leaders-declaration.html
(11) Algerije, Argentinië, Australië, Bolivia, Brazilië, Canada, China, Colombia, Congo, de Dominicaanse Republiek, Ecuador, Egypte, Filipijnen, Hong Kong, India, Indonesië, Irak, Iran, Israël, Japan, Libanon, Mexico, Mozambique, Nicaragua, Oekraïne, Pakistan, de Russische Federatie, Saudi-Arabië, Servië, Singapore, Thailand, Tunesië, Turkije, Uruguay, de Verenigde Arabische Emiraten, Venezuela, Vietnam, Zuid-Afrika en Zuid-Korea.* G20-landen** Euromed-landen.
(12) Verordening (EU) 2015/1843 van het Europees Parlement en de Raad van 6 oktober 2015 tot vaststelling van procedures van de Unie op het gebied van de gemeenschappelijke handelspolitiek met het oog op de handhaving van de rechten die de Unie ontleent aan internationale regelingen voor het handelsverkeer, in het bijzonder die welke onder auspiciën van de Wereldhandelsorganisatie werden vastgesteld (PB L 272 van 16.10.2015, blz. 1).
(13) Zie hieronder, blz. 30.
(14) Een van de eigenheden van SPS-belemmeringen is dat derde landen ze per lidstaat kunnen opheffen, aangezien de EU voor SPS-kwesties niet altijd als één enkele entiteit wordt gezien. De vooruitgang is dus niet algemeen, maar wel belangrijk.
(15) Wij hebben meer bepaald de 'methode van het dubbele verschil' toegepast en alleen het effect onderzocht op de handelsstromen tussen de EU en de landen die de belemmering op de specifieke producten in kwestie hanteerden.
(16) De analyse laat het (record)aantal belemmeringen die in 2017 zijn opgelost buiten beschouwing, aangezien wij ten minste gegevens van één volledig jaar na het wegnemen van de belemmeringen nodig hebben om het effect op de handel te kunnen meten.