Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2014 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 33750 XV - Vaststelling begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2014.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2014; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	17-09-2013
Publicatie­datum	17-09-2013
Nummer	KST33750XV2
Kenmerk	33750 XV, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2013–2014

33 750 XV

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2014

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2014 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2014. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2014.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2014 vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het Agentschap SZW voor het jaar 2014 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (de begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, L.F. Asscher

B. BEGROTINGSTOELICHTING INHOUDSOPGAVE

blz.

A.             ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ BEGROTINGSWETSVOORSTEL                                                                               1

B.             BEGROTINGSTOELICHTING                                                             2

1.             Leeswijzer                                                                                           3

2.             Het beleid                                                                                            6

2.1           Beleidsagenda                                                                                    6

2.2           Beleidsartikelen                                                                                32

Artikel 1 Arbeidsmarkt                                                                     32 Artikel 2 Bijstand, Toeslagenwet en Sociale Werkvoorziening                                                                                                   39 Artikel 3 Arbeidsongeschiktheid                                                     54 Artikel 4 Jonggehandicapten                                                          61 Artikel 5 Werkloosheid                                                                    65 Artikel 6 Ziekte en zwangerschap                                                   70 Artikel 7 Kinderopvang                                                                    76 Artikel 8 Oudedagsvoorziening                                                      81 Artikel 9 Nabestaanden                                                                   90 Artikel 10 Tegemoetkoming ouders                                               95 Artikel 11 Uitvoeringskosten                                                         100 Artikel 12 Rijksbijdragen                                                                103 Artikel 13 Integratie en maatschappelijke samenhang              106

2.3           Niet-beleidsartikelen                                                                     112

Artikel 96 Apparaatsuitgaven kerndepartement                         112

Artikel 97 Aflopende regelingen                                                   118

Artikel 98 Algemeen                                                                      119

Artikel 99 Nominaal en onvoorzien                                              123

3.             Agentschappen                                                                              124

4.             Bijlagen                                                                                           129

Bijlage 1 ZBO’s en RWT’s                                                              129 Bijlage 2 Aansluiting SZA en begroting SZW                             130 Bijlage 3 Sociale fondsen SZW                                                     131 Bijlage 4 Koopkracht, specifieke inkomenseffecten en stapelingseffecten specifieke groepen                                         135 Bijlage 5 Moties en toezeggingen                                                155 Bijlage 6 Verdiepingshoofdstuk                                                    180 Bijlage 7 Subsidieoverzicht                                                           190 Bijlage 8 Evaluatie- en overig onderzoek                                     193 Bijlage 9 Horizontale overzichtsconstructie integratiebeleid etnische minderheden                                                           196 Bijlage 10 Lijst met afkortingen                                                    198

HOOFDSTUK 1: LEESWIJZER

Inleiding

In deze begroting zijn alle begrotingsartikelen ingevuld volgens de voorschriften van «Verantwoord Begroten», waaronder de tabellen budgettaire gevolgen van beleid. Als gevolg van de nieuwe indeling worden in deze tabellen geen gegevens van de verplichtingen voor het jaar 2012 opgenomen.

Opbouw begroting

In de begroting wordt verwezen naar beleids- of Kamerstukken. Net als in voorgaande jaren zijn deze beleidsstukken via de internetsite www.rijksbegroting.nl te raadplegen.

De begroting van SZW is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken:

2.1 Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt aandacht besteed aan de hoofdlijnen van het beleid van SZW in de huidige kabinetsperiode.

2.2 Beleidsartikelen

De belangrijkste beleidsdoelstellingen van SZW zijn in afzonderlijke beleidsartikelen opgenomen. De begroting van SZW bestaat uit 13 beleidsartikelen. Alle beleidsartikelen hebben dezelfde opbouw. Allereerst wordt de algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister toegelicht. Daarna komen de beleidswijzigingen 2014 aan de orde. Vervolgens worden de budgettaire gevolgen van beleid in tabelvorm vermeld. In zes van de dertien artikelen is naast begrotingsuitgaven sprake van premiegefinancierde uitgaven, welke eveneens in tabelvorm worden weergegeven. Ten slotte wordt in elk artikel een toelichting gegeven op de financiële instrumenten. Hierbij wordt gefocust op:

het doel van het financiële instrument;

wie ervoor in aanmerking komen;

de financiële regeling;

de budgettaire ontwikkeling;

de beleidsrelevante kerncijfers.

De begrotingsuitgaven en premiegefinancierde uitgaven luiden in constante prijzen.

Ten aanzien van de begrotingsuitgaven is in de Miljoenennota 2014 een voorziening gecreëerd voor de loon- en prijsbijstellingen op alle begrotingshoofdstukken. De hiervoor gereserveerde middelen worden jaarlijks naar de departementale begrotingen overgeboekt. Bij de premiegefinancierde uitgaven wordt het effect van deze loon- en prijsstijging op een afzonderlijke regel «nominaal» in de tabellen opgenomen.

2.3. Niet-beleidsartikelen

De begroting van SZW bevat vier niet-beleidsartikelen. Deze artikelen bevatten de middelen op de begroting van SZW die niet rechtstreeks aan een beleidsdoelstelling kunnen worden gekoppeld.

3. Baten-lastenagentschappen

Onder het ministerie valt per 1 januari 2014 één baten-lastenagentschap, namelijk het Agentschap SZW. Van dit agentschap is een technische paragraaf opgenomen die bestaat uit een meerjarige begroting, een kasstroomoverzicht en een overzicht van doelmatigheidsindicatoren, met bij elk onderdeel een toelichting. Met ingang van 1 januari 2014 zal het batenlastenagentschap IWI, dat onderdeel is van de Inspectie SZW, als batenlastenagentschap ophouden te bestaan. Dit is in de voorliggende begroting verwerkt. Het beëindigen van de status van batenlastenagent-schap van IWI betekent geen vermindering van taken van de Inspectie SZW (zie artikel 98).

Integratie en maatschappelijke samenhang

Groeiparagraaf

Rol en verantwoordelijkheid: taakverdeling Minister en Staatssecretaris

Kerncijfers handhaving

4. Bijlagen

De begroting van SZW bevat tien bijlagen.

In het regeerakkoord Rutte/Asscher is bepaald dat het integratie- en inburgeringsbeleid wordt ondergebracht bij het Ministerie van SZW. In deze begroting is daartoe een nieuw beleidsartikel opgenomen: «Integratie en maatschappelijke samenhang».

Het kabinet stelt hoge eisen aan mensen die naar Nederland komen: een opleiding, beheersing van de taal, een gedegen voorbereiding en het vermogen om hier economisch zelfstandig te kunnen leven. Voor alle nieuwkomers bieden de beheersing van het Nederlands, de kennis van de samenleving en betaald werk het beste perspectief op succesvolle integratie. Werk is een goede route naar een goed inkomen en economische zelfstandigheid. Dit is bij uitstek de reden waarom het integratie-en inburgeringsbeleid bij SZW past.

De huidige begroting kent met uitzondering van het bovengenoemde nieuwe begrotingsartikel en de beëindiging van de status van batenlaste-nagentschap van IWI geen wijzigingen ten opzichte van de vorige begroting. Wel zijn als reactie op de (tussen)evaluatie van «Verantwoord Begroten» met de Tweede Kamer op een aantal punten verbeteringen in de begroting aangebracht. Deze betreffen:

meer verbinding tussen de beleidsagenda en de beleidsartikelen; meer verwijzingen naar eerdere publicaties (waaronder beleidsevaluaties en brieven aan de Tweede Kamer);

het gebruiken van de roltypologieën bij de beschrijving in de beleidsartikelen van de rol en verantwoordelijkheid van de Minister, zoals voorgeschreven in de Rijksbegrotingsvoorschriften; het opnemen van enkele prestatie-indicatoren.

In de Comptabiliteitswet (CW) is in artikel 19 geregeld dat de Minister verantwoordelijk is voor het beheer van de begroting(en) van een ministerie. Daarom wordt de begrotingswet ook ondertekend door de Minister. Dit komt in de beleidsartikelen tot uitdrukking onder het kopje «Rol en verantwoordelijkheid Minister». De Staatssecretaris wordt hier niet genoemd. Het begrip staatsecretaris komt in de CW niet voor. De verhouding tussen Minister en Staatssecretaris is in de grondwet (artikel 46) geregeld. De Staatssecretaris wordt belast met een deel van de taken van de Minister. Minister en Staatssecretaris verdelen de taken onderling op aanwijzing van de Minister. Voor SZW betekent dit dat de Staatssecretaris verantwoordelijk is voor een groot aantal beleidsinstrumenten die in de begroting zijn opgenomen, zoals in de beleidsartikelen 2 (o.a. BUIG, Participatiewet, Wsw), 4 (Wajong), 8 (AOW, pensioenbeleid), 9 (Anw) en 11 (uitvoeringskosten SVB). Dit ongeacht het feit dat de verantwoordelijkheid van de Staatssecretaris in de beleidsartikelen niet expliciet bij «Rol en verantwoordelijkheid» wordt vermeld.

Met ingang van de begroting 2013 is op het terrein van de handhaving gekozen voor een thematische verantwoording. Er worden kengetallen vastgesteld voor preventie, opsporing en terugvordering. In de begroting 2013 zijn twee kengetallen over de opsporing (aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling en het totaal benadelingsbedrag)

reeds opgenomen. Ook in de begroting 2014 worden de kengetallen over de opsporing opgenomen. Daarnaast worden voor het eerst twee kengetallen op het terrein van de preventie opgenomen, namelijk kennis der verplichtingen en gepercipieerde detectiekans (de kans die ondervraagde uitkeringsontvangers ervaren dat fraude opgemerkt wordt door de uitkeringsverstrekker). Aangezien dit een nulmeting betreft voor de twee preventie-kengetallen is vergelijking met eerdere jaren in deze begroting nog niet mogelijk. Op het terrein van terugvordering kunnen nog geen kengetallen worden geleverd. In 2013 en 2014 vindt samen met UWV en SVB nadere uitwerking plaats om tot volledige kengetallen voor de terugvordering te komen.

Budgetflexibiliteit

Zoals voorgeschreven wordt in de budgettaire tabellen vermeld welk percentage van de voor het jaar 2014 geraamde uitgaven juridisch verplicht is. In de meeste beleidsartikelen is dit percentage (nagenoeg) 100, aangezien de uitgaven vrijwel volledig voortvloeien uit wet- en regelgeving. Per instrument wordt dit percentage vervolgens nader toegelicht. Het deel van de uitgaven dat niet juridisch is verplicht is veelal op andere wijze verplicht (bijvoorbeeld bestuurlijk gebonden op basis van een convenant). Dit wordt in de beleidsartikelen niet nader aangeduid.

Afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

Met instemming van het Ministerie van Financiën wordt de financiële afwikkeling en verantwoording van een aantal aflopende regelingen op het niet-beleidsartikel 97 opgenomen. Het gaat hier om nagekomen declaraties of vergoedingen van nabetalingen op grond van gerechtelijke uitspraken (bezwaar- en beroepsprocedures) naar aanleiding van geschillen in het verleden.

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma’s een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. In de beleidsagenda wordt ingegaan op de uitwerking van de aanbevelingen.

HOOFDSTUK 2: HET BELEID 2.1 BELEIDSAGENDA 2.1.1 BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

De arbeidsmarkt staat onder druk door de moeilijke economische omstandigheden. Bij consumenten hebben vermogensverliezen en toegenomen onzekerheid geleid tot minder uitgaven en een lager vertrouwen. Ondernemingen zijn genoodzaakt hun productie aan te passen. De gevolgen hiervan kunnen pijnlijk zijn. Zo is er verlies van werkgelegenheid bij ondernemingen die moeten inkrimpen of het niet redden. Het aantal mensen dat geconfronteerd wordt met werkloosheid stijgt hierdoor. Tegelijkertijd zijn de inkomsten en de uitgaven van de overheid nog altijd niet in evenwicht.

Deze omstandigheden vragen om structurele hervormingen die de Nederlandse economie en arbeidsmarkt versterken, om maatregelen die de schatkist op orde brengen en om beleid dat de gevolgen hiervan eerlijk verdeelt. Dat zijn de drie pijlers onder het kabinetsbeleid. In combinatie zorgen zij ervoor dat Nederland de crisis kan ombuigen naar duurzame groei. Deze beleidsagenda schetst de hoofdlijnen van het SZW-beleid in deze kabinetsperiode, te beginnen met de reactie op de huidige arbeidsmarktontwikkelingen.

Aan het werk

Zoals al aangekondigd in het regeerakkoord zet dit kabinet er vol op in om samen met de sociale partners het functioneren van de arbeidsmarkt te verbeteren en mensen duurzaam aan het werk te helpen. Met de sociale partners is een sociaal akkoord bereikt over de hiervoor noodzakelijke maatregelen. De komende periode staat dan ook in het teken van het verder uitwerken en implementeren van de gemaakte afspraken uit het regeerakkoord en het sociaal akkoord. Daarbij gaat het zowel om directe impulsen bij de huidige uitdagingen op de arbeidsmarkt als om structurele versterkingen van het stelsel. Een stelsel dat iedereen de kans biedt mee te doen. Een stelsel dat ondersteunt en stimuleert dat mensen, wanneer dat nodig is, zo snel mogelijk van werk naar werk kunnen gaan. En een stelsel dat zijn kracht ontleent aan solidariteit. Die solidariteit moet dan ook voor de toekomst behouden blijven.

Arbeidsmarktimpulsen

De gevolgen van de crisis zijn voelbaar op de arbeidsmarkt. Hoewel de werkloosheid in Nederland nog altijd relatief laag is in vergelijking met de andere Europese landen, is de recente ontwikkeling van met name de jeugdwerkloosheid ongunstig. De jeugdwerkloosheid reageert altijd relatief sterk op de conjunctuur, doordat er elk jaar weer een nieuwe lichting jongeren de arbeidsmarkt op stroomt. De laatste lichtingen schoolverlaters hebben nu last van de economische tegenwind bij het zoeken naar startersfuncties.

Als een jongere voor zichzelf geen kansen ziet op de huidige arbeidsmarkt, dan is dat een wezenlijk probleem. Juist daarom is het van belang de soms wel erg negatieve beelden van de werkloosheid onder jongeren ook enigszins te nuanceren. Het jeugdwerkloosheidspercentage betreft namelijk alleen de jongeren die zich op de arbeidsmarkt begeven (de zogenoemde beroepsbevolking). Veel jongeren zoeken helemaal geen werk, maar volgen voltijds onderwijs. En dat is ook prima. Voor Nederland geldt dat een jeugdwerkloosheid van 10 procent betekent dat ongeveer 7 procent van álle Nederlandse jongeren werkloos is. In veel Europese landen is het verschil tussen de beroepsbevolking en de totale bevolking onder jongeren nog veel groter. In die landen hebben scholieren en studenten bijvoorbeeld minder vaak een bijbaan. Zo betekent een jeugdwerkloosheid van 55 procent in Griekenland in feite dat van álle Griekse jongeren 16 procent werkloos is. Figuur 1 toont voor 15 tot 24-jarigen de totale bevolking, de beroepsbevolking en de werkeloosheid voor diverse EU-landen en voor de EU als geheel.

Figuur 1. Jeugdwerkloosheid in 2012 in Europees perspectief als percentage van de beroepsbevolking en van alle jongeren*

Totaal aantal jongeren (i 5-24 jaar) in de EU: 57,5 miljoen

Beroepsbevolking: 24,4 miljoen

18,8 miljoen werkenden

5,6 miljoen werklozen

33,0 miljoen niet beroepsbevolking

EU jeugdwerkloosheid beroepsbevolking: 23 A> Werkloos deel van alle jongeren:

Nederland

Ierland

Verenigd Koninkrijk

38

Spanje

Finland

)

19 10

Denemarken

Duitsland

Oostenrijk

O

Griekenland

55

• * 

  Ten behoeve van de internationale vergelijking is cijfermateriaal van Eurostat gebruikt. De internationale definitie van werkloosheid die Eurostat hanteert, wijkt af van de nationale definitie van het CBS.

Bron: SZW bewerking op basis van gegevens Eurostat, juli 2013.

Jongeren die nu werk zoeken, kunnen niet wachten tot de economie weer aantrekt. Een voorspoedige start van het werkzame leven is in ieders belang. Het kabinet heeft daarom in 2013 extra middelen (50 miljoen euro) uitgetrokken om de jeugdwerkloosheid te helpen bestrijden en voorkomen. Jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs worden via het School Ex programma gestimuleerd langer door te leren en te kiezen voor een opleiding met meer arbeidsmarktrelevantie. Daarnaast wordt een impuls gegeven aan de regionale aanpak van de jeugdwerkloosheid. Zo kunnen de arbeidsmarktregio’s met de extra middelen bijvoorbeeld startersbeurzen introduceren om werkloze jongeren werkervaring op te laten doen of jongerenloketten openen om jongeren te ondersteunen bij het vinden van een passende baan en opleiding. Voor een voortvarende start heeft het kabinet Mirjam Sterk benoemd tot ambassadeur voor de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Als ambassadeur stimuleert zij de 35 arbeidsmarktregio’s en de verschillende arbeidsmarktsectoren om de jeugdwerkloosheid gezamenlijk aan te pakken, door verbindingen te leggen tussen de werkgevers die vacatures, stages en leerbanen beschikbaar stellen en de jongeren die op zoek zijn naar werk. Bovendien gaat het kabinet onverminderd door met het versterken van de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt en het verder terugdringen van het aantal voortijdige schoolverlaters. Zo wordt via het nationaal Techniekpact 2020 gewerkt aan een betere aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor technisch personeel. Daarbij gaat het zowel om de kwantiteit (verkleinen van het tekort) als de kwaliteit (leerlingen en werkenden opleiden in die competenties waar de arbeidsmarkt om vraagt).

Ook de arbeidsmarktsituatie van ouderen vraagt bijzondere aandacht in tijden van crisis. Overigens is de arbeidsparticipatie van ouderen in de afgelopen jaren continu gestegen. De arbeidsdeelname van 50- tot 60-jarigen verschilt inmiddels niet wezenlijk meer van de arbeidsdeelname van de totale beroepsbevolking en ook die van 60- tot 65-jarigen is fors gegroeid. Het wegnemen van financiële prikkels voor vroegpensioen is hierbij heel effectief geweest. De gemiddelde leeftijd waarop werknemers met pensioen gaan, steeg van 61,0 jaar in 2006 naar 63,6 jaar in 2012. In 2006 ging de grootste groep nog op 60-jarige leeftijd met pensioen, met daarnaast een kleine piek bij 65 jaar. Ondertussen komt pensionering op 60-jarige leeftijd relatief weinig meer voor. De grootste piek ligt nu bij het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd. Daarnaast neemt ook de pensionering boven de AOW-gerechtigde leeftijd toe (zie figuur 2).

Figuur 2. Leeftijd waarop werknemers met pensioen gaan, 2006-2012 68+           •••••••

67 •••••••

66 •••••••

•    ••••••

64 •••••••

•    ••••••

• ••••••

60 ###••••

59 • • • •

58 • • •

57 • •

56 • • • •

55 • • • •

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012* * De cijfers over 2012 zijn nog voorlopig.

Bron: SZW bewerking op basis van gegevens CBS.

Dit laat onverlet dat ouderen die hun baan verliezen momenteel veel moeite hebben weer aan de slag te komen. Naast het reeds bestaande instrumentarium - bijvoorbeeld de premiekorting die een werkgever kan krijgen als hij een oudere uitkeringsgerechtigde in dienst neemt - is daarom voor de jaren 2013 en 2014 in totaal 67 miljoen euro extra uitgetrokken om oudere werklozen aan het werk te helpen. Hierbij gaat het om extra inspanningen op het gebied van re-integratie van oudere werklozen, het intensiveren van netwerkgroepen en het organiseren van inspiratiedagen voor oudere werklozen om hen te helpen bij het vinden van een baan.

Sectorplannen

Het kabinet heeft verder 600 miljoen euro beschikbaar gesteld voor cofinanciering van sectorplannen, waarin sectoren gericht aan de slag gaan met de uitdagingen op de arbeidsmarkt. Er bestaat geen simpele, snelle en allesomvattende oplossing voor de oplopende werkloosheid. Het is primair aan werkgevers en werknemers samen om in deze moeilijke tijden te komen tot maatregelen om duurzame werkgelegenheid te creëren. Het kabinet roept werkgevers- en werknemersorganisaties daarom op een analyse van de arbeidsmarkt in hun sector te maken en met een plan te komen om de knelpunten op korte en middellange termijn via maatwerk aan te pakken. Voor maatregelen uit dergelijke sectorplannen die aan de voorwaarden voldoen is cofinanciering beschikbaar.

In het sociaal akkoord is afgesproken dat het kabinet door cofinanciering van sectorplannen ondersteuning zal bieden bij inspanningen om mensen die hun baan dreigen kwijt te raken via (inter-)sectorale mobiliteit en scholing aan de slag te houden. Ook het bieden van kansen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kan rekenen op steun, evenals het bieden van kansen aan jongeren om werkervaring op te doen. Daarnaast kunnen sectorplannen bijdragen aan duurzame inzetbaarheid van werknemers, bijvoorbeeld door het inzetten van oudere vakkrachten voor coaching en begeleiding. Sectorplannen kunnen ook zorgen voor een betere werking van de arbeidsmarkt binnen en/of tussen sectoren, ook op langere termijn.

Naast de bovengenoemde directe impulsen zijn – in overeenstemming met de aanbevelingen van de Europese Commissie – verdere structurele maatregelen nodig om de arbeidsmarkt in lijn te brengen en te houden met de eisen van de 21e eeuw. Dan gaat het om maatregelen ter bevordering van de arbeidsparticipatie, met name van mensen in de marge van de arbeidsmarkt. Onderdeel daarvan is de verdere beperking van fiscale regels die de arbeidsparticipatie ontmoedigen, onder meer door een geleidelijke afschaffing van de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting van een partner met weinig of geen eigen inkomen. Ten slotte blijft het zaak de werking van de arbeidsmarkt te verbeteren en de arbeidsmarktmobiliteit te bevorderen, onder meer door de afgesproken hervormingen van de ontslagwetgeving en van de WW-uitkering.

Naar een inclusieve arbeidsmarkt

Aan mensen die dat echt nodig hebben, biedt de overheid inkomensondersteuning en aangepaste arbeid. Daarnaast ondersteunt de overheid hen bij het vinden van werk. Op die manier wil het kabinet bereiken dat alle mensen als volwaardige burgers mee kunnen doen aan onze samenleving. Bij voorkeur via een reguliere baan, maar als dat (nog) een brug te ver is, door op een andere manier te participeren in de samenleving. Hiervoor komt er één regeling die wordt vastgelegd in de Participatiewet. Met het sociaal akkoord van april 2013 hebben sociale partners zich verbonden aan de doelstelling om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. De afspraken uit het sociaal akkoord verbreden het draagvlak voor de Participatiewet. De nieuwe wet stimuleert de eigen verantwoordelijkheid van mensen om werk te vinden, neemt belemmeringen daarvoor weg en maakt hulp mogelijk voor degenen die dat ook echt nodig hebben. Hiervoor komen verschillende instrumenten beschikbaar, zoals loonkostensubsidie en beschut werk.

Gemeenten en sociale partners zorgen ervoor dat er 35 regionale Werkbedrijven komen. De Werkbedrijven worden de schakel tussen werkgevers en mensen met een arbeidsbeperking. Zij moeten de kans op succesvolle plaatsing vergroten. Gemeenten hebben het voortouw en werken samen met UWV en sociale partners. Voor de uitwerking van het Werkbedrijf overleggen sociale partners met gemeenten in de onlangs opgerichte Werkkamer. Werkgevers stellen zich ervoor garant dat er voor mensen met een arbeidsbeperking ook werk is. Deze afspraak zal worden gemonitord. Als er onvoldoende banen worden gerealiseerd treedt er, na overleg met sociale partners en gemeenten, een verplicht quotum in werking. Het quotum wordt wettelijk vastgelegd.

In 2014 treffen het Rijk, (organisaties van) gemeenten, sociale partners, cliëntenorganisaties en anderen samen de voorbereidingen voor de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015. Met de Participatiewet en met de decentralisaties op andere beleidsterreinen krijgen gemeenten meer en betere mogelijkheden om tot een samenhangend en integraal beleid in het sociale domein te komen. De decentralisaties maken het mogelijk de terreinen van participatie, ondersteuning en begeleiding, en jeugdzorg met elkaar te verbinden en beter aan te laten sluiten bij beleidsterreinen waar gemeenten al verantwoordelijk voor zijn, zoals de WMO.

De inzet van het rijk is om voldoende ruimte aan gemeentelijke beleidsvrijheid te geven en de gemeenten te betrekken bij de regelgeving die hen aangaat. Op die manier zijn zij optimaal in de gelegenheid om de voordelen van de decentralisaties voor hun burgers te benutten. Het Rijk zet er via het programma Beter Werken in het Openbaar Bestuur op in om gemeenten te helpen een professionaliseringsslag te maken.

Van werk naar werk

Werknemers hechten waarde aan arbeidscontracten die zekerheid en stabiliteit bieden, bijvoorbeeld voor het afsluiten van een hypotheek. En ook voor werkgevers bieden duurzame arbeidsrelaties voordelen. Het zoeken, screenen en inwerken van nieuw personeel gaat immers altijd gepaard met kosten en risico’s. Tegelijkertijd is enige flexibiliteit voor ondernemingen van levensbelang, zeker onder de huidige dynamische economische omstandigheden. Bovendien bieden flexibele contract-vormen extra participatiekansen voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

Het stelsel van flexrecht, ontslagrecht en WW is erop gericht een gezond evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid mogelijk te maken. Dit stelsel vergt regelmatig onderhoud en dient nu aangepast te worden in het licht van structurele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De belangrijkste uitdagingen daarbij zijn om het stelsel activerender te maken en de groeiende tweedeling te beperken tussen mensen met een vast en een flexibel contract.

Het kabinet wil voorkomen dat mensen onnodig in dienst worden gehouden op basis van een reeks van flexibele contracten. Het herstel van de balans tussen vast en flexibel werk vergt daarnaast aanpassing van de bescherming die werknemers met een vast contract hebben. Bijvoorbeeld door ontslagvergoedingen om te zetten in transitiebudgetten die worden aangewend om ander werk te vinden en de omvang daarvan te begrenzen. Aanpassingen van het ontslagrecht maken het stelsel eerlijker, eenvoudiger en meer gericht op het vinden van een nieuwe baan. Verworvenheden als de bescherming tegen willekeur, het preventieve karakter van het stelsel en de waarborg van een zorgvuldige procedure blijven niettemin onverkort behouden. Het uitgangspunt is en blijft dat aan een ontslag een geldige reden ten grondslag dient te liggen. Ook de WW wordt hervormd. De maximale duur van de (publiek gefinancierde) WW wordt beperkt tot twee jaar. Daarnaast wordt de WW activerender gemaakt door ervoor te zorgen dat werken vanuit de WW vaker loont, door de voorwaarden aan te scherpen om vanuit de WW snel passende arbeid te aanvaarden en door samen met de sociale partners in te zetten op van-werk-naar-werkbegeleding. Op deze manier worden investeringen in scholing en mobiliteit gestimuleerd, worden mensen voor de arbeidsmarkt behouden en wordt de (langdurige) werkloosheid teruggedrongen.

De invoering van deze maatregelen kost tijd en luistert nauw. Daarom zal het kabinet de afspraken die hierover met sociale partners zijn gemaakt zorgvuldig uitwerken en pas vanaf 2015 en 2016 geleidelijk implementeren. Het kabinet heeft de SER om advies gevraagd over de verdere vormgeving van de sociale infrastructuur voor de arbeidsmarkt – en met name de rol van werkgevers en werknemers hierin – waarbij de nadruk ligt op het voorkomen van werkloosheid en het beperken van de werkloosheidsduur.

Kansen bieden in alle levensfasen

Het kabinet streeft naar een arbeidsmarkt die iedereen kansen biedt om actief deel te nemen en die mensen ook stimuleert deze kansen te grijpen. De hiervoor genoemde Participatiewet geeft concrete invulling aan dit streven voor de mensen met een arbeidsbeperking en/of een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt met kansen voor iedereen is een ambitie die nog een stap verder gaat. Dit vergt een stelsel waarin de overheid en andere betrokken partijen (met name sociale partners) er gezamenlijk zorg voor dragen dat alle mensen, als zij dat in bepaalde fasen van het leven nodig hebben, ondersteuning kunnen krijgen in het sociale domein.

Arbeid en zorg

De mogelijkheid om arbeid en zorg te combineren raakt velen: werknemers en hun sociale omgeving, werkgevers en overheid. De vraag hoe de juiste balans kan worden gevonden, neemt aan gewicht toe door maatschappelijke, demografische en beleidsmatige ontwikkelingen. Deze vergroten het belang voor werknemers om werk en andere taken te kunnen combineren. Het kabinet wil met het oog op de participatiebevordering (vooral van vrouwen), inkomensondersteuning, ondersteuning van de ontwikkeling van kinderen en vergroting van de betrokkenheid in de samenleving (meer voor elkaar zorgen), de randvoorwaarden verbeteren zodat werknemers in staat zijn hun verantwoordelijkheid te blijven nemen voor het combineren van arbeid en zorg. In de brief over de resultaten van het sociaal akkoord van 11 april 2013 heeft het kabinet de sociale partners opgeroepen om een versterkte inzet te doen op cao-afspraken die de combinatie van arbeid en zorg ondersteunen. Zoals vermeld zal het kabinet met sociale partners nader in overleg gaan over een gezamenlijke inzet op dit gebied. Door gezamenlijk op te trekken in een brede «arbeid-en-zorgtop» kan een agenda worden geformuleerd die aansluit bij de behoefte op de werkvloer. Daarbij gaat het om zaken als het stimuleren van een grotere betrokkenheid van mannen bij (mantel-)zorgtaken, het creëren van flexibiliteit in het arbeidspatroon, kinderopvang en de aansluiting daarvan met het onderwijs en om aandacht voor de psychosociale arbeidsbelasting.

Huishoudentoeslag

Momenteel bestaan er verschillende regelingen voor inkomensondersteuning die vaak ook een verschillende systematiek kennen. Het kabinet gaat de huidige toeslagen stroomlijnen en vereenvoudigen door de invoering van de huishoudentoeslag. In de huishoudentoeslag zullen de huidige zorgtoeslag, het kindgebonden budget, de huurtoeslag en een ouderencomponent worden geïntegreerd tot één toeslag per huishouden. Dit maakt de inkomensondersteuning eenvoudiger, transparanter en ook doelmatiger, omdat beter aangesloten kan worden bij de draagkracht van huishoudens.

Het IBO «inkomen en vermogen ouderen» heeft aangetoond dat het inkomensbeleid gericht op ouderen de afgelopen jaren effectief is geweest, maar tegelijkertijd kan de noodzaak en legitimiteit van generieke inkomensondersteuning voor alle ouderen steeds minder worden aangetoond. Het kabinet ziet mogelijkheden de inkomensondersteuning beter te richten op de ouderen die het echt nodig hebben. Want gericht inkomensbeleid zal ook de komende jaren noodzakelijk blijven. Overigens is en blijft de AOW een oudedagsvoorziening waar alle ouderen op kunnen rekenen.

De huishoudentoeslag wordt gefaseerd ingevoerd. In 2015 wordt de MKOB afgeschaft. In dat jaar wordt een ouderencomponent voor de huishoudentoeslag geïntroduceerd waarin het budget van de fiscale ouderenkortingen wordt opgenomen. In 2017 wordt het kindgebonden budget toegevoegd aan de huishoudentoeslag. Daarna zal ook de huurtoeslag in vereenvoudigde vorm deel gaan uitmaken van de huishoudentoeslag.

Kindregelingen

De overheid biedt via een stelsel van diverse regelingen een financiële tegemoetkoming aan ouders of verzorgers voor de kosten van kinderen. Het huidige stelsel van kindregelingen is echter complex en de regelingen werken op onderdelen tegen elkaar in. Het is de vraag of regelingen wel effectief zijn als ouders ze niet goed kunnen overzien. Bovendien zorgen de vele verschillende regelingen voor verhoudingsgewijs hoge uitvoeringskosten. Ook kunnen er verschillen in inkomensondersteuning ontstaan voor huishoudens in vergelijkbare situaties. Deze verschillen zijn vanuit rechtvaardigheidsoogpunt niet te verdedigen. Een voorbeeld hiervan zijn de alleenstaande ouders. Voor hen is de inkomensondersteuning in de bijstand aanzienlijk hoger dan voor werkende alleenstaande ouders. Hierdoor loont het voor alleenstaande ouders in de bijstand vaak niet of nauwelijks om te gaan werken.

Het kabinet hervormt, vereenvoudigt en versobert de kindregelingen. Doel hiervan is de beschikbare middelen op een rechtvaardige en effectieve manier in te zetten voor inkomensondersteuning aan ouders en om arbeidsparticipatie van ouders te bevorderen. Zo lost deze hervorming ook de bovengenoemde armoedeval voor alleenstaande ouders met een minimumuitkering op. Het stelsel van kindregelingen wordt teruggebracht tot vier regelingen met elk een eigen, logisch doel: de kinderbijslag, het kindgebonden budget, de combinatiekorting en de kinderopvangtoeslag. In 2017 wordt, zoals hierboven vermeld, het kindgebonden budget toegevoegd aan de huishoudentoeslag.

Armoede

De armoedeproblematiek is in Nederland mede dankzij een gedegen stelsel van sociale zekerheid relatief gezien beperkt. Ook in deze economisch moeilijke tijden wil het kabinet ervoor zorgen dat niemand als gevolg van een laag inkomen buiten de boot valt. Werk vormt de beste weg uit armoede. Dit is primair ieders eigen verantwoordelijkheid, maar in bepaalde gevallen kan een helpende hand nuttig en nodig zijn. Voor het vervullen van die belangrijke rol zijn de gemeenten het best toegerust. Zij maken werk van armoedepreventie, dragen zorg voor een integrale aanpak over het gehele sociale domein en bieden waar nodig inkomensondersteuning. Speerpunt daarbij is het tegengaan van armoede onder gezinnen met kinderen, zodat ook deze kinderen een goede start kunnen maken. Samenwerking hierbij tussen gemeenten en private partijen, zoals Vereniging Leergeld, Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds, is wenselijk en wordt gestimuleerd. Het kabinet gaat het armoede- en schuldenbeleid de komende jaren intensiveren en stelt daartoe in 2014 80 miljoen euro en voor 2015 en latere jaren 100 miljoen euro extra ter beschikking. Een deel van deze middelen – circa 5 miljoen euro – wordt gebruikt om de Sportimpuls te verhogen en de subsidie aan het Jeugdfonds te verlengen.

Schuldenproblematiek

Met de aanhoudende economische crisis neemt het aantal mensen met (een risico op) problematische schulden toe. Problematische schulden en de daarmee gepaard gaande spanningen kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor de mensen zelf en voor hun sociale omgeving. Bovendien kunnen schulden succesvolle participatie op de arbeidsmarkt in de weg staan. Ook in die gevallen kan, onder de juiste voorwaarden, ondersteuning waardevol en effectief zijn. Daarom is van belang dat gemeenten in het kader van (integrale) schuldhulpverlening over voldoende beleidsvrijheid en de juiste instrumenten beschikken, zodat zij in staat zijn hierbij hun verantwoordelijkheid te nemen.

Schuldpreventie zal steeds meer nadruk krijgen. Dan gaat het bijvoorbeeld om het versterken van de zelfredzaamheid van burgers door gerichte voorlichting en het vergroten van het financiële bewustzijn onder jongeren. Maar ook om problematische betalingsachterstanden vroegtijdig te signaleren en te stimuleren dat verantwoordelijke partijen zoals gemeenten en schuldeisers meer dan nu het geval is hun verantwoordelijkheid nemen. Daar waar toch problematische schulden zijn ontstaan, is het van belang het bestaansminimum te garanderen via de beslagvrije voet die een minimum bedrag om van te leven garandeert, via de inrichting van een beslagregister en via het opstellen van een rijksincasso-visie. Het kabinet informeert de Tweede Kamer eind dit jaar over de uitwerking en concretisering van de visie op de rijksincasso.

Integratie en maatschappelijke samenhang

De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migrantenachtergrond. Integratie begint ermee dat nieuwkomers een uitdrukkelijke keuze maken voor Nederland. Van hen wordt verwacht dat zij investeren in de taal en de vaardigheden die nodig zijn voor een zelfredzaam bestaan. Daarnaast wordt verwacht dat zij zich verdiepen in de kernwaarden van onze samenleving en deze naleven. Dit stelt ook eisen aan ouders op het gebied van grenzen stellen en opvoeden. Nieuwkomers mogen zelf een samenleving verwachten waarin mensen erop kunnen vertrouwen dat hun rechten even goed beschermd zijn als die van een ander, en waarin iedereen een eerlijke kans krijgt om succesvol te zijn en mee te doen. Hiervoor is het noodzakelijk dat instellingen in de publieke sector de vraagstukken die voortkomen uit een divers samengestelde bevolking en achterblijvende integratie het hoofd kunnen bieden.

Om de zelfredzaamheid van nieuwkomers te vergroten, worden de inburgeringseisen in 2014 aangescherpt door invoering van een arbeidsmarktmodule. Het kabinet heeft voorgesteld om via een zogenoemde «participatieovereenkomst» nieuwkomers te wijzen op de rechten, plichten en fundamentele waarden van de Nederlandse samenleving. In 2014 worden verschillende modellen van het participatiecontract getoetst in een pilot. Veel succesvolle migrantenjongeren zijn een informele coach voor jongeren in hun omgeving op het gebied van onderwijs- en loopbaankeuzes. Samen met de SER worden enkele honderden migrantenjongeren aan een coach gekoppeld en zo in hun eigen carrière en netwerk versterkt, waardoor ze een nog betere informele coach voor jongeren in hun omgeving kunnen zijn.

Gelijkwaardigheid is een kernwaarde binnen de Nederlandse samenleving. In 2014 wordt in samenwerking met maatschappelijke partners en het Ministerie van OCW uitvoering gegeven aan de aanpak «Homoaccep- tatie onder etnische minderheden». De nadruk ligt daarbij op de emancipatie van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders (LHBT’s) uit etnische minderheden en het vergroten van de acceptatie onder de ouders. Naar aanleiding van de kabinetsreactie op het advies van de Onderwijsraad, wordt in samenwerking met het Ministerie van OCW invulling geven aan het versterken van het burgerschapson-derwijs. Ten aanzien van het toezicht op privaat gefinancierde internaten geldt dat het vrijwillig toezicht in 2014 volledig is ingevoerd en er een wetsvoorstel wordt ingediend op basis waarvan het toezicht op deze internaten een formeel wettelijk karakter krijgt.

Beschermen van solidariteit

Er is een breed draagvlak binnen de samenleving voor het in stand houden van een stelsel van sociale zekerheid dat aan iedereen kansen biedt – en zo nodig ook ondersteuning. Burgers en werkgevers zijn solidair met elkaar en het merendeel vindt het vanzelfsprekend om de regels die daarbij horen na te leven. Maar het draagvlak brokkelt af als fraude onbestraft blijft. Dan ontstaat het risico dat ook goedwillende burgers en werkgevers minder bereid zijn de regels na te leven. Zeker nu in tijden van crisis het beroep op de sociale zekerheid toeneemt en burgers en werkgevers ook op andere terreinen moeten inleveren. Juist om de solidariteit binnen het sociale zekerheidsstelsel te kunnen behouden moet de aanpak van fraude stevig en zichtbaar zijn.

Handhaving en naleving

In de per 1 januari 2013 in werking getreden Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (Fraudewet) is de norm dat fraude niet kan en niet mag nogmaals verankerd en zijn boetes substantieel verhoogd. De verantwoordelijkheid voor de naleving van de Fraudewet ligt voor een groot deel bij gemeenten en ZBO’s. De komende jaren zullen de invoering en uitvoering van de Fraudewet bij de ZBO’s en de gemeenten nauwlettend worden gemonitord. Daarnaast neemt het kabinet extra maatregelen om misbruik en fraude bij toeslagen tegen te gaan. Deze maatregelen worden door de Belastingdienst en BZK geïmplementeerd. Ook is een wetsvoorstel Maatregelen WWB in voorbereiding dat onder meer beoogt de naleving van de arbeids- en re-integratieplicht te verbeteren. Zo worden zeer ernstige misdragingen tegen ambtenaren zwaarder bestraft en ook belemmering van uitstroom naar werk door kleding of gedrag wordt strenger aangepakt. Onderdeel van het wetsvoorstel is daarnaast de invoering van een kostendelersnorm. Dit houdt in dat bij de hoogte van de uitkering rekening wordt gehouden met de mogelijkheid tot het delen van kosten binnen twee- en meerpersoonshuishoudens. Daarbij wordt bovendien een stapeling van uitkeringen voorkomen. De inwerkingtreding van dit wetsvoorstel is voorzien per 1 juli 2014.

Handhaving staat of valt met de vakbekwaamheid van de uitvoerders. Zij moeten de regels aan de orde stellen in de contacten met hun cliënten. Via de actie «Impuls vakmanschap» worden uitvoerders hierin geschoold. Aanvullend start in 2014 een cultuurtraject met de uitvoering. De kern hiervan is uitvoerders te wijzen op het belang van het aanspreken van cliënten op de naleving van arbeids- en re-integratieverplichtingen, om zo het nalevingsgedrag te bevorderen en te versterken. Regels kunnen alleen worden nageleefd als ze bekend en begrijpelijk zijn. Burgers ervaren soms onduidelijkheid over de verplichtingen waaraan zij moeten voldoen. In 2014 worden de regels tegen het licht gehouden en wordt gekeken waar het simpeler kan. Ook voorlichting draagt hieraan bij. De campagne «Weet hoe het zit» wordt verbreed en er komt ook voorlichting over het naleven van de plicht om alles te doen om werk te vinden en Nederlands te leren.

Arbeidsmigratie

Het vrij verkeer van werknemers bezorgt Nederland grote voordelen. Het is van groot belang voor onze economie en dat zal ook in de toekomst zo blijven. Het recht op vrij werknemersverkeer van EU-burgers wordt terecht beschouwd als een van de pijlers van de Europese Unie. Tegelijkertijd is er reden tot zorg. Het vrij werknemersverkeer gaat immers ook gepaard met een aantal ongewenste effecten. Het komt te vaak voor dat migrerende EU-werknemers slachtoffer worden van uitbuiting door malafide werkgevers. Zij ontvangen (soms te) lage lonen, maken te lange werkweken en hebben slechte, maar dure, woonruimte. Hierdoor verdwijnt het gelijke speelveld voor arbeidsvoorwaarden. Daarvan ondervinden niet alleen de mobiele EU-werknemers maar ook hun Nederlandse collega’s en bonafide werkgevers de nadelige gevolgen. Ook komt het voor dat arbeidsmigranten die hun baan verliezen tegelijk ook uit hun huis gezet worden. Dit kan leiden tot onwenselijke sociale situaties, een toenemend beroep op publieke voorzieningen en maatschappelijke overlast. Het is in het belang van allen dat uitbuiting van migrerende EU-burgers stevig wordt aangepakt. In het kader van het project EU-arbeidsmigratie (gestart begin 2011) worden tal van maatregelen voorzien en doorgevoerd om de ongewenste effecten van vrij werknemersverkeer tegen te gaan. Ook op bilateraal en Europees niveau zet het kabinet zich in om die effecten te bestrijden. Zo heeft het kabinet samen met de gemeenten Den Haag, Rotterdam en Westland begin september een bestuurlijke top over EU-arbeidsmigratie georganiseerd, mede ter voorbereiding op de openstelling van de arbeidsmarkt voor werknemers uit Bulgarije en Roemenië per 1 januari 2014.

Tegengaan schijnconstructies

Aanvullend op de maatregelen in het kader van het project EU-arbeidsmigratie heeft het kabinet besloten tot een actieplan om schijnconstructies aan te pakken. Aanleiding hiervoor is de toenemende druk op de arbeidsvoorwaarden in de afgelopen jaren in een aantal sectoren. Voor een deel is dit het gevolg van de toename van het aantal beschikbare arbeidskrachten uit andere landen van de Europese Unie. Voor een ander deel heeft dit te maken met toegenomen binnenlandse en buitenlandse concurrentie in bepaalde sectoren. In sommige gevallen wordt daarbij echter gebruik gemaakt van constructies waarmee wet- en regelgeving worden omzeild. Dit leidt tot verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt en vormt oneerlijke concurrentie voor bonafide werkgevers. Bij schijnconstructies wijkt de feitelijke situatie af van de situatie zoals die wordt voorgespiegeld. Zo ontduiken werkgevers betaling van het minimumloon door werknemers veel langer te laten werken voor het minimumloon dan is toegestaan of hun een onkostenvergoeding te geven in plaats van loon. Door het opzetten van postbusfirma’s omzeilen ze de premie- en belastingplicht. Ook drukken werkgevers arbeidskosten op een oneigenlijke manier door zich niet aan cao-afspraken te houden of een constructie van schijnzelfstandigheid op te zetten. Omdat schijnconstructies op veel verschillende terreinen voorkomen, heeft het kabinet een breed actieplan opgesteld. Dit actieplan bestaat uit een groot aantal maatregelen om schijnzelfstandigheid aan te pakken, ontwijking van premieafdracht (via postbusondernemingen) te voorkomen, ontduiking van minimumloon en cao’s tegen te gaan en gefingeerde dienstverbanden en migratieconstructies te bestrijden. Voor de uitwerking van deze maatregelen is samenwerking met betrokken partijen van groot belang. Sociale partners op centraal en sectoraal niveau en de verantwoordelijke departementen worden daarom nauw betrokken bij de aanpak van schijnconstructies.

Europa

Het kabinet steunt het streven naar een verdere versterking van de sociale dimensie van de EMU. Het gaat daarbij vooral om het verbeteren van de kwaliteit van het sociaal beleid van de lidstaten door te leren van elkaar en het uitwisselen van «best practices», rekening houdend met de nationale verschillen. Bij hervormingen en bezuinigingsmaatregelen moet bovendien steeds oog zijn voor de sociale aspecten en de langetermijneffecten. Sociale partners dienen zowel op nationaal als Europees niveau goed bij dit proces betrokken te worden. Als het gaat om regelgeving blijven de bevoegdheden primair nationaal. Er dient geen wijziging te komen in de bevoegdheidsverdeling tussen de EU en de lidstaten, en voorstellen mogen niet leiden tot hogere financiële afdrachten. Kern van het sociale beleid in Europa is het bevorderen van verstandig sociaaleco-nomisch beleid in de lidstaten, gericht op activering. Daarbij staan voor Nederland enkele thema’s centraal. In Europa moet gestreefd worden naar fatsoenlijke inkomens en eerlijke beloning: gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde locatie. Europese afspraken over een minimumloon worden afgewezen, maar wel dient er aandacht te zijn voor internationale afspraken over billijke beloning en het uitwisselen van best practices hierover. Loondumping en uitbuiting dienen zowel op nationaal als Europees niveau effectief bestreden te worden.

Goede en houdbare oudedagsvoorzieningen

Een onmisbaar onderdeel van een goed stelsel van sociale zekerheid is een oudedagsvoorziening die mensen inkomenszekerheid biedt op het moment dat actieve participatie op de arbeidsmarkt niet langer wordt gevraagd. De overheid biedt daarom een basisinkomen aan personen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt en stimuleert de opbouw van en waarborgt de aanvullende arbeidspensioenen.

AOW

Met de AOW kent Nederland een oudedagsvoorziening die vrijwel iedere ingezetene het sociaal minimum garandeert. Mede dankzij deze basisvoorziening behoort de armoede onder ouderen in Nederland tot de laagste in Europa. Om de AOW op de lange termijn betaalbaar te houden, wordt vanaf 2013 de AOW-leeftijd stapsgewijs verhoogd naar 67 jaar en vervolgens gekoppeld aan de levensverwachting. In het regeerakkoord is afgesproken deze verhoging vanaf 2016 te versnellen. De AOW-leeftijd zal hierdoor 67 jaar zijn in 2021 (in plaats van in 2023, volgens de nu geldende wet) en daarna gekoppeld worden aan de levensverwachting. Het is de planning om het wetsvoorstel dat de versnelde leeftijdsverhoging regelt in het voorjaar van 2014 bij de Tweede Kamer in te dienen. Voor mensen die per 1-1-2013 reeds deelnemen aan een vut- of prepensioenregeling of een daarmee vergelijkbare regeling en die zich niet hebben kunnen voorbereiden op de leeftijdsverhoging van de AOW is er een overbruggingsregeling. Deze regeling kent een inkomenseis en een partner- en vermogenstoets. Bezit in de eigen woning en pensioenvermogen worden daarbij buiten beschouwing gelaten.

Figuur 3. Versnelde verhoging AOW-leeftijd

I Leeftijdsverhoging op basis van                  68

huidige wet

■ Versnelde leeftijdsverhoging op basis van regeerakkoord                            g₇

Rutte II (wetsvoorstel 2014) 66

65 -----

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 * Verdere verhoging boven 67 jaar wordt gekoppeld aan de stijging van de levensverwachting.

Bron: SZW.

Aanvullende pensioenen

Het is aan de sociale partners om afspraken te maken over eventuele aanvullende pensioenopbouw. Daarbij kunnen zij binnen bepaalde grenzen en wettelijke kaders gebruik maken van fiscale faciliteiten. In aansluiting op de aanbeveling van de Europese Commissie zal het aanvullend pensioen in de tweede pensioenpijler aan de verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd worden aangepast, met zorg voor een evenwichtige verdeling van de kosten en de risico’s binnen en tussen generaties. Maatregelen om de inzetbaarheid van oudere werknemers op de arbeidsmarkt te bevorderen, ondersteunen de geleidelijke verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd.

Als gevolg van de kredietcrisis van 2008 en de gestegen levensverwachting kwam het overgrote deel van de pensioenfondsen in financiële problemen te verkeren. Naar aanleiding daarvan hebben onder meer de commissie Goudswaard en ook de sociale partners in het Pensioenakkoord gevraagd het mogelijk te maken de gevolgen van financiële schokken en de levensverwachting geleidelijker te verwerken. Daartoe zal de wetgever het financieel toetsingskader aanpassen. Het nieuwe toetsingskader draagt er naar redelijke verwachting voor zorg dat ook in de gewijzigde, onzekerder omstandigheden het beoogde evenwicht tussen de belangen van de diverse betrokken generaties gewaarborgd blijft.

Stelseldiscussie over toekomst pensioenstelsel Nederland heeft een goed functionerend pensioenstelsel met steeds betere checks and balances. Tegelijkertijd is het vertrouwen in het stelsel niet meer zo groot als het is geweest. Dat heeft te maken met de financiële situatie van fondsen, maar ook met de vraag of de manier waarop mensen pensioen opbouwen nog wel aansluit bij de manier waarop zij leven en werken in de 21ste eeuw. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het pensioenstelsel blijft aansluiten bij de eisen van de tijd. In de komende periode zullen deze en andere fundamentele vragen breed besproken worden. De beleidsdoorlichting Pensioenbeleid (artikel 8 van de begroting), die momenteel wordt uitgevoerd, zal een eerste aanzet leveren voor deze discussie.

Tot slot

Deze beleidsagenda maakt duidelijk dat er de komende jaren veel staat te gebeuren op het beleidsterrein van SZW. Dit zal een groot deel van de bevolking direct of indirect raken. Het kabinet realiseert zich dat verschillende maatregelen pijnlijk zullen zijn. Maar juist door nu keuzes te maken, blijft het ook in de toekomst nog mogelijk kansen en ondersteuning te bieden en solidariteit te tonen als dit echt noodzakelijk is. Vanuit die overtuiging bouwt het kabinet, gezamenlijk met sociale partners, gemeenten en andere betrokkenen, verder aan het stelsel van sociale zekerheid en de arbeidsmarkt van morgen.

2.1.2 BUDGETTAIRE ONTWIKKELINGEN SZA-KADER

2.1.2.1 Inleiding

De uitgaven van de overheid zijn verdeeld over drie uitgavenkaders. Dit zijn de Rijksbegroting-in-enge-zin (Rbg-eng), het Budgettair Kader Zorg (BKZ) en het kader Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (SZA). De Minister van SZW is in beginsel verantwoordelijk voor de beheersing van de uitgaven in het SZA-kader.

Het merendeel van de uitgaven van de SZW-begroting valt binnen het uitgavenkader SZA. Een aantal begrotingsposten wordt echter gerekend tot het kader Rbg-eng, zoals de apparaatsuitgaven van SZW. Een exacte aansluiting tussen de uitgaven in de SZW-begroting en het SZA-kader is te vinden in bijlage 2.

Deze paragraaf geeft een overzicht van de budgettaire ontwikkelingen in het SZA-kader. Er wordt inzicht gegeven in de mutaties die zijn opgetreden sinds de ontwerpbegroting 2013. Dit betreft onder meer mutaties als gevolg van het regeerakkoord Rutte/Asscher, het sociaal akkoord en het aanvullend pakket. Vervolgens wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de uitgaven en de volumes. Ten slotte wordt ingegaan op de mutaties van de ijklijn (het uitgavenplafond voor het SZA-kader) en worden de SZA-uitgaven hieraan getoetst.

2.1.2.2 Uitgaven SZA-kader 2013-2018

In tabel 2.1.2.1 zijn de uitgaven die behoren tot het SZA-kader voor 2013 tot en met 2018 weergegeven. Te zien is dat de totale SZA-uitgaven (uitgedrukt in het prijsniveau van het jaar 2013, zogenoemde constante prijzen) van 2013 tot 2015 toenemen van € 74,1 miljard naar € 80,4 miljard. Vervolgens dalen de SZA-uitgaven naar € 79,2 miljard in 2018. Dit verloop wordt door een aantal onderliggende ontwikkelingen beïnvloed. De AOW-uitgaven nemen tussen 2013 en 2015 met € 1,3 miljard toe als gevolg van de vergrijzing. Door de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd stabiliseren de AOW-uitgaven zich na 2015. De werkloosheidsuitgaven nemen eerst toe van 2013 naar 2016 om vervolgens weer af te nemen. Dit wordt veroorzaakt door de conjunctuur. Daarnaast wordt de oploop vanaf 2015 verklaard door het invoeren van de ouderencomponent huishoudentoeslag. De oploop wordt geremd door verschillende ombuigingsmaatregelen.

Het restant van de SZA-uitgaven vertoont per saldo een relatief stabiel verloop. De overige uitgaven bestaan met name uit arbeidsongeschikt-heidsuitgaven (€ 12 miljard), uitgaven aan kindregelingen en kinderopvang (€ 7 miljard) en de WSW (€ 2 miljard). Een verdere uitsplitsing van de SZA-uitgaven is te vinden in tabel 2.1.2.3.

De uitgavenkaders van de overheid worden uitgedrukt in lopende prijzen, wat betekent dat rekening wordt gehouden met toekomstige loon- en prijsontwikkelingen en de gevolgen daarvan voor de uitgaven. In lopende prijzen nemen de SZA-uitgaven toe van € 74,1 miljard in 2013 naar € 85,2 miljard in 2018. Uitgedrukt in een percentage van het BBP dalen de SZA-uitgaven in latere jaren.

Bron: SZW, financiële administratie

Tabel 2.1.2.2 geeft een overzicht van de budgettaire mutaties die sinds de vorige ontwerpbegroting zijn opgetreden, de zogenoemde verticale toelichting.

Bron: SZW, financiële administratie

A. Macro-economische mutaties

Aanpassingen van de uitgaven als gevolg van wijzigingen in verwachte economische ontwikkelingen worden macro-economische mutaties genoemd. De macro-economische mutaties laten per saldo een tegenvaller zien van € 0,9 miljard in 2013 tot € 3,1 miljard in 2015. Vervolgens loopt de tegenvaller af tot € 1,1 miljard in 2017. Deze mutatie is het saldo van een tegenvaller in de werkloosheidsuitgaven en een meevaller op de loon- en prijsontwikkeling.

Sinds de begroting 2013 heeft het CPB de raming van de werkloze beroepsbevolking zowel bij de start van het kabinet als bij het CEP en de MEV naar boven bijgesteld. Dit leidt tot hogere uitgaven aan de WW en bijstand. Tegenover de hogere werkloosheidsuitgaven staat een meevallende loon- en prijsontwikkeling. De uitgaven onder het kader SZA zijn met name afhankelijk van de contractloonontwikkeling. Dit komt doordat de uitkeringen in de sociale zekerheid worden aangepast aan de ontwikkeling van de lonen. De procentuele ontwikkeling van de lonen is kleiner dan waar bij de begroting 2013 van werd uitgegaan, waardoor de uitgaven van SZW dalen.

B.  Mee- en tegenvallers

Uit de informatie van de uitvoeringsorganisaties over de ontwikkeling van de verschillende uitgavenregelingen volgen verschillende mee- en tegenvallers.

In de AOW-raming werd er rekening mee gehouden dat de actualisatie van de bevolkingsprognose door het CBS zou leiden tot een opwaartse bijstelling van het aantal AOW-gerechtigden. Het aantal AOW-gerechtigden op middellange termijn wordt in die actualisatie echter juist iets lager ingeschat. Dit leidt tot een neerwaartse bijstelling van de raming van de AOW-uitgaven.

Er is een incidentele tegenvaller op de MKOB omdat deze met terugwerkende kracht geëxporteerd wordt. Op basis van realisatiecijfers wordt de verwachting over de doorstroom van WGA naar IVA naar beneden bijgesteld. Daarnaast neemt de verwachte instroom in de WGA met name door een ouder wordende beroepsbevolking toe. Hierdoor dalen de uitgaven aan de IVA en stijgen de uitgaven aan de WGA.

De uitgaven aan de kinderopvangtoeslag zijn naar beneden bijgesteld. Het dalende gebruik in 2012, dat voornamelijk toegeschreven wordt aan sterkere gedragseffecten en de conjuncturele ontwikkeling, werkt meerjarig door.

De uitgaven aan het kindgebonden budget zijn opwaarts bijgesteld op basis van nieuwe inkomensgegevens van het CPB. Door de lagere economische groei en de daardoor lagere inkomens hebben meer mensen recht op een (hoger) kindgebonden budget. Vanaf 2015 is dit effect groter omdat door de invoering van de alleenstaande ouderkop het budgettaire beslag van de WKB verdubbelt. De tegenvaller wordt enigszins beperkt door hogere ontvangsten.

Op basis van realisaties en nieuwe uitvoeringsinformatie wordt de raming van de uitgaven aan de TW naar boven bijgesteld. De stijging van het aantal WW-gerechtigden leidt tot hogere uitgaven aan de toeslagen, verder blijkt uit realisaties dat meer mensen in de WIA en in de Wajong recht hebben op een toeslag op hun uitkering. De stijging in het aantal WW-uitkeringen leidt tot hogere uitvoeringskosten bij het UWV

De post overig bevat kleinere mee- en tegenvallers op de overige regelingen van SZW.

C.  Ombuigingen

In het regeerakkoord Rutte/Asscher, in het sociaal akkoord en bij het aanvullend pakket is een aantal ombuigingsmaatregelen op SZW-terrein genomen.

In 2015 treedt de Participatiewet in werking. Vanaf die datum wordt de toegang tot de Wajong beperkt tot mensen zonder arbeidsvermogen. Mensen die nu al een Wajong-uitkering hebben worden beoordeeld op arbeidsvermogen. Als zij arbeidsvermogen hebben en zijn aangewezen op ondersteuning, behoren zij tot de doelgroep van de Participatiewet. De Wsw wordt met ingang van 1 januari 2015 afgesloten voor nieuwe instroom. Hiermee ontstaat één regeling voor mensen met arbeidsvermogen. Mensen die (nog) niet in een reguliere baan kunnen werken, kunnen op basis van de Participatiewet in een beschutte werkomgeving aan de slag. Daarnaast zijn er in het sociaal akkoord extra middelen uitgetrokken voor loonkostensubsidies. Per saldo leidt de Participatiewet tot een netto besparing van € 250 miljoen in 2017 en ruim € 1,6 miljard structureel.

Als onderdeel van het 6 miljard pakket wordt in 2015 de MKOB afgeschaft.

Als onderdeel van het 6 miljard pakket vindt er een korting plaats op de tegemoetkoming arbeidsongeschikten op grond van de Wtcg. Dit levert een besparing op van € 114 miljoen in 2014. In 2014 gaat de AO-tegemoetkoming omlaag van € 342 netto per jaar naar € 247 netto per jaar.

Op het re-integratiebudget van het UWV en het participatiebudget van gemeenten wordt een doelmatigheidskorting toegepast. Dit levert een besparing van € 55 miljoen op in 2014 oplopend tot € 138 miljoen in 2017.

De AOW-leeftijd wordt versneld verhoogd naar 66 jaar in 2018 en 67 jaar in 2021. Dit levert een besparing op van € 160 miljoen in 2017. Per 2015 wordt een kostendelersnorm ingevoerd in de bijstand. Het normbedrag van de WWB wordt verlaagd naarmate in een huishouden meer inwonende volwassenen aanwezig zijn. Dit levert een besparing op van € 95 miljoen structureel vanaf 2015.

In het regeerakkoord zijn vanaf 2014 enveloppen gevormd ten behoeve van intersectorale scholing en van-werk-naar-werk-trajecten (€ 300 miljoen) en ten behoeve van de sociale agenda (€ 250 miljoen). Deze enveloppen zijn ingezet ter dekking van de uitgaven in het kader van het sociaal akkoord. Daarnaast is het restant van het resterend budget mobiliteitsbonussen (na aftrek van de inzet voor aanpak jeugdwerkloosheid en arbeidsparticipatie ouderen) ingezet. Verder is in deze mutatie ook het saldo meegenomen van de lastenmaatregelen uit het sociaal akkoord.

De overige ombuigingen bestaan onder meer uit het beperken van de Anw-duur tot 1 jaar voor nieuwe instroom, het aanscherpen van de algehele arbeids- en re-integratieplicht in de bijstand, en het beperken van het recht op de AOW-partnertoeslag voor de hoogste inkomenscategorieën.

D.  Besparingsverliezen en Intensiveringen

Het regeerakkoord Rutte/Asscher, het sociaal akkoord en het aanvullend pakket bevatten naast ombuigingen ook een aantal intensiveringen op SZW-terrein.

Vanaf 2015 wordt gefaseerd een huishoudentoeslag geïntroduceerd. In dat jaar wordt de ouderencomponent van de huishoudentoeslag ingevoerd, waarin het budget van de fiscale ouderenkortingen wordt opgenomen. De ouderencomponent wordt afhankelijk van de

AOW-opbouw en bevat een gestaffelde vermogenstoets. Het invoeren van de ouderencomponent huishoudentoeslag geeft een kaseffect in 2014.

In het begrotingsakkoord werd voorgesteld dat werkgevers voor (maximaal) de eerste zes maanden WW zouden gaan betalen. In het regeerakkoord is dit teruggedraaid. Dit leidt in 2014 tot € 750 miljoen hogere uitgaven en vanaf 2015 € 1 miljard hogere uitgaven structureel.

Het aantal kindregelingen wordt vanaf 2015 beperkt tot vier: kinderbijslag, kindgebonden budget, kinderopvangtoeslag en de inkomensafhankelijke combinatiekorting. Deze maatregel leidt tot een besparing van ongeveer € 800 miljoen structureel. Deze besparing is het saldo van maatregelen aan de uitgavenkant enerzijds en aan de lastenkant anderzijds vanwege het afschaffen van de (aanvullende) alleenstaande ouderkortingen en de ouderschapsverlofkorting. De reeks gepresenteerd in tabel 2.1.2.2 bevat alleen de uitgaven omdat deze tot het SZA-kader behoren. De uitgaven stijgen in eerste instantie omdat onder andere de intensivering van het kindgebonden budget in één keer in 2015 plaatsvindt terwijl het afbouwen van de kinderbijslag stapsgewijs plaatsvindt.

In het sociaal akkoord zijn middelen beschikbaar gesteld voor «van-werk-naar-werk» en intersectorale scholing. Deze middelen worden gebruikt voor cofinanciering van sectorplannen. In totaal is een bedrag van € 600 miljoen beschikbaar.

De overige intensiveringen bestaan onder meer uit de overbruggingsregeling AOW-leeftijdsverhoging, het temporiseren van de afbouw van de algemene heffingskorting in het referentieminimumloon, het niet langer meenemen van de MKOB in de middelentoets van de bijstand voor AOW-gerechtigden (AIO), het afschaffen van de arbeidsverledeneis in de ZW, het verschaffen van middelen die gemeenten in staat stellen via individueel maatwerk de effecten van de kostendelersnorm voor kwetsbare groepen te verzachten en een koopkrachtenveloppe voor een eenmalige uitkering voor mensen met een inkomen tot 110% WML.

E. Technische mutaties

De technische mutaties betreffen voornamelijk bruteringseffecten. Aanpassingen in de fiscaliteit hebben vaak gevolgen voor de hoogte van de uitkeringen, hiervoor wordt het SZA-kader gecompenseerd. Daarnaast bevat deze post technische overboekingen tussen het SZA-kader en het kader Rbg-eng. De technische overboekingen betreffen voornamelijk een overboeking van de middelen voor cofinanciering van sectorplannen naar het kader Rbg-eng.

2.1.2.3 Uitgaven- en volumeontwikkelingen SZA-kader 2013-2018

Dit onderdeel geeft een toelichting op het verloop van de uitgaven in het SZA-kader over de jaren heen, de zogenoemde horizontale toelichting. Ook worden de volumeontwikkelingen van de uitkeringsregelingen toegelicht. De ontwikkeling van de uitgaven wordt namelijk in sterke mate bepaald door de ontwikkeling van de onderliggende volumecijfers. Tabel 2.1.2.3 toont een onderverdeling van de uitgaven in het SZA-kader naar de verschillende regelingen. Het betreft hier netto uitgaven, na aftrek van relevante ontvangsten. Tabel 2.1.2.4 geeft een overzicht van de volumecijfers. De volumeontwikkelingen in tabel 2.1.2.4 wijken op onderdelen af van de cijfers genoemd in de beleidsartikelen. Dat komt doordat in de tabel volumecijfers zijn opgenomen die relevant zijn voor de uitgavenontwikkeling, te weten herleide uitkeringsjaren. Ter illustratie: beleidsartikel 8 bevat het volume AOW in personen, dit is hoger dan het volume dat in tabel 2.1.2.4 is opgenomen. Voor de budgettaire ontwikkelingen is het van belang hoeveel volledige AOW-uitkeringen er in enig jaar zijn en niet het aantal mensen dat een AOW-uitkering heeft. Zo worden in tabel 2.1.2.4 bijvoorbeeld twee mensen met beide een halve AOW-opbouw opgeteld tot één volledige uitkering.

Bron: SZW, financiële administratie

Bron: SZW, financiële administratie

De uitgaven aan de WW stijgen van 2013 tot 2015 om vervolgens in de jaren daarna te dalen. Dit verloop van de raming van de WW-uitgaven is grotendeels het gevolg van fluctuaties in de werkloosheid als gevolg van conjucturele schommelingen. Een hogere werkloosheid betekent ook een groter aantal mensen met een WW-uitkering. De verwachting is dat de werkloosheid de komende jaren stijgt. Vanaf 2016 zal de werkloosheid naar verwachting langzaam dalen, met enige vertraging zal dan ook het aantal WW-uitkeringen dalen.

De geraamde uitgaven aan de bijstand stijgen de komende jaren ook als gevolg van de ontwikkeling van de werkloosheid. De daling van de uitgaven aan de bijstand in 2015 wordt voornamelijk veroorzaakt door het afschaffen van de alleenstaande ouderkop in de bijstand als onderdeel van de hervorming van de kindregelingen en de invoering van de kostendelersnorm. De meerjarige oploop van de uitgaven op het inkomensdeel van de WWB hangt samen met de invoering van de Participatiewet vanaf 2015.

De arbeidsongeschiktheidsuitgaven (WAO, WIA, WAZ en Wajong) nemen tot 2015 toe en dalen vervolgens vanaf 2016. Vanaf 2015 wordt de instroom in de Wajong beperkt tot mensen die volledig en duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Het volume is hierdoor in 2015 ongeveer gelijk aan dat in 2014. Het Wajong-volume daalt vervolgens vanwege de geleidelijke overgang van Wajongers met arbeidsvermogen naar de Participatiewet. Het aantal WAO-uitkeringen daalt omdat het een aflopende regeling is. In latere jaren gaat de daling minder snel vanwege de AOW-leeftijdsverhoging. Het aantal WIA-uitkeringen stijgt omdat de regeling in opbouw is.

De ZW-uitgaven en het aantal mensen met een ZW-uitkering lopen langzaam af. Dit wordt met name veroorzaakt door de verslechterde conjunctuur (minder zieke uitzendkrachten) en maatregelen in de Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters. De WAZO-uitgaven (zwangerschaps- en bevallingsverlof) lopen juist licht op, voornamelijk veroorzaakt door een lichte stijging van het aantal uren dat vrouwen participeren in het arbeidsproces.

De uitkeringslasten Anw dalen verder omdat de groep Anw-gerechtigden die voor 1950 geboren is, en daar hun recht op Anw aan ontleent, bij het bereiken van de AOW-leeftijd de Anw verlaat. Ook de groep mensen die bij de inwerkingtreding van de huidige Anw al recht hadden op diens voorganger, de Algemene Weduwen- en Wezenwet, stroomt de komende jaren grotendeels uit vanwege het bereiken van de AOW-leeftijd. Daarnaast levert het verkorten van de Anw-duur voor nieuwe instroom naar 1 jaar een besparing op vanaf 2015.

De ouderdomsuitgaven (AOW) nemen als gevolg van de stijgende levensverwachting en de vergrijzing in 2014 toe. Deze toename wordt in 2014 en 2015 enigszins afgevlakt en vanaf 2016 zullen de AOW-uitgaven naar verwachting niet verder toenemen. Dit wordt ten eerste veroorzaakt door de geleidelijke verhoging van de AOW-leeftijd. Ten tweede vindt er vanaf 1 april 2015 geen nieuwe instroom meer plaats in de AOW-partnertoeslag. Hierdoor neemt het aantal personen met partnertoeslag vanaf 2015 snel af.

De uitkeringslasten MKOB dalen in 2014 fors ten opzichte van 2013. Dit komt door de incidentele tegenvaller, die voortkomt uit het met terugwerkende kracht invoeren van de Regeling koopkrachttegemoetkoming niet-KOB-gerechtigden met een AOW-pensioen. De MKOB wordt in 2015 afgeschaft. In dat jaar wordt gefaseerd een huishoudentoeslag ingevoerd. De fiscale ouderenkortingen worden omgezet in de ouderencomponent huishoudentoeslag. De invoering van de ouderencomponent geeft een kaseffect in 2014.

De re-integratie-uitgaven voor arbeidsongeschiktheid kennen een dalend verloop als gevolg van de korting uit het regeerakkoord Rutte/Asscher. Het Wsw-budget kent een dalend verloop vanwege de maatregelen uit het sociaal akkoord. Vanaf 2015 is er geen nieuwe instroom meer in de Wsw, bovendien is er een efficiencykorting toegepast. Het participatiebudget voor gemeenten kent een dalend verloop tot 2015 vanwege de korting uit het regeerakkoord Rutte/Asscher. Vanaf 2016 stijgen deze uitgaven vanwege de maatregelen uit de Participatiewet.

De uitgaven aan kinderopvangtoeslag (KOT) zijn in 2014 nagenoeg gelijk aan de uitgaven in 2013. De uitgaven aan KOT nemen vanaf 2014 toe, voornamelijk door een geraamde toename van het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang. De uitgaven aan kinderbijslag dalen voornamelijk door het verlagen van de kinderbijslagbedragen naar het bedrag van het jongste kind. Bovendien neemt het aantal kinderen waarvoor recht op kinderbijslag bestaat af als gevolg van demografische ontwikkelingen. De TOG wordt per 1 juli 2015 geïntegreerd in de AKW.

De uitgaven aan het kindgebonden budget verdubbelen in de komende jaren. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de introductie van een alleenstaande ouderkop. Bovendien worden de bedragen voor het eerste en tweede kind verhoogd. De stijging van de uitgaven wordt vanaf 2015 getemperd doordat de inkomensgrens (waaronder recht is op kindgebonden budget) van de WKB wordt geharmoniseerd met die van de zorgtoeslag. Het aantal gezinnen dat in aanmerking komt voor een kindgebonden budget neemt tot 2016 af. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de inkomensgrens tot en met 2015 niet geïndexeerd wordt. Daardoor hebben minder gezinnen recht op een kindgebonden budget.

De ontwikkeling van de uitgaven voor de uitvoering van de sociale-zekerheidsregelingen door UWV en SVB wordt gedeeltelijk veroorzaakt door de volumeontwikkelingen in de verschillende regelingen. Daarnaast zorgt de taakstelling op de uitvoeringsorganen uit de regeerakkoorden Rutte/Verhagen en Rutte/Asscher voor een daling van de uitvoeringskosten.

De overige uitgaven betreffen verschillende kleinere regelingen zoals de TW, de AIO, de Overbruggingsregeling en middelen voor het beleidsterrein integratie en maatschappelijke samenhang. Daarnaast is de loon-en prijsbijstelling in deze post opgenomen, wat de oploop na 2013 verklaart. Deze is voor de jaren na 2013 nog niet toebedeeld aan de uitgavencategorieën. De uitgavencategorieën zijn daarmee in constante prijzen, terwijl het totaal aan SZA-uitgaven is weergegeven in lopende prijzen.

2.1.2.4 Uitgavenplafond SZA-kader 2013-2017 en toetsing aan uitgavenplafond

Bij de start van de kabinetsperiode is de ijklijn vastgesteld op basis van de toenmalige uitgavenraming. Dit is gebeurd in de startnota¹. Gedurende de kabinetsperiode wordt de ijklijn bijgesteld voor prijsontwikkelingen, overboekingen tussen kaders en statistische correcties. Tevens vindt er een herijking van de kaders plaats. Tabel 2.1.2.5 toont de bijstelling van de ijklijn-SZA sinds de startnota.

Tweede Kamer, 33 400, nr. 18

Voor de bijstelling voor de prijsontwikkeling wordt gebruik gemaakt van de prijs nationale bestedingen (pNB). De prijsontwikkeling blijft achter bij de verwachting in de startnota, daarom vindt een neerwaartse aanpassing van de ijklijn plaats. Deze neerwaartse bijstelling van het uitgavenkader als gevolg van de prijsontwikkeling moet in samenhang worden gezien met de meevaller als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling van de uitgaven in tabel 2.1.2.2. De overboekingen betreffen voornamelijk een overboeking van de middelen voor cofinanciering van sectorplannen van het SZA-kader naar het kader Rbg-eng. Statistische correcties zijn voornamelijk zogenoemde bruteringseffecten. Door aanpassingen in de fiscaliteit stijgt de hoogte van de uitkeringen, hiervoor wordt het SZA-kader gecompenseerd. Bovendien vindt een herijking van de kaders (2014–2017) plaats. Het bestaande kader wordt na de verwerking van het 6 miljard pakket en de doorwerking daarvan gecorrigeerd. Dit herijkte kader zal worden gepubliceerd in de Miljoenennota 2014.

Tabel 2.1.2.5 Mutaties ijklijn sinds vorige Ontwerpbegroting (x € 1 mld)

2013

2014

2015

2016

2017

IJklijn SZA-kader Startnota

Bijstelling pNB-raming Overboekingen Statistische correcties Herijking kader

IJklijn SZA-kader Ontwerpbegroting 2014

Bron: SZW, financiële administratie

In tabel 2.1.2.6 zijn de uitgaven in het SZA-kader afgezet tegen de ijklijn (het plafond waaraan de SZA-uitgaven worden getoetst). Er is geen sprake van een over- / onderschrijding van de ijklijn SZA (2014–2017) omdat de ijklijn bij Miljoenennota opnieuw wordt vastgesteld.

Bron: SZW, financiële administratie

2.1.3 AANSLUITINGSTABELLEN

2.1.4 MEERJARENPLANNING BELEIDSDOORLICHTINGEN

¹   De beleidsdoorlichting in 2012 betreft een deel van het artikel (Gezond en Veilig werken), omdat de doorlichting nog op de artikelindeling van de begroting 2012 is gebaseerd.

²   In 2014 zal artikel 3 Arbeidsongeschiktheid onderwerp zijn van een beleidsdoorlichting. Deze beleidsdoorlichting wordt toegespitst op de WAO. Deze regeling is in 2006 vervangen door de Wet WIA, welke in 2011 is doorgelicht. Voor de toen bestaande WAO-gerechtigden bleef de WAO echter bestaan. In de beleidsdoorlichting zal ingegaan worden op de ontwikkelingen van de groep WAO-gerechtigden. Zaken die daarbij onder meer aan bod kunnen komen zijn ontwikkeling van het bestand sinds de inwerkingtreding van de WIA, de samenstelling van het bestand, de mate van het werken naast de uitkering en de re-integratie van WAO-ers en eventuele neveneffecten. De beleidsdoorlichting 2017 heeft als focus de WIA.

³   In 2013 zal het IBO Inkomens- en vermogenspositie en subsidiëring 65-plussers worden opgeleverd. Hierin is onder andere de doeltreffendheid en doelmatigheid van de AOW en de MKOB binnen de oudedagsvoorziening onderzocht. Daarnaast zal in 2013 ook de beleidsdoorlichting Pensioenbeleid (gebaseerd op artikelindeling van de begroting 2012) zijn uitgevoerd waarbij de overheidsdoelstellingen stimuleren en beschermen van aanvullende pensioenen is onderzocht op doeltreffendheid en doelmatigheid. Hiermee is artikel 8 Oudedagsvoorziening doorgelicht.

⁴   Het artikel Rijksbijdragen is een technisch artikel, hierop wordt geen beleid gevoerd. Dit artikel wordt daarom niet via een beleidsdoorlichting geëvalueerd.

2.2: BELEIDSARTIKELEN

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en Verantwoordelijkheid

• 1. 

  Arbeidsmarkt

De overheid bevordert gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en draagt bij aan evenwichtige arbeidsverhoudingen en -voorwaarden.

De overheid bevordert het functioneren van de arbeidsmarkt door bescherming te bieden en de belangen van werknemers te waarborgen in evenwicht met de belangen van de onderneming. De overheid voorziet hierbij in een minimumniveau van arbeidsrechtelijke bescherming, onder andere ten aanzien van de arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden, met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers. Daarnaast draagt zij zorg voor een op de arbeidsmarkt toegesneden arbeidsmigratiebeleid.

De overheid vindt het belangrijk dat werknemers en zelfstandigen hun werk onder goede condities kunnen verrichten. Dit is ook van belang voor het vergroten van de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit, het beperken van uitval door ziekte en arbeidsongeschiktheid, en het bevorderen van de duurzame inzetbaarheid van werknemers.

De overheid geeft invulling aan bovenstaand beleid door de vormgeving van een stelsel van wet- en regelgeving. Ook ziet de overheid toe op de naleving daarvan. Concreet gaat het daarbij om:

Gezond en veilig werken, waaronder de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en de Arbeidstijdenwet (ATW);

Arbeidsverhoudingen, waaronder de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), de Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (avv) en de Wet op de ondernemingsraden (WOR); Arbeidsrechtelijke bescherming, waaronder de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML), wet- en regelgeving met betrekking tot gelijke behandeling en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi);

Toelating van arbeidsmigranten, waaronder de Wet arbeid vreemdelingen (Wav).

Bij het realiseren van deze doelstelling is een belangrijke taak weggelegd voor sociale partners. Zij zijn verantwoordelijk voor het maken van onderlinge afspraken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen en het bieden van veilige en gezonde werkomstandigheden. De overheid bevordert dat sociale partners hier vorm en uitvoering aan geven en voert hiertoe overleg met hen.

De Minister stimuleert met financiële instrumenten initiatieven die bijdragen aan gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en aan goede arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden. De Minister regisseert met wet- en regelgeving het stelsel van minimumeisen. Hij is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van dit stelsel;

De vaststelling van de hoogte van het sociaal minimum en het maximum dagloon;

Het bevorderen van goede arbeidsverhoudingen, onder andere door het recht op onderhandeling door sociale partners te waarborgen en het in stand houden van een adequate overlegstructuur met de sociale partners;

Het bevorderen dat werkgevers en werknemers gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en een goed werktijden- en verzuimbeleid realiseren;

Het bevorderen dat werkenden gezond en vitaal kunnen doorwerken tot de pensioengerechtigde leeftijd;

Zorgdragen voor gelijke kansen voor en tijdens arbeidsdeelname;

Het stimuleren en faciliteren van postinitiële scholing ten behoeve van het optimaal functioneren van de arbeidsmarkt;

De handhaving van de wet- en regelgeving door de Inspectie SZW.

De Minister van Financiën is primair verantwoordelijk voor de fiscale weten regelgeving. Wanneer fiscale instrumenten worden ingezet om doelstellingen in het kader van het arbeidsmarktbeleid te realiseren, is de Minister van SZW hiervoor medeverantwoordelijk.

Beleidswijzigingen                                   Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

Bestrijden van schijnconstructies

Het kabinet ziet de laatste jaren risico’s toenemen dat via schijnconstructies wet- en regelgeving op het terrein van arbeidsvoorwaarden wordt ontdoken. Dit leidt tot oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden, verdringing van werknemers, onderbetaling en uitbuiting en is daarom ongewenst. Voortvloeiend uit afspraken in het sociaal akkoord zijn tijdelijk extra middelen beschikbaar gesteld om schijnconstructies intensiever aan te pakken. Met een hierop gericht actieplan wordt daartegen de strijd aangebonden. Zie hiervoor ook de beleidsagenda.

Aanpak psychosociale arbeidsbelasting

In 2014 starten de activiteiten zoals opgenomen in het plan van aanpak psychosociale arbeidsbelasting, dat eind 2013 gereed zal zijn. Dit plan van aanpak is aangekondigd in de reactie op het SER-advies «Stelsel voor gezond en veilig werken» dat naar de Tweede Kamer is gestuurd². Doelstelling is het bewustmaken van de risico’s van psychosociale arbeidsbelasting en het stimuleren van werkgevers en werknemers tot het nemen van maatregelen. Toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg

In 2014 brengt de SER advies uit over de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg in reactie op de adviesaanvraag van juli 2013. Het achterliggend doel van de adviesaanvraag is om een aantal eerder geconstateerde knelpunten in de bedrijfsgezondheidszorg zoveel mogelijk weg te nemen. Dit betreft ondermeer de onafhankelijkheid en toegankelijkheid van de bedrijfsarts, maar daarnaast ook de samenwerking met de reguliere zorg en het gebrek aan kennis over de factor arbeid in de reguliere zorg. Naar aanleiding van het advies wordt in 2014 een kabinetsreactie opgesteld.

Tweede Kamer, 25 883, nr. 219

2

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies:

De subsidies zijn voor 25% juridisch verplicht. Het juridisch verplichte deel betreft voornamelijk financiering van tot en met 2013 aangegane verplichtingen. Voor 50% bestaan de subsidies uit regelingen op het gebied van arbeidsveiligheid en gezondheid op de werkplek. Opdrachten:

Het juridisch verplichte deel van het beschikbare bedrag voor opdrachten bedraagt 50%. Dit betreft, naast financiering van tot en met 2013 aangegane verplichtingen, onder andere de jaarlijkse bijdragen aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Bekostiging:

Het bedrag voor bekostiging is voor 100% juridisch verplicht en betreft de jaarlijkse bijdrage aan de SER Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen (CKA). Bijdragen aan andere begrotingen:

De bijdragen aan andere begrotingen zijn voor 100% juridisch verplicht. Dit betreft voornamelijk de jaarlijkse bijdragen aan de Gezondheidsraad en het college voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).

Toelichting financiële instrumenten

A. Subsidies

Door middel van het verstrekken van een beperkt aantal subsidies ondersteunt de Minister initiatieven die bijdragen aan gezonde en veilige arbeidsomstandigheden, duurzame inzetbaarheid en goede arbeidsverhoudingen.

In het actieplan Gezond Bedrijf worden in samenwerking met het Ministerie van VWS activiteiten uitgevoerd om de gezondheid van werknemers te bevorderen zodat ze vitaal en productief werkzaam kunnen blijven tot de pensioenleeftijd. Het actieplan richt zich op het ondersteunen van met name mkb-bedrijven, waarbij de primaire aandacht uitgaat naar het beperken van psychische en fysieke (over)belasting, het bevorderen van zelfredzaamheid en het stimuleren van een gezonde leefstijl. Naast een sectorale benadering zal ook sprake zijn van een regionale benadering (in totaal € 2 miljoen, waarvan € 0,5 miljoen geraamd is onder opdrachten).

Voor het programma Arbo2020/Zelfregulering (€ 1,5 miljoen) wordt het budget ingezet voor het (financieel) ondersteunen van branches en (groepen) bedrijven bij het ontwikkelen en/of implementeren van (duurzame) instrumenten van zelfregulering op het terrein van gezond en veilig werken. Deze activiteiten zijn erop gericht een beweging te starten waarbij maatschappelijke partijen in het domein van gezond en veilig werken (meer dan nu) zelf het initiatief nemen om veilig en gezond werken in Nederland te verhogen. In 2014 ligt de focus op het identificeren van goede praktijken en het verbreden hiervan naar andere branches en bedrijven en het uitvoeren van pilots gericht op de ontwikkeling en implementatie van kansrijke nieuwe instrumenten van zelfregulering.

In 2014 wordt gestart met de activiteiten zoals deze zijn opgenomen in het plan van aanpak psychosociale arbeidsbelasting. Dit plan van aanpak is aangekondigd in de reactie op het SER-advies «Stelsel voor gezond en veilig werken» dat in 2013 naar de Tweede Kamer is gestuurd³. In zijn reactie geeft het kabinet aan dat de aanpak van psychosociale arbeidsrisico’s in bedrijven een van de onderwerpen is waaraan in de komende jaren speciale aandacht gegeven zal worden. Hiervoor is in 2014 een bedrag van € 0,3 miljoen beschikbaar.

De subsidieregeling Kwaliteit Arbeidsverhoudingen betreft een structurele regeling (€ 0,5 miljoen) die tot doel heeft projecten te ondersteunen die de kwaliteit van de arbeidsverhoudingen in Nederland verbeteren. Met de regeling worden, in de regel op basis van medefinanciering van minimaal 50%, eenmalige innovatieve projecten gesubsidieerd.

B. Opdrachten

Het budget voor opdrachten is bestemd voor onderzoek en voorlichting. Een belangrijke onderdeel hiervan (circa € 3,5 miljoen) is de jaarlijkse opdrachtverlening aan het RIVM voor het programma gezond en veilig werken. Tevens is een bedrag van € 0,75 miljoen beschikbaar voor de jaarlijkse bijdrage aan het NCvB.

Een bedrag van € 0,7 miljoen is bestemd voor het Arboportaal. Het Arboportaal dient als startpunt voor werkgevers, werknemers en preventiemedewerkers voor informatie over arbeidsomstandigheden. Doel is om werkgevers, werknemers en preventiemedewerkers te informeren over gezond en veilig werken en door te verwijzen naar andere relevante bronnen.

Een bedrag van in totaal € 1 miljoen is bestemd voor het doen van onderzoek in het kader van het actieplan Gezond Bedrijf en het programma Arbo2020/Zelfregulering (elk voor respectievelijk € 0,5 miljoen). Zie ook hierboven onder subsidies.

Een substantieel deel van het budget is bestemd voor de financiering van in vorige jaren aangegane verplichtingen (ca. € 1,5 miljoen).

C. Bekostiging

Deze middelen dienen voor de bekostiging van de CKA. Deze SER-commissie is ingesteld om een goede toepassing en naleving te bevorderen van de Wet op de medische keuringen (Wmk) en het Besluit aanstellingskeuringen.

Tweede Kamer, 25 883, nr. 219

3

D. Bijdrage aan andere begrotingen

Het Ministerie van SZW levert jaarlijks een bijdrage aan het Ministerie van EZ ten behoeve van het maatschappelijk programma arbeidsomstandigheden dat door TNO wordt uitgevoerd. De bijdrage voor 2014 is in 2013 reeds overgeheveld. Meerjarig staat hiervoor op de SZW-begroting een bedrag gereserveerd. Daarnaast wordt voor een bedrag van € 0,25 miljoen bijgedragen in de financiering van het Ctgb. De bijdragen aan andere departementen bestaat voornamelijk uit een jaarlijkse bijdrage aan het Ministerie van VWS van € 0,9 miljoen in de kosten van de Gezondheidsraad.

E. Ontvangsten

De Inspectie SZW houdt onder andere toezicht op de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet, de Arbeidstijdenwet, de Wet arbeid vreemdelingen, de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag, de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en de Warenwet. De Inspectie SZW kan aan een natuurlijk- en/of een rechtspersoon een bestuurlijke boete opleggen als deze een of meer van voornoemde wetten overtreedt.

Kerncijfers                                                Gezond en veilig werken⁴

Het percentage arbeidsongevallen onder werknemers dat verzuim tot gevolg heeft is met 0,2% gedaald van 3,2% in 2010 tot 3,0% in 2012. Ten opzichte van 2011 doet zich een lichte stijging voor. Het percentage ziekteverzuim is licht gedaald van 4,2% in 2011 naar 4% in 2012. Het aantal ongevallen met gevaarlijke stoffen schommelt de laatste jaren tussen de 1 en 3.

De naleving zorgplicht Arbowet geeft een beeld van de naleving van de Arbowet op de werkvloer en is gebaseerd op de zorgplicht van de werkgever zoals vermeld in artikel 3 van de wet.

¹   TNO/CBS, nationale enquête arbeidsomstandigheden

²   CBS, kwartaal enquête ziekteverzuim

³   Inspectie SZW administratie

⁴   SZW-berekening op basis van informatie van Inspectie SZW. De vermelde percentages voor 2010 en 2011 wijken af van de in de begroting 2013 opgenomen percentages over die jaren. Tot en met 2013 werden slechts bedrijven meegeteld waarbij in het kader van de monitor Arbo in bedrijf werd vastgesteld dat een arbeidsrisico aanwezig was. Vanaf de begroting 2014 worden alle bedrijven meegerekend.

Arbeidsverhoudingen en voorwaarden

Het bruto WML voor personen van 23 jaar en ouder bedraagt per 1 juli 2013 € 1.477,80 per maand. De bruto minimum vakantiebijslag bedraagt 8% van het bruto WML. Het WML wordt in 2014 conform de geldende systematiek twee maal per jaar geïndexeerd.

Het (bruto) maximum dagloon bedraagt per 1 juli 2013 € 195,96 (inclusief vakantiebijslag) en volgt dezelfde indexering.

Aanvullende kerncijfers over dit beleidsartikel zijn opgenomen in de publicatie « Beleidsinformatie SZW 2008–2012», Tweede Kamer, 33 400 XV, nr. 104.

Het gebruik van de instrumenten van cao en avv varieert door de jaren heen. Mede door de crisis, de onzekere economische verwachtingen en de ruimte op de arbeidsmarkt is de laatste jaren een lager aantal cao’s afgesloten. Het aantal tewerkstellingsvergunningen is onder andere afhankelijk van de krapte op de arbeidsmarkt.

SZW, voorjaarsrapportage cao-afspraken UWV, jaarverslag

Handhaving

Het toezicht van de Inspectie SZW op gezond en veilig werken is risicogericht en vindt vooral daar plaats waar de arbeidsuitval hoger en naleving van wet- en regelgeving slechter is.

De Inspectie SZW pakt in het domein arbeidsmarkt illegale arbeid, onderbetaling, pseudo-zzp’ers en misbruik van de notificatieregeling aan om zo verdringing op de arbeidsmarkt en oneerlijke concurrentie te bestrijden. Insteek is het verbeteren van de naleving in bedrijfstakken waar werkgevers de Wav, de WML en de Waadi meer dan gemiddeld overtreden. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen bedrijfstakgerichte aandachtsgebieden, interventieteams en overstijgende thema’s. Voor het bestrijden van schijnconstructies is in 2014 een bedrag van € 2 miljoen beschikbaar. Dit bedrag is opgenomen op artikel 96. Hiermee zal de opsporing en de aanpak van schijnconstructies geïntensiveerd worden. Dat betekent concreet meer handhaving door het inzetten van extra inspecteurs en verbetering van de handhaving door middel van informatie-uitwisseling en samenwerking. In 2014 komen er 15 extra inspecteurs bij voor dit onderwerp.

Tabel 1.4 Kerncijfers handhaving

¹   Jaarverslag Inspectie SZW (2012); zie artikel 98 voor een toelichting op de raming 2013–2014

²  Dit getal is aangepast t.o.v. jaarverslag 2012 omdat de reactieve onderzoeken ook zijn meegeteld

Budgettair belang buiten de begroting

Mobiliteitsbonus uitkeringsgerechtigde ouder dan 50 jaar en arbeidsgehandicapten:

Om duurzame inzetbaarheid te vergroten en te zorgen dat minder mensen langs de kant blijven staan, zijn er mobiliteitsbonussen voor het in dienst houden en in dienst nemen van uitkeringsgerechtigden en arbeidsgehandicapten ouder dan 50 jaar.

2

Scholingsdrempel:

De drempel voor de persoongebonden aftrek van scholingsuitgaven wordt in de inkomstenbelasting gehalveerd van € 500 naar € 250. De bedoeling is om hiermee scholing extra te stimuleren.

Overgangsregeling voor de levensloopregeling: De levensloopregeling is per 1 januari 2012 afgeschaft. Er is een overgangsregeling die loopt tot 1 januari 2022 voor deelnemers die minimaal € 3.000 hebben gespaard en hun tegoed nog niet opnemen. Deze deelnemers kunnen doorsparen tot 1 januari 2022. Hiervoor is een budget beschikbaar van € 15 miljoen.

Premievrijstellling oudere werknemers:

De premievrijstelling oudere werknemers wordt vanaf 2009 afgebouwd en is vervangen door een premiekortingsregeling.

Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid:

Om de arbeidsparticipatie van gedeeltelijk arbeidsongeschikten te bevorderen mag de stap naar ondernemerschap niet fiscaal belemmerd worden. Door handicap of ziekte kunnen gedeeltelijk arbeidsongeschikten veelal niet voldoen aan het gebruikelijke urencriterium dat geldt voor de startersaftrek. Daarom kunnen zij in de eerste drie jaren van hun onderneming een beroep doen op de regeling «startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid», waarbij een verlaagd urencriterium geldt.

Afdrachtsvermindering onderwijs:

Indien werknemers onderwijs volgen kan er voor deze werknemers gebruik worden gemaakt van de regeling afdrachtvermindering loonbelasting onderwijs. De werkgever betaalt dan voor deze werknemers minder loonbelasting en premie volksverzekeringen. Per 1 januari 2014 komt deze afdrachtvermindering te vervallen. De regeling krijgt een vervolg in de vorm van een subsidieregeling van het Ministerie van OCW.

Ouderschapsverlofkorting:

Ouderschapsverlof is een regeling waar een werknemer op eigen kosten gebruik van kan maken. De uren welke de werknemer hiervoor opneemt in de periode van het ouderschapsverlof worden in principe niet door de werkgever betaald. Om hier in te compenseren is er onder bepaalde voorwaarden recht op de zogeheten ouderschapsverlofkorting. De ouderschapsverlofkorting zal per 1 januari 2015 vervallen.

Bron: Ministerie van Financiën, Belastingdienst

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

• 2. 

  Bijstand, Toeslagenwet en Sociale Werkvoorziening

De overheid ondersteunt bij het vinden van werk en biedt inkomensondersteuning en aangepaste arbeid aan hen die dat echt nodig hebben.

Wie kan werken, moet dat ook doen. Dit is in de eerste plaats in het belang van de betrokkene zelf: werk zorgt voor economische en financiële zelfstandigheid, draagt bij aan het gevoel van eigenwaarde en biedt kansen om volop mee te doen in de samenleving. De overheid streeft naar een transparant en activerend sociaalzekerheidsstelsel dat mensen enerzijds de zekerheid biedt van een adequaat vangnet als dat echt nodig is, en dat hen anderzijds prikkelt om (weer) aan het werk te gaan als dat kan.

Mensen hebben de verantwoordelijkheid om in het eigen inkomen te voorzien en nemen daartoe zelf het initiatief. Alleen als het vinden van werk op eigen kracht niet lukt, helpt de overheid hierbij door ondersteuning bij re-integratie te bieden. Ook faciliteert de overheid via de sociale werkvoorziening de arbeidsparticipatie van mensen die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn. Aan mensen die (tijdelijk) niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien biedt de overheid een sociaal vangnet in de vorm van bijstand. Daarbij streeft de overheid er in de vormgeving naar om het aantal loketten waar uitkeringsgerechtigden mee te maken hebben te beperken.

De overheid biedt inwoners van Caribisch Nederland waar nodig re-integratieondersteuning en inkomensondersteuning op grond van de Onderstandsregeling.

De Minister stimuleert het vinden van werk met het verstrekken van het participatiebudget aan gemeenten. De Minister financiert de inkomensondersteuning met uitkeringsregelingen. De Minister ⁵ is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van de hoogte van de algemene bijstandniveaus;

Het ter beschikking stellen aan en verdelen van middelen onder gemeenten voor de inkomensvoorziening vanuit de WWB, IOAW, IOAZ

en Bbz;

Het houden van systeemtoezicht;

Het verdelen van een taakstellend aantal Wsw-arbeidsplaatsen en bijbehorende middelen onder gemeenten voor de uitvoering van de

Wsw en het bevorderen van uitstroom naar werk;

Het ter beschikking stellen aan en verdelen van middelen over gemeenten voor de Wet participatiebudget;

Het terugvorderen van onrechtmatig bestede middelen van het participatiebudget en het terugvorderen van middelen van niet gerealiseerde plekken in de Wsw;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door de SVB (AIO, bijstand buitenland) en het

UWV (TW);

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de

Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Voor een toelichting wordt verwezen naar de leeswijzer.

5

Het Rijk verschaft gemeenten middelen voor de uitvoering en geeft de wet- en regelgeving vorm waarbinnen deze uitvoering plaatsvindt. Het Rijk stelt een toereikend macrobudget vast om de WWB-uitkeringen te betalen. Dit budget wordt, evenals het participatiebudget en het Wsw-budget, zoveel mogelijk op basis van objectieve factoren over de gemeenten verdeeld. Het Rijk houdt systeemtoezicht. Bij ernstige tekortkomingen in de gemeentelijke uitvoering van de WWB kan het Rijk aanwijzingen geven aan gemeenten over de uitvoering van de WWB of ingrijpen in de uitvoeringsorganisatie.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de rechtmatige en doeltreffende uitvoering van de WWB, de Wet participatiebudget, de Wsw en aan genoemde wetten verwante wetten en voorzieningen. Gemeenten zijn daarnaast verantwoordelijk voor de handhaving van de naleving door personen die een beroep doen op deze wetten.

Beleidswijzigingen                                   Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

WWB

In 2014 treden volgens planning de wetswijzigingen in de WWB in werking die voorvloeien uit het regeerakkoord Rutte/Asscher. Enkele belangrijke wijzigingen betreffen de invoering van de kostendelers-norm, intensivering van het armoedebeleid, aanscherpingen op het gebied van de aan bijstand verbonden verplichtingen en de algehele arbeids- en re-integratieplicht. Volgens planning treedt het wetsvoorstel op 1 juli 2014 in werking. Intensivering armoede- en schuldenbeleid

Het kabinet wil, ook in deze economisch moeilijke tijden, dat niemand als gevolg van armoede buiten de boot valt. Daartoe heeft het kabinet in 2013 reeds een bedrag van € 20 miljoen beschikbaar gesteld. De komende jaren gaat het kabinet het armoede- en schuldenbeleid verder intensiveren en stelt daartoe in 2014 € 80 miljoen en voor 2015 en latere jaren € 100 miljoen extra ter beschikking. Een groot deel van deze middelen zal beschikbaar gesteld worden aan gemeenten die primair verantwoordelijk zijn voor het armoede- en schuldenbeleid. Circa € 5 miljoen is, o.a. voor verhoging van de Sportimpuls, toegevoegd aan de begroting van het Ministerie van VWS. Naast het beschikbaar stellen van extra middelen zal het kabinet gemeenten en andere betrokken partijen ook op andere wijze ondersteunen, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van business cases integrale aanpak schuldhulpverlening.

Toevoegen van de MKOB aan de uitzonderingen op de middelentoets in de bijstand

Sinds 1 januari 2012 is de koopkrachttegemoetkoming op grond van de MKOB niet langer uitgezonderd van de middelentoets in de algemene bijstand voor ouderen, de Aanvullende Inkomensvoorziening voor Ouderen (AIO). Dit betekent dat de MKOB in mindering wordt gebracht op de AIO-uitkering die ouderen kunnen ontvangen als zij onvoldoende AOW-rechten hebben opgebouwd en geen of onvoldoende eigen middelen hebben. In het regeerakkoord heeft het kabinet besloten om ouderen met een algemene bijstandsuitkering financieel voordeel te laten hebben van de MKOB, door met ingang van 1 juli 2014 de MKOB weer uit te zonderen van de middelentoets. Wijziging verdeelsystematiek inkomensdeel WWB en gebundeld participatiebudget

Er wordt naar gestreefd met ingang van 2015 de verdeelsystematiek van het inkomensdeel van de WWB en van het te vormen gebundelde participatiebudget (W-deel, WSW en gedeeltelijk de re-integratiemiddelen Wajong) aan te passen. In 2014 wordt de uitwerking van varianten voor deze verdelingen afgerond, bestuurlijk afgestemd en in regelgeving geformaliseerd. Volgens planning worden in september 2014 de (voorlopige) budgetverdelingen voor 2015 bekend gemaakt op basis van de in 2014 aangepaste verdeelsystematiek.

Sectorplannen

Zoals in de beleidsagenda is aangegeven heeft het kabinet in het sociaal akkoord met de sociale partners afspraken gemaakt over een mix van maatregelen om economisch herstel op korte termijn te stimuleren en de arbeidsmarkt aan te passen aan de wensen en eisen van de 21e eeuw. Daarbij wordt gekozen voor een actievere aanpak om werkloosheid te voorkomen en mensen van werk naar werk te helpen. Met deze sectorplannen geven de sociale partners uitvoering aan het sociaal akkoord en het kabinet stelt in verband hiermee € 600 miljoen beschikbaar. De sectorplannen richten zich op de arbeidsinstroom en begeleiding van jongeren, het behoud van oudere werknemers, arbeidsinstroom van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, mobiliteit en duurzame inzetbaarheid van werknemers, scholing van werknemers, begeleiding van-werk-naar-werk van werknemers en goed werkgeverschap en goed werknemerschap. In het sociaal akkoord is tevens een afspraak gemaakt over het vanaf 2014 extra aan de slag helpen van mensen met een arbeidsbeperking (zie ook tabel 2.11).

Aanpak jeugdwerkloosheid

De afgelopen maanden is de werkloosheid, ook onder jongeren, fors verder opgelopen. De gevolgen van werkloosheid aan de start van de loopbaan kunnen jongeren lang met zich meedragen en zijn ook van invloed op keuzes met betrekking tot huisvesting en gezinsvorming. Het kabinet hecht er aan dat er voldoende vacatures, stageplaatsen en leerwerkbanen voor jongeren tot 27 jaar beschikbaar komen. Om (de gevolgen van) de oplopende jeugdwerkloosheid te bestrijden en te voorkomen heeft het kabinet diverse maatregelen genomen⁶. Het kabinet heeft in 2013 extra middelen voor de aanpak van jeugdwerkloosheid in de arbeidsmarktregio’s beschikbaar gesteld. Daarbij wordt ook de inzet van sociale partners verwacht om jongeren stage-, leerwerk- en arbeidsmogelijkheden te bieden. De aanpak jeugdwerkloosheid is tevens een speerpunt in de hiervoor genoemde sectorale aanpak. Daarnaast is voor de aanpak van jeugdwerkloosheid een ambassadeur aangesteld voor de duur van twee jaar. De ambassadeur heeft voornamelijk als taak om ervoor te zorgen dat de regionale en de sectorale aanpak elkaar versterken en om te stimuleren dat een match ontstaat tussen de vacatures, stageplaatsen en leerwerkbanen die werkgevers beschikbaar stellen en de jongeren. Zie ook de beleidsagenda. Participatiewet

In het sociaal akkoord heeft het kabinet afspraken gemaakt over hervorming van de WWB, de WSW en de Wajong vanaf 2015. Zie voor een toelichting hierop de beleidsagenda. Eenmalige uitkering koopkrachtpakket

In 2014 wordt € 70 miljoen ingezet voor een eenmalige uitkering voor mensen met een inkomen tot 110% sociaal minimum, dit is inclusief uitvoeringskosten. Er komt hiervoor een wettelijke regeling die zal worden uitgevoerd door gemeenten.

Tweede Kamer, 29 544, nr. 438.

6

Budgettaire gevolgen van beleid

¹ Inclusief Bijstand overig (zie tabel 2.2)

Budgetflexibiliteit

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn voor 100% juridisch verplicht. De rijksbijdragen aan de uitvoerende instellingen (gemeenten, UWV en SVB) worden ruim voor het begrotingsjaar bekend gemaakt. Voor zover de uitkeringsrechten worden gedeclareerd, zijn deze vastgelegd in wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Garanties:

De garanties zijn voor 100% juridisch verplicht. Het betreft garanties in het kader van de borgstellingregeling Bbz. Subsidies:

De subsidies zijn voor 20% juridisch verplicht. Het betreft subsidies in het kader van de sectorplannen. De overige 80% zijn bestuurlijk gebonden door het sociaal akkoord dat het kabinet met de sociale partners heeft gesloten.

Opdrachten:

De opdrachten zijn voor 3% juridisch verplicht. Het betreft met name implementatiekosten Participatiewet. 76% is bestuurlijk gebonden voor intensivering armoede- en schuldenbeleid. Bekostiging:

Het budget voor 2014 is 100% juridisch verplicht. Het betreft een instellingssubsidie voor het Nibud.

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG)

Met de Wet BUIG zijn vanaf 2010 de bijdragen aan gemeenten voor de uitvoering van de WWB (inkomensdeel), IOAW, IOAZ en de Bbz (alleen het onderdeel tijdelijke uitkeringen levensonderhoud voor startende ondernemers; de overige Bbz-onderdelen worden onder A2 toegelicht) samengevoegd. Hierdoor ontvangen gemeenten één budget voor de bekostiging van uitkeringen op grond van de genoemde wetten. Voor 2014 wordt het macrobudget geraamd op € 6.227 miljoen. Hiervan wordt een bedrag van € 28 miljoen gereserveerd voor de in 2014 uit te keren incidentele en meerjarige aanvullende uitkeringen (IAU/MAU) over het jaar 2012. De IAU en de MAU betreffen incidentele en meerjarige aanvullende uitkeringen onder voorwaarden voor gemeenten die tekort komen op hun inkomensdeel WWB. De uitgaven naar wet worden hierna afzonderlijk toegelicht.

Tabel 2.2 Extracomptabel overzicht BUIG (x € 1.000)

2012               2013               2014               2015               2016               2017               2018

BUIG                                                                             4.964.814¹    5.667.195²      6.226.760      6.125.746      6.531.440      6.868.170      7.159.438

WWB-inkomensdeel                                                  4.770.157¹    5.425.510²      5.969.081      5.857.903      6.257.618      6.587.828      6.873.183

IOAW                                                                                 143.199         189.116         204.707         214.366         219.175         224.223         228.817

IOAZ                                                                                     22.932           24.168           24.572           25.077           26.247           27.720           29.038

Bbz-levensonderhoud startende ondernemers           28.526           28.400           28.400           28.400           28.400           28.400           28.400

¹  In 2012 was er sprake van een andere begrotingstructuur. De toenmalige post «Bijstand overig» is nu opgenomen in het WWB-inkomensdeel, omdat deze post niet in de nieuwe begrotingstructuur bestaat.

²  In 2013 is voor de incidentele aanvullende uitkering buiten het macrobudget om een aanvullend bedrag van € 9 miljoen beschikbaar. Dit is opgenomen in tabel 2.2 in de reeks WWB-inkomensdeel.

Wet werk en bijstand (WWB)

De WWB voorziet in een sociaal vangnet voor personen die niet zelfstandig in hun bestaan kunnen voorzien. De WWB bestaat uit een inkomensdeel en een werkdeel. Het inkomensdeel maakt onderdeel uit van het gebundelde budget BUIG (zie tabel 2.2). Hieruit worden de bijstanduitkeringen betaald. Het werkdeel maakt onderdeel uit van het participatiebudget (zie tabel 2.10). Hieruit wordt de re-integratieondersteuning betaald.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Iedereen die rechtmatig in Nederland verblijft en woont kan in aanmerking komen voor bijstand.

Hoe hoog is de bijstand?

Tabel 2.3 Netto bijstandsnormen inclusief vakantietoeslag per 1 juli 2013

Gehuwd / samenwonend Alleenstaande ouder Alleenstaande

€ 1.323,53 € 926,47 € 661,77

Budgettaire ontwikkelingen

De stijging van het budget van het inkomensdeel van de WWB van 2013

op 2014 wordt met name veroorzaakt door de verwachte verdere oploop van de werkloosheid en de doorwerking daarvan op de WWB (€ 498

miljoen). Daarnaast treedt in 2014 een aantal wetswijzigingen in de WWB

in werking (€ – 3 miljoen in 2014). Zie voor een toelichting onder

«beleidswijzigingen».

De meerjarige oploop van de uitgaven op het inkomensdeel van de WWB hangt verder samen met de invoering van de Participatiewet vanaf 2015. De relatief kleine daling van de uitgaven in 2015 wordt voornamelijk veroorzaakt door de invoering van de kostendelersnorm en het verdwijnen van de 20% WML-aanvulling voor alleenstaande ouders als onderdeel van de hervorming van de kindregelingen.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹   CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek

²   SZW-berekeningen op basis van CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek nvt: deze cijfers worden niet geraamd

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is sinds 2011 jaarlijks toegenomen. Het benadelingsbedrag is in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven.

Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep SZW-berekeningen op basis van CBS-informatie Berekend op basis van voorlopige cijfers

Wetten inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en gewezen zelfstandigen (IOAZ)

De IOAW-uitkering is een aanvulling op het (gezins)inkomen tot bijstandniveau voor oudere werkloze werknemers. Vermogen, zoals een eigen huis of spaargeld, blijft buiten beschouwing. Anders dan bij de WWB hoeven werkloze ouderen, die vaak vermogen in spaargeld of eigen huis hebben, in de IOAW hun vermogen niet aan te spreken. De IOAZ is een uitkering voor ouderen die noodgedwongen zijn gestopt met hun werk als zelfstandige omdat de inkomsten daaruit onvoldoende waren. De IOAZ-uitkering vult het (gezins)inkomen aan tot het bijstandsniveau. In de IOAZ wordt rekening gehouden met de bijzondere positie van zelfstandigen en hun (bedrijfs)vermogen.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De belangrijkste doelgroepen van de IOAW-regeling zijn:

Werkloze werknemers die op het moment dat zij werkloos worden 50 jaar zijn, die recht hebben op een uitkering op grond van de WW van meer dan drie maanden en die de volledige uitkeringsduur daarvan hebben doorlopen;

Werknemers die na hun 50e verjaardag recht hebben gekregen op een loongerelateerde WGA-uitkering en van wie de WGA-uitkering is beëindigd omdat zij niet langer ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn. De IOAZ is bedoeld voor oudere zelfstandigen tussen de 55 jaar en de AOW-leeftijd, die hun bedrijf of zelfstandig beroep na hun 55^e verjaardag hebben beëindigd. Om in aanmerking te komen voor een uitkering moet de gewezen zelfstandige onder andere voldoen aan voorwaarden betreffende het gemiddeld jaarinkomen in de drie jaar voorafgaand aan de aanvraag, het verwachte inkomen uit beroep of bedrijf bij voortzetting van het bedrijf en het aantal uren en de duur van de werkzaamheden als zelfstandige.

Hoe hoog is de IOAW/IOAZ?

Tabel 2.6 Bruto bedragen IOAW/IOAZ per maand per 1 juli 2013, exclusief vakantietoeslag

Gehuwd / samenwonend Alleenstaande ouder Alleenstaande

€ 1.452,82 € 1.388,29 € 1.114,78

2

3

Budgettaire ontwikkelingen

De IOAW- en IOAZ-uitgaven nemen de komende jaren toe als gevolg van de verwachte oploop van de werkloosheid.

Beleidsrelevante kerncijfers

CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek

A2. Bijstand zelfstandigen (Bbz 2004)

Startende ondernemers en gevestigde zelfstandigen kunnen onder voorwaarden voor financiële ondersteuning een beroep doen op het Besluit bijstand zelfstandigen 2004. Met dit besluit wordt beoogd kansrijke vanuit een uitkering startende ondernemers en zelfstandigen met tijdelijke financiële moeilijkheden in staat te stellen hun werkzaamheden voort te zetten. De bijstand kan worden verstrekt om te voorzien in de kosten van levensonderhoud voor gevestigde ondernemers of in bedrijfskapitaal (starters en gevestigde ondernemers).

Wie komt ervoor in aanmerking?

Startende ondernemers vanuit een uitkering en gevestigde zelfstandigen, die aan de voorwaarden van het Bbz voldoen, zoals wanneer hulp via een andere weg niet meer mogelijk is, het inkomen onvoldoende is en de onderneming levensvatbaar is.

Hoe hoog is de Bbz?

De uitkering voor levensonderhoud is in principe gelijk aan die van de algemene bijstand (zie tabel 2.3) als aanvulling voor levensonderhoud. De

maximale hoogte van de bijstand voor bedrijfskapitaal wordt in tabel 2.8

vermeld. De bedragen worden jaarlijks aangepast aan de mutatie van het prijsindexcijfer.

Tabel 2.8 Bbz-normen kredietverlening (maxima) 1 januari 2013

Startende zelfstandige Gevestigde zelfstandige

€ 34.816 € 189.110

Budgettaire ontwikkelingen

De kosten van tijdelijke uitkeringen voor levensonderhoud van startende ondernemers (€ 28 miljoen structureel) maken onderdeel uit van het gebundelde budget BUIG (zie tabel 2.2).

Voor de verstrekking van bedrijfskapitaal en de kosten van levensonderhoud voor gevestigde zelfstandigen ontvangen gemeenten een afzonderlijke specifieke uitkering Bbz (zie tabel 2.1 Bijstand zelfstandigen). Deze uitgaven maken geen onderdeel uit van het gebundelde budget BUIG. De uitgavenraming voor de niet-gebundelde uitgaven bedraagt voor 2014 € 51 miljoen. Dit is een voortzetting van de daling van eerdere jaren, die wordt veroorzaakt door verlening van gemiddeld kleinere kredieten.

Beleidsrelevante kerncijfers

CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek

A3. Participatiebudget

In het participatiebudget zijn het re-integratiebudget (Ministerie van SZW), het budget voor inburgering (Ministerie van BZK) en het budget voor volwasseneneducatie (Ministerie van OCW) samengevoegd. Met de overkomst van de inburgeringsmiddelen van BZK naar SZW in 2013 zijn deze middelen in 2013 als SZW-middelen opgenomen. De bestedingsmogelijkheden van het participatiebudget veranderen hier niet door.

Het participatiebudget wordt jaarlijks volgens een objectieve verdeelsystematiek over de gemeenten verdeeld. Vanaf 2014 worden geen inburge-ringsmiddelen meer over gemeenten verdeeld.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De gemeenten hebben van de wetgever een grote beleidsvrijheid gekregen ten aanzien van de keuze hoe en aan wie de middelen uit het participatiebudget worden besteed. Gemeenten leggen dit in een gemeentelijke verordening vast.

Budgettaire ontwikkelingen

Het participatiebudget toont per saldo vanaf 2016 een stijgend verloop.

Het kabinet heeft enerzijds in het regeerakkoord besloten tot een vanaf

2014 oplopende doelmatigheidskorting van de middelen voor re-integratie. Anderzijds worden er middelen vanuit het huidige re-integratiebudget Wajong (beleidsartikel 4) overgeheveld naar het gemeentelijke participatiebudget. Dit houdt verband met het beperken van de Wajong tot personen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Personen die niet meer de Wajong kunnen instromen zullen behoren tot de gemeentelijke doelgroep.

Beleidsrelevante kerncijfers

In het sociaal akkoord van 11 april 2013 heeft het kabinet met de sociale partners een afspraak gemaakt over het aan de slag helpen van mensen met een arbeidsbeperking. Werkgevers in de marktsector (inclusief zorg) stellen zich garant voor 2.500 extra banen in 2014, 5.000 extra banen in

2015 en oplopend met 1.000 banen per jaar naar 10.000 extra per jaar in 2020, tot in 2026 een aantal van 100.000 is bereikt. In aanvulling daarop stelt de overheid zich garant voor 2.500 extra banen per jaar vanaf 2014, tot een maximum is bereikt van 25.000 banen. In tabel 2.11 zijn de afspraken over de te realiseren aantallen per kalenderjaar opgenomen.

Berekeningen SZW op basis van sociaal akkoord

Om het aantal gerealiseerde extra banen te kunnen meten, wordt in 2013 een nulmeting uitgevoerd van het aantal werkende mensen uit de doelgroep op peildatum 1 januari 2013. Hiermee wordt het reeds werkzame deel van de doelgroep vastgesteld. Vervolgens wordt jaarlijks het aantal werkenden uit de doelgroepen gemonitord. Uit deze monitoring blijkt het extra aantal gerealiseerde banen.

In het sociaal akkoord is tevens afgesproken dat als werkgevers de afspraken niet realiseren, na overleg met sociale partners en gemeenten een quotumverplichting wordt geactiveerd. Met ingang van 2016 wordt jaarlijks gekeken of activering van deze wettelijke verplichting nodig is.

¹   CBS, statistiek re-integratie gemeenten

²   CBS, aan het werk met re-integratieondersteuning, viermeting uitstroom naar werk

A4. Wet sociale werkvoorziening (Wsw)

De Wsw heeft tot doel het scheppen van aangepaste werkgelegenheid voor personen die wel graag willen werken, maar dit niet onder normale arbeidsomstandigheden kunnen doen. De Wsw biedt zowel de mogelijkheid tot werken in een beschutte omgeving als tot begeleid werken bij reguliere werkgevers.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Personen met lichamelijke, verstandelijke en/of psychische beperkingen, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn en hiervoor een Wsw-indicatie hebben gekregen. Verder moeten zij de AOW-leeftijd nog niet hebben bereikt.

Hoe hoog is de WSW?

Het subsidiebedrag per arbeidsplek bedraagt voor 2014 € 26.003. Het loon binnen de sw-sector wordt bepaald door de Wsw-cao, die afgesloten wordt tussen werkgevers en werknemers. Hierin is het Rijk geen partij.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven in 2014 bestaan uit een budget van € 2,361 miljard voor het realiseren van aangepaste arbeid voor personen uit de doelgroep welke past bij hun capaciteiten en mogelijkheden. Dit is de zogenaamde landelijke taakstelling, die wordt uitgedrukt in arbeidsjaren (voltijd Wsw-werkplekken). De landelijke taakstelling voor het jaar 2014 bedraagt 90.804 arbeidsjaren en is ongewijzigd. Daarnaast wordt conform afspraak met de sociale partners € 2,8 miljoen van de bijdrage aan de sw-sector bestemd voor de stichting Beheer Collectieve Middelen en is er een bedrag beschikbaar voor de stimuleringsuitkering begeleid werken (€ 18 miljoen).

Ten aanzien van 2015 en verder geldt dat het Wsw-budget een dalend verloop toont. Dit is het gevolg van het sociaal akkoord waarin is voorzien dat de instroom in de sociale werkvoorziening met ingang van 1 januari 2015 wordt afgesloten. Gemeenten krijgen alternatieve instrumenten om mensen met een arbeidshandicap te ondersteunen. Ook wordt er een efficiencykorting ingevoerd per 1 januari 2015.

Beleidsrelevante kerncijfers

Research voor Beleid, Wsw monitor

A5. Toeslagenwet (TW)

De TW vult uitkeringen aan tot het relevante sociaal minimum als het totale inkomen (exclusief TW-uitkering) van de uitkeringsgerechtigde en diens eventuele partner daaronder ligt.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Uitkeringsgerechtigden komen in aanmerking voor een toeslag als zij een uitkering ontvangen op grond van één van de zogenoemde moederwetten. Dit zijn de WIA, WAO, WAZ, Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening militairen (Wamil), Wajong, IOW, WW, ZW en WAZO. Ook als een werkgever in het tweede ziektejaar niet meer loon doorbetaalt dan het voor de werknemer geldende sociaal minimum, komt de betrokkene in aanmerking voor een toeslag.

De volgende personen kunnen recht hebben op een toeslag:

een gehuwde/samenwonende met een gezamenlijk inkomen dat lager is dan het minimumloon;

een alleenstaande ouder met een inkomen dat lager is dan 90% van het minimumloon;

een alleenstaande met een inkomen dat lager is dan 70% van het minimumloon.

Hoe hoog is de toeslag?

De toeslag vult de uitkering aan tot het (netto) normbedrag. De hoogte van de toeslag is het verschil tussen het normbedrag en het inkomen zonder toeslag. De bruto normbedragen zijn hoger dan vorig jaar door de invoering van de Wet uniformering loonbegrip per 1-1-2013. Doordat de netto normbedragen gekoppeld zijn aan het netto minimumloon leidt de stijging van het tarief van de eerste belastingschijf tot hogere bruto normbedragen.

Tabel 2.14 Normbedragen TW per 1 juli 2013 bruto per maand, exclusief vakantietoeslag

Gehuwd / samenwonend Alleenstaande ouder Alleenstaande van 23 jaar en ouder

€ 1.477,80 € 1.388,30 € 1.114,91

Budgettaire ontwikkelingen

De TW-uitgaven worden bepaald door volumeontwikkelingen in de moederwetten. De TW-uitgaven stijgen in 2014 ten opzichte van 2013 maar dalen in de jaren daarna. De oorzaak is een forse stijging van het geraamde WW-volume, waardoor meer WW-gerechtigden aanspraak maken op de TW. Vanaf 2015 dalen de TW-uitgaven. De voornaamste oorzaak is de voorgenomen verlaging van het normbedrag voor alleenstaande ouders naar het niveau van een alleenstaande. Daarnaast zal als gevolg van de voorgenomen Participatiewet de toeslag voor Wajong-gerechtigden vervallen. Ook stijgt het sociale minimum minder snel door de afbouw van de dubbele algemene heffingskorting in het referentieminimumloon. Hierdoor is minder aanvulling vanuit de TW nodig.

Beleidsrelevante kerncijfers

UWV, jaarverslag

Handhaving

Voor de TW is het aantal geconstateerde overtredingen en het totale benadelingsbedrag in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven.

UWV, jaarverslag

A6. Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO)

Ouderen met een onvolledig AOW-pensioen kunnen recht hebben op algemene bijstand. Deze bijstand kan worden aangevraagd bij de SVB.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Personen die de AOW-leeftijd hebben, rechtmatig in Nederland wonen en niet genoeg inkomen of vermogen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien.

Hoe hoog is de AIO?

De AIO is een uitkering op huishoudenniveau en vult aan tot bijstandsniveau. De hoogte van de AIO-uitkering hangt af van het inkomen.

Tabel 2.17 AIO netto maandbedragen (maximaal) per 1 juli 2013, exclusief vakantietoeslag

Gehuwden / samenwonend Alleenstaande

€ 1.329,03 € 965,56

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten van de AIO nemen toe als gevolg van de toename van het aantal AOW-gerechtigden (zie ook de toelichting bij de AOW, beleidsartikel 8). Deze stijging wordt afgevlakt door de geleidelijke verhoging van de AOW-leeftijd die in 2013 is ingezet.

Beleidsrelevante kerncijfers

CBS, Bijstandsuitkeringenstatistiek

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen en het totale benadelingsbedrag zijn in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven.

¹   Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep

²   SVB, jaarverslag

A7. Bijstand buitenland

Verlening van bijstand aan een in het buitenland gevestigde Nederlander wordt alleen nog voortgezet ingeval het recht op uitkering vóór 1 januari 1996 is vastgesteld. Sinds 1996 zijn er dus geen nieuwe gevallen meer toegelaten.

Budgettaire ontwikkelingen

Er zijn geen noemenswaardige budgettaire ontwikkelingen ten aanzien van bijstand buitenland.

Beleidsrelevante kerncijfers

SVB, jaarverslag

A8. Eenmalige uitkering koopkrachtpakket

In 2014 wordt € 70 miljoen ingezet voor een eenmalige uitkering voor mensen met een inkomen tot 110% sociaal minimum, dit is inclusief uitvoeringskosten. Er komt hiervoor een wettelijke regeling die zal worden uitgevoerd door gemeenten.

A9. Onderstand en re-integratie Caribisch Nederland

De overheid biedt aan inwoners van Caribisch Nederland inkomensondersteuning op grond van de Onderstand en waar nodig ook re-integratieondersteuning.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgavenontwikkeling van de Onderstand wordt verklaard door verhoging van de AOV-gerechtigde leeftijd (zie ook beleidsartikel 8). Hierdoor lopen de uitkeringen van bijvoorbeeld de Onderstand langer door. De verhoging van de uitkeringslasten Onderstand vanaf 2013 wordt verklaard door een verhoging van de toeslag voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten binnen de Onderstand en door verruiming van de mogelijkheden tot het verlenen van bijzondere Onderstand.

De komende jaren is een wisselend budget beschikbaar voor de aanpak van de sociaaleconomische problematiek op de eilanden (re-integratie Caribisch Nederland). De middelen die hiervoor beschikbaar waren voor 2013, zijn overgeheveld naar het BES-fonds.

SZW unit RCN

B. Garanties

De pilot borgstellingregeling is een gesloten regeling. De uitstaande garanties lopen af en daarmee ook de claims.

C. Subsidies

Voor subsidie (cofinanciering) bij de uitvoering van de sectorplannen is € 590 miljoen beschikbaar. Hiertoe is de regeling cofinanciering sector-plannen in goed overleg met de sociale partners tot stand gekomen. Naar verwachting zal reeds in 2013 subsidie worden verleend en eerste voorschotten worden verstrekt. De looptijd van de sectorplannen is maximaal twee jaar en afhankelijk van de voortgang worden aanvullende voorschotten verstrekt.

D. Opdrachten

Deze middelen zijn grotendeels bestemd voor armoede- en schuldhulpverlening. Daartoe heeft het kabinet in 2013 reeds een bedrag van € 20 miljoen beschikbaar gesteld. De komende jaren gaat het kabinet het armoede- en schuldenbeleid verder intensiveren (zie beleidswijzigingen). In 2014 is € 74,75 miljoen extra beschikbaar voor het armoede- en schuldenbeleid. Het overgrote deel daarvan zal beschikbaar gesteld worden aan gemeenten. Verder zijn deze middelen bestemd voor bevorderen ondernemerschap, aanpak jeugdwerkloosheid en implementatie ondersteuning bij de invoering van de Participatiewet.

E. Bekostiging

Een bedrag van € 0,3 miljoen is gereserveerd als instellingssubsidie voor het Nibud ter ondersteuning van de zelfredzaamheid van consumenten op het gebied van de huishoudfinanciën en financiële opvoeding.

F. Ontvangsten

De bijdrage van het Ministerie van OCW aan het participatiebudget wordt als ontvangst op de begroting van SZW geboekt. In tabel 2.10 is de bijdrage meerjarig zichtbaar gemaakt.

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

Beleidswijzigingen

• 3. 

  Arbeidsongeschiktheid

De overheid verzekert werknemers tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid en stimuleert hen aan het werk te blijven of het werk te hervatten.

De overheid vindt dat werknemers die loon derven als gevolg van arbeidsongeschiktheid verzekerd moeten zijn van een redelijk inkomen. Daarom zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Deze wet heeft de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) vervangen en geldt voor mensen die op of na 1 januari 2004 door ziekte of gebrek arbeidsongeschikt zijn geworden. De WIA omvat twee uitkeringsregimes: de Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) en de Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). Op grond van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) waren ondernemers verplicht verzekerd tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid. De WAZ is per 1 augustus 2004 ingetrokken, maar geldt nog wel voor zelfstandigen die op dat moment een uitkering ontvingen.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WAO, WIA of WAZ en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

De overheid stimuleert met behulp van financiële prikkels voor zowel werknemers als werkgevers dat gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers aan het werk blijven of weer aan het werk gaan. Daarnaast biedt de overheid gerichte re-integratieondersteuning aan gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers die ondersteuning nodig hebben. De overheid kent daarbij een groot belang toe aan de eigen verantwoordelijkheid en het meewerken aan re-integratie door de gedeeltelijk arbeidsgeschikte.

Aan werknemers in Caribisch Nederland wordt met de Ongevallenverzekering (OV) een inkomensvoorziening geboden in geval van arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval.

De Minister stimuleert aan het werk blijven of het werk hervatten met een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV. De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

Per 1 januari 2014 wordt de werkgeverspremie voor vangnetters in de WGA en de ZW verdergaand gedifferentieerd.

Om het financiële risico als gevolg van rechtsprocedures over het niet exporteren van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten niet verder te laten oplopen, heeft het kabinet besloten om die tegemoetkoming exporteerbaar te maken. Daarnaast zal een bedrag ter hoogte van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten met terugwerkende kracht aan uitkeringsgerechtigden WAO, WIA, WAZ of Wajong in het buitenland worden verstrekt. De tegemoetkoming wordt in 2014 verlaagd. Op 11 juni is het onderzoek «Duurzaam niet-duurzaam» door de Minister aangeboden aan de Tweede Kamer ⁷. Het onderzoek laat zien dat de groep WGA 80–100 naar verwachting ook in de toekomst de grootste groep blijft. Tegelijkertijd blijkt uit het onderzoek dat de groep niet statisch is. Het merendeel van de groep WGA 80–100 blijkt te beschikken over benutbare mogelijkheden. In het sociaal akkoord zijn afspraken gemaakt om de instroom in de WIA verder te beperken. Sociale partners zullen maatregelen nemen die ervoor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven te doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Om sociale partners te helpen tot concrete maatregelen te komen zal vervolgonderzoek plaatsvinden.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten Ongevallenverzekering Caribisch Nederland.

Tabel 3.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 3 (x € 1.000)

artikelonderdeel

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Tweede Kamer, 32 716, nr. 17

7

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Ongevallenverzekering (OV) (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door een bedrijfsongeval geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt, krijgen op basis van de Ongevallenverzekering een uitkering (ongevallengeld). De uitkering is gekoppeld aan het laatst verdiende loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgavenontwikkeling van de OV wordt verklaard door verhoging van de gerechtigde leeftijd voor de Algemene Ouderdomsverzekering (zie beleidsartikel 8). Hierdoor lopen de uitkeringen van bijvoorbeeld de ongevallenverzekering langer door.

Beleidsrelevante kerncijfers

SZW unit RCN

A2. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA)

De WIA geeft werknemers die na een wachttijd van twee jaar ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn recht op een uitkering. In de WIA staat werk voorop. Het accent ligt op wat mensen wel kunnen. Tegelijkertijd is er sprake van inkomensbescherming.

De WIA bestaat uit twee uitkeringsregimes. De IVA verstrekt een loondervingsuitkering aan werknemers die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Wie nog gedeeltelijk kan werken, krijgt een uitkering op basis van de WGA. De WIA wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Werknemers die op of na 29 december 2005, na een wachttijd van twee jaar, 35% of meer arbeidsongeschikt zijn als gevolg van ziekte.

Hoe hoog is de IVA-uitkering?

Iemand die ten minste 80% arbeidsongeschikt is en niet meer kan herstellen of een geringe kans op herstel heeft, komt op basis van de IVA in aanmerking voor een uitkering van 75% van het laatstverdiende loon, met een maximum van 75% van het maximumdagloon. Het maximumdagloon bedraagt per 1 juli 2013 € 195,96, dat is € 4.262 bruto per maand. De IVA-uitkering bedraagt maximaal € 3.197 bruto per maand. Het recht op uitkering wordt beëindigd bij het bereiken van de AOW-leeftijd.

Hoe hoog is de WGA-uitkering en wat is de duur?

Een arbeidsongeschikte die tenminste 35% arbeidsongeschikt is met kansen op herstel komt in aanmerking voor een uitkering op basis van de WGA. De eerste twee maanden bedraagt de uitkering 75%, daarna 70% van het loonverlies (oude maandloon minus eventueel inkomen). Het totale inkomen neemt toe naarmate de betrokkene meer werkt.

Indien het loonverlies meer dan 35% maar minder dan 80% bedraagt, is er sprake van gedeeltelijke arbeidsgeschiktheid. Afhankelijk van het arbeidsverleden heeft de gedeeltelijk arbeidsgeschikte minimaal 3 tot maximaal 38 maanden recht op een loongerelateerde uitkering. De arbeidsgeschikte wordt evenwel geacht te gaan of te blijven werken. Om hiertoe aan te zetten wordt de uitkering na de loongerelateerde fase afhankelijk van het verdiende inkomen. Is dat inkomen ten minste 50% van de resterende verdiencapaciteit, dan wordt het loon aangevuld tot 70% van het loonverlies. Als de betrokkene na afloop van de loongerelateerde uitkering geen werk heeft of minder verdient dan 50% van de resterende verdiencapaciteit, dan wordt een uitkering verstrekt die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het wettelijk minimumloon.

Indien het loonverlies ten minste 80% bedraagt en herstel op termijn nog mogelijk is, is er sprake van volledige arbeidsongeschiktheid. De volledig arbeidsongeschikte houdt ook na de loongerelateerde fase recht op een uitkering van 70% van het loonverlies. Ook bij de WGA-uitkering geldt het maximumdagloon. Het recht op uitkering kan doorlopen tot de AOW-leeftijd.

Budgettaire ontwikkelingen

De komende jaren stijgen de uitkeringslasten WIA inclusief de lasten voor eigenrisicodragers met ruim € 0,4 miljard per jaar. Dit is een gevolg van het feit dat de WIA een regeling in opbouw is. De latere pensioenleeftijd (AOW) heeft als consequentie dat WIA-uitkeringen langer doorlopen. De tegemoetkoming arbeidsongeschikten maakt onderdeel uit van de uitkeringslasten IVA, WGA, WAO en WAZ in tabel 3.2. Vanaf 2014 wordt deze geëxporteerd. Voor de periode 2009-2013 wordt met terugwerkende kracht een bedrag ter hoogte van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten uitgekeerd aan uitkeringsgerechtigden WAO, WIA, WAZ of Wajong in het buitenland. Om dit voor de tegemoetkoming over het jaar 2013 en de jaren daarna budgetneutraal vorm te geven is de hoogte van de tegemoetkoming per 1 juli 2013 verlaagd van € 350 naar € 342 netto per jaar. In 2014 gaat de tegemoetkoming omlaag van € 342 netto per jaar naar € 247 netto per jaar.

Beleidsrelevante kerncijfers

De kerncijfers WIA zijn gecombineerd met de kerncijfers WAO in tabel 3.4.

A3. Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

De WAO is per 29 december 2005 vervangen door de WIA. De WAO verstrekt uitkeringen tot aan de AOW-leeftijd. Derhalve zullen er nog decennia lang mensen zijn die een beroep blijven doen op de WAO. De WAO wordt uitgevoerd door het UWV

Wie komt ervoor in aanmerking?

De werknemer die op 1 januari 2004 al een WAO-uitkering ontving,

behoudt deze zolang aan de uitkeringsvoorwaarden wordt voldaan:

hij is 15% of meer arbeidsongeschikt;

hij heeft de AOW-leeftijd nog niet bereikt. De WAO blijft ook gelden voor werknemers die voor 1 januari 2004 de wachttijd voor de WAO hadden doorlopen of van wie het recht op WAO-uitkering is geëindigd, indien zij binnen vijf jaar (opnieuw) arbeidsongeschikt worden door dezelfde oorzaak. Hierdoor worden er nog slechts nieuwe WAO-uitkeringen toegekend bij herleving van een oud recht.

Hoe hoog is de WAO-uitkering?

De WAO-uitkering bestaat uit twee fasen.

In de eerste fase ontvangt een WAO-gerechtigde een loondervingsuitkering die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het dagloon. De uitkering bedraagt per 1 juli 2013 maximaal € 3.197 bruto per maand. De duur van de loondervingsuitkering is afhankelijk van de leeftijd op de ingangsdatum van de WAO-uitkering. In de tweede fase ontvangt de WAO-gerechtigde een vervolguitkering die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het vervolgdagloon. De hoogte van het vervolgdagloon is onder andere afhankelijk van de leeftijd die iemand heeft op de ingangsdatum van de WAO-uitkering. De vervolguitkering kan in principe doorlopen tot de AOW-leeftijd.

Budgettaire ontwikkelingen

Er worden nauwelijks nog nieuwe WAO-uitkeringen toegekend. Tegelijk worden er elk jaar ongeveer 30.000 uitkeringen beëindigd. De uitkeringslasten WAO dalen, met € 1 miljard tussen 2013 en 2015. In latere jaren gaat de daling minder snel. Dit komt vooral doordat WAO-uitkeringen langer doorlopen als gevolg van de AOW-leeftijdsverhoging.

¹   UWV, jaarverslag

²   Dit is het berekende 12-maandscijfer. In het UWV-jaarverslag is een 11,5 maandcijfer opgenomen.

nvt: het aandeel werkende WGA’ers wordt niet geraamd

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen en het totale benadelingsbedrag zijn sinds 2011 jaarlijks toegenomen. Deze toename wordt veroorzaakt doordat UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep UWV, jaarverslag

A4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ)

De WAZ is een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de inkomensgevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is op 1 augustus 2004 ingetrokken. Sindsdien kunnen ondernemers zelf bepalen of zij de inkomensrisico’s al dan niet willen afdekken, bijvoorbeeld via een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering. De WAZ blijft gelden voor zelfstandigen die op 1 augustus 2004 een uitkering ontvingen. De WAZ wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De zelfstandige die op 1 augustus 2004 al een WAZ-uitkering ontving,

behoudt deze zolang aan de uitkeringsvoorwaarden wordt voldaan:

hij is 25% of meer arbeidsongeschikt;

hij heeft de AOW-leeftijd nog niet bereikt.

Hoe hoog is de WAZ-uitkering?

De hoogte van de WAZ-uitkering hangt af van de mate van arbeidsongeschiktheid en het feitelijk gederfde inkomen per dag, mits dat niet hoger is dan het wettelijk minimumloon (de grondslag). De uitkering voor volledig arbeidsongeschikten is 75% van de grondslag en bedraagt per 1 juli 2013 € 1.108,35. Heeft de betrokkene voortdurend oppas en verzorging nodig, dan kan de uitkering worden verhoogd tot maximaal 100% van de grondslag.

Budgettaire ontwikkelingen

De toegang voor zelfstandigen tot de WAZ is per 1 augustus 2004 beëindigd. In de WAZ blijft er enige instroom bestaan doordat er sprake is van herleving van uitkeringen, bijvoorbeeld wanneer een zelfstandige na herstel wederom met dezelfde klachten uitvalt. Het bereiken van de AOW-leeftijd is de voornaamste reden waarom WAZ-uitkeringen eindigen. De latere AOW-leeftijd heeft als consequentie dat WAZ-uitkeringen langer doorlopen. Omdat de uitstroom de instroom ruim overstijgt, vertonen de uitgaven een daling.

2

Beleidsrelevante kerncijfers

UWV, jaarverslag

B. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten, voorzieningen en loonkostensubsidies. Het UWV beschikt over een taakstellend budget voor de inzet van trajecten en over een taakstellend budget voor de inzet van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (inclusief jonggehandicapten). Deze budgetten zijn samen met de re-integratiebudgetten Wajong opgenomen in tabel 4.3. Ze worden jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages.

Budgettaire ontwikkelingen

Op basis van het regeerakkoord Rutte/Asscher is op de

re-integratiemiddelen WIA/WAO/WAZ/ZW een korting doorgevoerd.

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

Beleidswijzigingen

• 4. 

  Jonggehandicapten

De overheid draagt zorg voor arbeidsondersteuning en een inkomensvoorziening voor jonggehandicapten.

De overheid heeft als doel de arbeidsparticipatie van jonggehandicapten te bevorderen. Voor jonggehandicapten die perspectief hebben op het verrichten van arbeid staat het recht op arbeidsondersteuning centraal. Zij komen in de zogeheten werkregeling van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong). Met de jonggehandicapte (en eventueel diens ouders) wordt een individueel participatieplan opgesteld, waarin onder andere staat wat de beste manier is om een baan te vinden, welke ondersteuning daarbij beschikbaar is en welke rechten en plichten de jongere heeft. Als onderdeel van de arbeidsondersteuning kunnen zij zo nodig inkomensondersteuning aanvragen. Mensen die als gevolg van ziekte om medische of arbeidskundige redenen geen perspectief hebben op een baan, ook niet met ondersteuning, hebben recht op de uitkeringsregeling Wajong. Voor hen staat inkomensbescherming voorop.

De Minister stimuleert het vinden van werk met een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV en de REA-instituten. De Minister financiert de inkomensondersteuning met de uitkeringsregeling (de Wajong). Hij ⁸ is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen uit hoofde van de

Wajong;

Het ter beschikking stellen van middelen voor het aan het werk helpen van mensen die arbeidsmogelijkheden hebben;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV.

Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

Om het financiële risico als gevolg van rechtsprocedures over het niet exporteren van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten niet verder te laten oplopen, heeft het kabinet besloten om die tegemoetkoming exporteerbaar te maken. Daarnaast zal een bedrag ter hoogte van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten met terugwerkende kracht aan uitkeringsgerechtigden WAO, WIA, WAZ of Wajong in het buitenland worden verstrekt. De tegemoetkoming wordt in 2014 verlaagd. In het sociaal akkoord heeft het kabinet afspraken gemaakt over hervorming van de WWB, de WSW en de Wajong vanaf 2015. Zie voor een toelichting hierop de beleidsagenda.

Voor een toelichting wordt verwezen naar de leeswijzer.

8

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 4.1 Begrotingsuitgaven en ontvangsten artikel 4 (x € 1.000)

tikelonderdeel

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Budgetflexibiliteit

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en zijn derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten

Wajong.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s:

De bijdragen aan ZBO’s en RWT’s zijn 100% juridisch verplicht. Het betreft een re-integratiebudget voor jonggehandicapten op grond van de Wajong.

Toelichting financiële instrumenten

A. Inkomensoverdrachten

Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong)

De Wajong biedt inkomensondersteuning aan mensen die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden en geen arbeidsverleden hebben en aan hen die tijdens hun studie (gedeeltelijk of volledig) arbeidsongeschikt zijn geworden. De Wajong wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Jonggehandicapten die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd of tijdens hun studie (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn geworden, geen arbeidsverleden hebben en daardoor niet volledig zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

Hoe hoog is de Wajong-uitkering?

Voor mensen die in de oude Wajongregeling zijn ingestroomd (vóór 2010) en volledig arbeidsongeschikt zijn is de uitkering 75% van het wettelijk minimumloon. Per 1 juli 2013 is de uitkering € 1.108,35 bruto per maand voor mensen van 23 jaar en ouder. Voor jongeren is de uitkering 75% van het wettelijk minimumjeugdloon. In geval van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid is dit percentage afhankelijk van het arbeidsongeschiktheids-percentage.

Voor mensen die in de nieuwe Wajong (vanaf 2010) zijn ingestroomd is de uitkering ook 75% van het wettelijk minimumloon. Voor mensen die arbeidsmogelijkheden hebben geldt een activerende uitkeringsstructuur, waarbij «werken moet lonen» het uitgangspunt is. Jonggehandicapten in de nieuwe Wajong die studeren ontvangen een uitkering van 25% van het wettelijk minimumloon.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten Wajong stijgen in 2014 ten opzichte van 2013. Dit heeft twee oorzaken:

o De instroom is hoger dan de uitstroom, waardoor het aantal uitkeringsgerechtigden toeneemt, met hogere uitkeringslasten tot gevolg. Dat komt doordat nog relatief weinig mensen met een Wajong-uitkering met pensioen gaan, omdat de regeling voor jonggehandicapten pas vanaf 1976 bestaat. o Een kasschuif van € 200 miljoen van 2013 naar 2012 heeft ervoor gezorgd dat de uitkeringslasten in 2013 incidenteel € 200 miljoen lager waren. De tegemoetkoming arbeidsongeschikten maakt onderdeel uit van de uitkeringslasten Wajong in tabel 4.1. Vanaf 2014 wordt deze geëxporteerd. Voor de periode 2009-2013 wordt met terugwerkende kracht een bedrag ter hoogte van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten uitgekeerd aan uitkeringsgerechtigden WAO, WIA, WAZ of Wajong in het buitenland. Om dit voor de tegemoetkoming over het jaar 2013 en de jaren erna budgetneutraal vorm te geven is de hoogte van de tegemoetkoming per 1 juli 2013 verlaagd van € 350 naar € 342 netto per jaar. In 2014 gaat de tegemoetkoming omlaag van € 342 netto per jaar naar € 247 netto per jaar.

Na 2015 dalen de uitgaven als gevolg van de maatregelen uit het regeerakkoord Rutte/Asscher en het sociaal akkoord. Het voornemen is dat de Wajong vanaf 2015 wordt beperkt tot mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Ook mensen met arbeidsvermogen die al in de Wajong zaten, zullen geleidelijk hun recht op een Wajong-uitkering verliezen en eventueel een beroep kunnen doen op de Participatiewet.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹   UWV, jaarverslag

²   Dit is het berekende 12-maandscijfer. In het UWV-jaarverslag is een 11,5-maandscijfer opgenomen

³   UWV administratie

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtedingen is in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is sinds 2011 jaarlijks toegenomen. Deze toename wordt veroorzaakt doordat UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

¹   Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep

²   UWV, jaarverslag

B. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Re-integratie Wajong

Voor jonggehandicapten is een re-integratiebudget beschikbaar. Dit budget is bestemd voor de inzet van trajecten, voorzieningen en voor de financiering van de REA-instituten. Voor jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden die vallen onder de nieuwe Wajong (vanaf 2010) geldt een re-integratieplicht.

Het UWV beschikt voor de uitvoering van zijn wettelijke re-integratietaak over een taakstellend budget voor de inzet van trajecten en over een taakstellend budget voor de inzet van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van alle gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Deze budgetten (opgenomen in tabel 4.4) worden gevormd uit de middelen voor re-integratie Wajong (tabel 4.1) en re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW (tabel 3.2) en worden door UWV verantwoord via de reguliere rapportages. Naast de budgetten voor trajecten en voorzieningen worden ook middelen ingezet voor overige re-integratieactiviteiten zoals de REA-instituten.

Budgettaire ontwikkelingen

Op basis van het regeerakkoord Rutte/Asscher is op de re-integratiemiddelen Wajong een korting doorgevoerd. Het dalende verloop wordt verder veroorzaakt door de beperking van de Wajong tot personen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben als gevolg van de maatregelen van het regeerakkoord en het sociaal akkoord.Ook mensen met arbeidsvermogen die al in de Wajong zitten, zullen geleidelijk hun recht op een Wajong-uitkering verliezen en eventueel een beroep kunnen doen op de nieuw te vormen Participatiewet. Ten aanzien van deze maatregelen geldt dat er budgetneutraal middelen worden overgeheveld van het re-integratiebudget Wajong naar het gemeentelijke re-integratiebudget.

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

Beleidswijzigingen

• 5. 

  Werkloosheid

De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid.

De overheid biedt werknemers die hun baan verliezen en geheel of gedeeltelijk werkloos worden, bescherming tegen het verlies aan loon als gevolg van werkloosheid. Zij kunnen daardoor bij werkloosheid een beroep doen op een uitkering die voorziet in een tijdelijk loonvervangend inkomen om de periode tussen twee banen te overbruggen. Hiervoor zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Werkloosheidswet (WW). Werklozen van 60 jaar en ouder komen na afloop van hun WW-uitkering in aanmerking voor een vervolguitkering (IOW). Door middel van instrumenten als bijvoorbeeld de sollicitatieplicht en het passend werkaanbod wordt bijgedragen aan een zo snel mogelijke werkhervatting.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WW of IOW en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefi-nancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn: Calamiteitenregeling:

In 2014 wordt de calamiteitenregeling ingevoerd. Deze regeling vervangt de onwerkbaarweerregeling in de WW en de werktijdverkortingsregeling (WTV). De calamiteitenregeling voorziet in het verstrekken van WW-uitkeringen in geval van winterse omstandigheden (vorst, sneeuw of ijzel) of andere buitengewone niet-economische omstandigheden.

Verlenging IOW:

In het sociaal akkoord is afgesproken dat de toegang tot de IOW wordt verlengd zodat mensen van 60 jaar of ouder die werkloos zijn geworden voor 1 januari 2020 in aanmerking komen voor een IOW-uitkering. In 2020 volgt een evaluatie van de IOW. De overige hervormingen op de arbeidsmarkt die in het sociaal akkoord zijn afgesproken worden ingevoerd met ingang van 2016 en hebben daarom nog geen gevolgen voor het begrotingsjaar 2014. Zie voor meer toelichting op deze hervormingen de beleidsagenda.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten IOW, uitkeringslasten Cessantiawet Caribisch Nederland en compensatieregeling musici en artiesten. Subsidies:

De subsidies zijn voor 20% juridisch verplicht. De overige 80% zijn bestuurlijk gebonden door het sociaal akkoord dat het kabinet met de sociale partners heeft gesloten.

Toelichting financiële instrumenten

A. Inkomensoverdrachten

A1. Wet inkomensvoorziening oudere werklozen (IOW)

De IOW geeft werklozen die bij aanvang van de WW-uitkering 60 jaar of ouder zijn, na afloop van hun WW-uitkering recht op een vervolguitkering. Ook gedeeltelijk arbeidsongeschikte ouderen kunnen na hun loongerelateerde WGA-uitkering recht hebben op IOW. De IOW is een tijdelijke regeling die met ingang van 1 december 2009 in werking is getreden. De IOW wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Werklozen die werkloos zijn geworden tussen 1 oktober 2006 en 1 juli 2011, die op dat moment 60 jaar of ouder waren en die recht hadden op meer dan drie maanden WW-uitkering, komen na afloop van de WW-uitkering in aanmerking voor een IOW-uitkering. In het sociaal akkoord is afgesproken om de IOW te verlengen zodat oudere werklozen in aanmerking komen voor een IOW-uitkering als zij voor 1 januari 2020 werkloos zijn geworden.

Gedeeltelijk arbeidsongeschikte ouderen hebben na hun loongerelateerde WGA-uitkering recht op IOW als het recht op de loongerelateerde WGA-uitkering tussen 31 december 2007 en 1 juli 2011 is ontstaan en de loongerelateerde WGA is toegekend op of na het bereiken van de leeftijd van 60 jaar. Ook voor deze groep wordt de toegang tot de IOW verlengd.

Hoe hoog is de IOW-uitkering?

Deze uitkering is maximaal 70% van het wettelijk minimumloon. Dit is op

1 juli 2013 € 1.034,46 bruto per maand. De uitkering kan lager zijn dan

70% van het wettelijk minimumloon als:

de WW- of loongerelateerde WGA-uitkering, in de kalendermaand voor het einde van deze uitkering, lager was dan 70% van het minimumloon;

de betrokkene tijdens de IOW-uitkering andere inkomsten heeft, bijvoorbeeld loon of een andere uitkering.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de IOW nemen vanaf 2014 toe vanwege de eerder genoemde verlenging van deze voorziening. Verder stijgen de uitgaven vanwege de stijging van de AOW-leeftijd en de stijging van de

WW-uitstroom.

Beleidsrelevante kerncijfers

UWV, jaarverslag

A2. Cessantiawet (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

Budgettaire ontwikkelingen

Er wordt een constant uitgavenpatroon verondersteld.

A3. Compensatieregeling musici en artiesten

Per juni 2013 zijn de uitzonderingen voor musici en artiesten in de regels voor werkloosheid- en arbeidsongeschiktheiduitkeringen vervallen. De tijdelijke compensatieregeling voor musici en artiesten compenseert musici en artiesten hiervoor tot en met 31 december 2013. Dit geeft de culturele sector meer tijd om zich voor te bereiden op de nieuwe situatie.

Beleidsrelevante kerncijfers

SZW unit RCN

A4. Werkloosheidswet (WW)

De WW verzekert werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Het verlies aan inkomen kan voor een bepaalde periode gedeeltelijk opgevangen worden met een uitkering. De WW-uitkering duurt minimaal 3 maanden en maximaal 38 maanden, afhankelijk van het aantal jaren dat iemand heeft gewerkt voordat hij werkloos werd. Iemand die tien jaar heeft gewerkt heeft bijvoorbeeld maximaal 10 maanden recht op een WW-uitkering. De WW wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Om voor een WW-uitkering in aanmerking te komen moet iemand in ieder geval:

de AOW-leeftijd nog niet hebben bereikt en verzekerd zijn voor de WW;

minimaal vijf arbeidsuren per week kwijtraken (of voor wie minder dan tien uur per week werkte, minimaal de helft van de arbeidsuren);

geen recht meer hebben op loon over die verloren arbeidsuren;

beschikbaar zijn om te gaan werken;

voldoen aan de wekeneis: in de 36 weken voor de eerste werkloos- heidsdag in minimaal 26 weken in loondienst hebben gewerkt;

geen ZW-uitkering, WAO-uitkering bij volledige arbeidsongeschiktheid of IVA-uitkering ontvangen;

geen WGA-uitkering ontvangen (tenzij men naast de WGA-uitkering werkte, en die baan is kwijtgeraakt);

zich tijdig registreren als werkzoekende bij UWV WERKbedrijf;

niet verwijtbaar werkloos zijn. Verwijtbaar werkloos is iemand die zelf ontslag heeft genomen of om een dringende reden is ontslagen. In dat geval krijgt de werknemer geen uitkering of een korting op de uitkering.

Hoe hoog is de WW-uitkering?

De eerste twee maanden krijgt men 75% van het laatstverdiende loon, daarna 70%. De hoogte is gemaximeerd, waardoor de 75%-uitkering per 1 juli 2013 maximaal € 3.197 bruto per maand bedraagt en de 70%-uitkering maximaal € 2.983.

Budgettaire ontwikkelingen

De stijging van de werkloosheid zet zich naar verwachting in 2014 voort. Hierdoor nemen de uitgaven aan de WW ten opzichte van 2013 toe met € 1,2 miljard (circa 65.000 uitkeringsjaren).

Beleidsrelevante kerncijfers

Het WW-volume in tabel 5.5 wordt weergegeven in uitkeringsjaren. Dit is het totaal aan WW-uitkeringen uitgedrukt in volledige jaaruitkeringen.

UWV, jaarverslag

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen is in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is in 2012 ten opzichte van 2011 afgenomen. De inzet op handhaving is efficiënter geworden. Dat blijkt uit het gemiddeld aantal dagen dat de geconstateerde fraude duurde. In 2012 is het aantal zogenaamde fraudedagen vergeleken met 2011 met bijna 10% afgenomen. Hierdoor is het benadelingsbedrag gemiddeld ook lager.

Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep Onderzoek TNS NIPO UWV Handhaving rechten en plichten UWV, jaarverslag

B. Subsidies

Het UWV heeft op verzoek van de Minister van SZW een plan opgesteld dat nader uitwerking geeft aan de voornemens van het kabinet om de werkloosheid onder ouderen tegen te gaan. Het plan bevat als maatregelen het organiseren van netwerkbijeenkomsten en inspiratiedagen voor werkloze ouderen. Voorts komt er een subsidieregeling waarmee 55-plussers via de werkgever of op eigen aanvraag scholing(svouchers) kunnen krijgen of die intermediairs een plaatsingsfee toekent wanneer zij een oudere werkzoekende duurzaam (minimaal 3, 6 of 12 maanden) aan een baan helpen. Met de subsidieregeling is gedurende de jaren 2013–2016 € 28 miljoen gemoeid.

C. Ontvangsten

De overheid is eigenrisicodrager voor de WW. Het UWV verhaalt daarvoor de WW-uitkeringen op de betrokken overheidswerkgever.

2

3

Artikel

Algemene doelstelling

Rol en verantwoordelijkheid

Beleidswijzigingen

• 6. 

  Ziekte en zwangerschap

De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefi-nancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV en de SVB; De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn: Invoering premiedifferentiatie ZW

In 2014 wordt premiedifferentiatie ingevoerd in de financiering van ZW-uitkeringslasten. Dit zorgt voor meer prikkels bij werkgevers om ziekteverzuim te voorkomen en te beperken. Afschaffing arbeidsverledeneis ZW

In het sociaal akkoord is opgenomen dat de arbeidsverledeneis die per 2014 zou worden ingevoerd in de ZW geen doorgang vindt. Dit betekent dat de ZW niet langer opgedeeld wordt in een loongerelateerde en een minimumloongerelateerde periode op basis van arbeidsverleden. Tevens is afgesproken dat de sociale partners innovatieve werkwijzen gaan ontwikkelen die de re-integratie van vangnetters bevorderen. Deze werkwijzen worden vanaf 2014 geïmplementeerd.

Uitbreiding TAS met asbestose

Met ingang van 2014 wordt de regeling TAS uitgebreid zodat mensen die als gevolg van het werken met asbest de ziekte asbestose hebben opgelopen ook in aanmerking komen voor een tegemoetkoming.

Budgettaire gevolgen van beleid