Memorie van toelichting - Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36350 B - Wijziging begroting gemeentefonds 2023 (Voorjaarsnota).

1.

Kerngegevens

Officiële titel Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota); Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum 11-05-2023
Publicatie­datum 11-05-2023
Nummer KST36350B2
Kenmerk 36350 B, nr. 2
Externe link origineel bericht
Originele document in PDF

2.

Tekst

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2022

2023

36 350 B

Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

1    Leeswijzer    4

2    Beleid    5

2.1    Overzicht belangrijke uitgaven- en    ontvangstenmutaties 5

3    Beleidsartikelen    8

3.1    Artikel 1 gemeentefonds    8

4    Bijlagen    10

4.1    Overzicht integratie-uitkeringen    10

4.2    Overzicht decentralisatie-uitkeringen    11

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2023 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat voor het gemeentefonds.

Het in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 3

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

H.G.J. Bruins Slot De Staatssecretaris van Financiën,

M.L.A. van Rij

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2023. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de vastgestelde begroting 2023.

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties van of naar andere begrotingshoofdstukken weergegeven, mits groter dan € 30,0 mln.

In onderstaande extracomptabele tabel is een overzicht opgenomen van de coronagerelateerde uitgaven die vanuit de begroting van het gemeentefonds worden gedaan in 2023.

Tabel 1 Overzicht coronagerelateerde uitgaven (bedragen x € 1 mln.)

Maatregel    Verplichtingen 2023 Uitgaven 2023 Relevante Kamerstukken

Inkomstenderving gemeenten 2021    132,5    132,5    Kamerstukken II 2020/21,35420, nr. 207

2 Beleid

2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

 

Tabel 2 Belangrijkste suppletoire uitgaven (bedragen x € 1.000)

  • en ontvangstenmutaties 2023 (eerste suppletoire begroting)
 
 

Uitgaven 2023

Uitgaven 2024

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

 

Vastgestelde begroting 20231

39.977.613

37.558.506

37.362.228

36.056.886

35.024.107

 

Belangrijkste suppletoire mutaties

 
  • 1) 
    Bijstelling accres tranche 2022

126 691

126 691

126 691

118 715

115 348

  • 2) 
    Bijstelling accres tranche 2023

145 175

145 175

145 175

138 501

134 572

  • 3) 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 Beschermd wonen

108 566

108 601

108 643

108 687

108 687

  • 4) 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 Participatie

114 965

111 211

107 357

103 558

99 760

  • 5) 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 Algemene uitkering

57 386

139 271

106 773

23 492

19 196

  • 6) 
    Jeugdhulp
 

1 363 000

859 000

   
  • 7) 
    Financieringssystematiek
       

1 000 000

8a) Terugdraaien eigen bijdrage huishoudelijke hulp

   

95 000

95 000

95 000

8b) Herinvoering eigen bijdrage Wmo

     
  • 225 000
  • 225 000

8c) Integraal Zorgakkoord

   

110 000

110 000

110 000

  • 9) 
    Flankerend beleid energiearmoede

50.000

       
  • 10) 
    Dienstverlening gemeenten aanpak armoede en schulden

40.000

       
  • 11) 
    Nationaal Actieplan Dakloosheid

55.000

       
  • 12) 
    Inkomstenderving (covid-19)

132.526

       
  • 13) 
    Wijziging betalingsverloop algemene uitkering

655.984

       
  • 14) 
    Overige mutaties

53.304

7.122

7.770

1.615

1.615

 

Stand 1e suppletoire begroting 2023

41.517.210

39.559.577

39.028.637

36.531.454

36.483.285

1 Inclusief NvW: Kamerstukken II 2022/23, 36200 B, nr. 5

Toelichting

  • 1. 
    Bijstelling accres tranche 2022

Vanwege de sterke prijsstijgingen in 2022 heeft het kabinet besloten een extra ronde prijsbijstelling over 2022 beschikbaar te stellen. Dit geldt ook voor het LPO deel van de accres tranche 2022 van het gemeentefonds.

  • 2. 
    Bijstelling accres tranche 2023

Ook de accrestranche 2023 wordt geactualiseerd voor de actuele loon- en prijsontwikkeling.

  • 3. 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 Beschermd wonen

Deze € 108,6 mln. betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de integratie-uitkering Beschermd wonen.

  • 4. 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 Participatie

Deze reeks betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de integratie-uitkering Participatie.

  • 5. 
    Loon- en prijsbijstelling 2023 algemene uitkering Deze reeks betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de algemene uitkering. Dit bevat onder meer de loon- en prijsbijstelling op enkele onderdelen van de voormalige integratie-uitkering sociaal domein die per 2023 zijn overgeheveld naar de algemene uitkering. Omdat de huidige normeringssystematek met een jaar vertraging werkt, wordt aan deze nieuw onderdelen van de algemene uitkering nog een laatste keer loon- en prijsbijstelling toegepast. Tevens is er loon- en prijsbijstelling toegekend over de middelen die op de Aanvullende post geserveerd zijn voor jeugdhulp.
  • 6) 
    Jeugdhulp

Het kabinet heeft in het coalitieakkoord middelen gereserveerd voor de jeugdhulp. Voor 2024 en 2025 worden de gereserveerde middelen van de Aanvullende post vrij gegeven. Tevens worden aanvullend middelen overgeboekt vanuit de begroting van VWS in verband met het nog niet kunnen realiseren van geraamde besparingen.

  • 7) 
    Financieringssystematiek

Bij Miljoenennota 2023 heeft het kabinet aanvullend eenmalig € 1 mld. voor gemeenten beschikbaar gesteld voor 2026, vooruitlopend op de nieuwe financieringssystematiek. Dit bedrag komt nu vanaf 2027 structureel beschikbaar.

Daarnaast wordt het Gemeentefonds vanaf 2027 geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product. Dit zal worden verwerkt in de Miljoenennota 2024.

8a. Terugdraaien eigen bijdrage huishoudelijk hulp

Het wetsvoorstel voor invoering van de passende eigen bijdrage huishoudelijke hulp per 2025 wordt ingetrokken.

8b. Herinvoering eigen bijdrage Wmo

Het abonnementstarief in de Wmo 2015 wordt afgeschaft en in plaats daarvan wordt de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in de Wmo 2015 heringevoerd. Invoering van deze maatregel is onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring.

8c. Integraal Zorgakkoord

Het kabinet stelt extra middelen beschikbaar aan gemeenten vanwege de gestegen kosten voor de Wmo samenhangend met de invoering van het abonnementstarief.

  • 9. 
    Flankerend beleid energiearmoede

Het ministerie van SZW stelt deze middelen beschikbaar om meer in te zetten op vroegsignalering en bijzondere bijstand.

  • 10. 
    Dienstverlening gemeenten aanpak armoede en schulden

Het ministerie van SZW stelt deze middelen beschikbaar om meer in te zetten op gemeentelijke dienstverlening op het gebied van geldzorgen, armoede en schulden.

  • 11. 
    Nationaal Actieplan Dakloosheid

Het kabinet zet in op het voorkomen van dakloosheid, vernieuwing van de maatschappelijke opvang en het realiseren van woonplekken met passende ondersteuning voor (dreigend) dakloze mensen. Het kabinet stelt daarom voor 2023 € 55 mln. beschikbaar aan gemeenten.

  • 12. 
    Inkomstenderving 2021 (Covid-19)

Met gemeenten is afgesproken dat ze reële compensatie zouden ontvangen voor de gederfde inkomsten over 2021. In de tweede suppletoire begroting 2022 is voor een groot deel van de gemeenten de compensatie over 2021 volledig afgerond. Voor de resterende gemeenten wordt nu de compensatie definitief gemaakt. Er wordt nu € 132,5 mln. uitgekeerd voor inkomstenderving 2021 (inclusief nabetaling over 2020).

  • 13. 
    Wijziging betalingsverloop algemene uitkering

Bij Slotwet 2022 is vastgesteld hoe de in 2022 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de tweede suppletoire begroting 2022 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er bij de algemene uitkering lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij tweede suppletoire begroting 2022 werd verwacht. Het gaat hierbij om een verschil van € 656 mln. Dit bedrag wordt, conform de bestaande systematiek, toegevoegd aan het uitgavenbudget voor 2023.

3 Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 gemeentefonds

In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3 Budgettaire gevolgen van beleid Artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000)

 
 

Ontwerp-

Mutaties via

Vastgestelde

Mutaties 1e

Stand 1e

Mutatie

Mutatie

Mutatie

Mutatie

 

begroting

NvW, moties,

begroting

suppletoire

suppletoire

2024

2025

2026

2027

 

(1)

amendementen

(3=1+2)

begroting

begroting

       
   

en ISB (2)1

 

(4)

(5=3+4)

       

Verplichtingen

40.477.613

  • - 
    500.000

39.977.613

883.107

40.860.720

2.001.071

1.666.409

474.568

1.459.178

 

Uitgaven

40.477.613

  • - 
    500.000

39.977.613

1.539.597

41.517.210

2.001.071

1.666.409

474.568

1.459.178

 

Financiering gemeenten

Bijdrage aan medeoverheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

36.214.354

  • 500.000

35.714.354

122.366

35.836.720

1.779.638

1.448.140

265.201

1.253.609

Decentralisatie-uitkeringen

900.591

0

900.591

1.166.626

2.067.217

4.499

5.147

0

0

Integratie-uitkering Voogdij 18+

35.383

0

35.383

26.640

62.023

  • 2.878
  • 2.878
  • 2.878
  • 2.878

Integratie-uitkering Beschermd wonen

1.532.904

0

1.532.904

108.566

1.641.470

108.601

108.643

108.687

108.687

Integratie-uitkering

Participatie

1.792.420

0

1.792.420

114.965

1.907.385

111.211

107.357

103.558

99.760

Integratie-uitkeringen

Overig

0

0

0

2

2

0

0

0

0

 

Kosten Financiële verhoudingswet

Opdrachten

Onderzoeken verdeelsystematiek

1.361

0

1.361

0

1.361

0

0

0

0

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Onderzoeken verdeelsystematiek

600

0

600

432

1.032

0

0

0

0

 

Ontvangsten

40.477.613

  • - 
    500.000

39.977.613

1.539.597

41.517.210

2.001.071

1.666.409

474.568

1.459.178

1 Inclusief NvW: Kamerstukken II 2022/23, 36200 B, nr. 5

Toelichting

Algemeen

Het aandeel juridisch verplicht bedraagt bij het gemeentefonds 100%.

Bijdragen aan medeoverheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in Overzicht belangrijke uitgavenen ontvangstenmutaties.

Integratie-uitkeringen

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in Overzicht integratie-uitkeringen.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in Overzicht decentralisatie-uitkeringen.

Opdrachten en Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Onderzoeken verdeelsystematiek

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.

4 Bijlagen

4.1 Overzicht integratie-uitkeringen

Tabel 4 Integratie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

 

Omschrijving

Uitgaven 2023

Uitgaven 2024

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

Voogdij 18+

62.023

32.505

32.505

32.505

32.505

Beschermd wonen

1.641.470

1.642.005

1.642.644

1.643.312

1.643.312

Participatie

1.907.385

1.845.517

1.781.982

1.719.353

1.656.756

Wijziging betalingsverloop integratie uitkeringen 2022

2

0

0

0

0

Totaal

3.610.880

3.520.027

3.457.131

3.395.170

3.332.573

4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen

 

Tabel 5 Decentralisatie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

 

Omschrijving

Uitgaven 2023

Uitgaven 2024

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

Aanpak laaggeletterdheid

6.650

7.300

     

Aanpak lerarentekort G4

4.000

       

Beeldende kunst en vormgeving

13.500

13.500

13.500

13.500

13.500

Begeleiding jongeren naar werk

7.895

       

Bodembescherming

8.583

       

BRP centralisering inschrijving vergunninghouders

4.731

4.731

4.731

4.731

4.731

Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)

3.956

4.047

4.140

4.235

4.332

Einde lening inburgeringsplichtig (ELIP)

1.649

       

Energietoeslag 2023

875.000

       

Experiment gesloten coffeeshopketen

1.378

1.378

     

Extra capaciteit BOA's

13.000

13.000

13.000

13.000

13.000

Inkomstenderving (covid-19)

132.526

       

Invoeringskosten omgevingswet

6.580

4.499

5.147

   

Jeugd

21.700

21.700

21.700

21.700

21.700

Jeugdcontributie bibliotheken

312

       

Jeugdhulp aan kinderen in een AZC

5.100

5.100

5.100

5.100

5.100

Kansen voor alle kinderen

85.000

85.000

85.000

85.000

85.000

Leerlingenvervoer Oekraine

21.400

       

Maatschappelijke begeleiding

12.855

       

Maatschappelijke opvang

385.057

385.057

385.057

385.057

385.057

Nationaal Actieplan Dakloosheid

55.000

       

Outreachend werken

353

       

Pilot EU burgers

7.000

       

RES regio's

8.781

       

Slavernijverleden

958

958

     

Taal voor ontheemden uit oekraine

15.000

       

Uitstapprogramma prostituees

6.000

6.000

6.000

6.000

6.000

Veiligheidshuizen

7.699

7.699

7.699

7.699

7.699

Versterking arbeidsmarktregio's

14.541

14.541

13.951

13.951

13.951

Versterking dienstverlening gemeenten: personen met verward gedrag

10.000

10.000

10.000

10.000

10.000

Versterking omgevingsveiligheidsdiensten

3.825

3.825

     

Voorschoolse voorziening peuters

30.000

30.000

30.000

30.000

30.000

Vrouwenopvang

230.728

230.728

230.728

210.728

210.728

VTH-taken

46.700

46.700

46.700

46.700

46.700

Wet goed verhuurderschap

9.188

       

Wet kwaliteitsborging bouw

10.068

10.076

10.076

10.000

 

Wijziging betalingsverloop decentralisatie uitkeringen

504

       
 

Totaal

2.067.217

905.839

892.529

867.401

857.498

Tweede Kamer, vergaderjaar 2022-2023, 36 350 B, nr. 2 11


 
 
 

3.

Meer informatie

 

4.

Parlementaire Monitor

Met de Parlementaire Monitor volgt u alle parlementaire dossiers die voor u van belang zijn en bent u op de hoogte van alles wat er speelt in die dossiers. Helaas kunnen wij geen nieuwe gebruikers aansluiten, deze dienst zal over enige tijd de werkzaamheden staken.